Από το 1992 με απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας Ελλάδος τιμάται την Κυριακή, πριν από την εορτή του Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου, η μνήμη του Αγίου Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου του νέου, Επισκόπου Σμύρνης και «των συν αυτώ αγίων αρχιερέων Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά την Μικρασιατική Καταστροφή.

Η μνήμη δηλαδή των παππούδων και των γιαγιάδων μας που έμειναν πίσω στη γη της Μικρασίας. Γιατί αυτοί πού ήρθαν, μαρτύρησαν κι αυτοί, αλλά δαύτους δεν τους ανακήρυξαν ποτέ Αγίους…

Από το 1997 με Νόμο που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων αναγνωρίστηκε με ταρατατζούμ και τη γνωστή διχόνοια, η… Γενοκτονία του μικρασιατικού Ελληνισμού. Και ορίσθηκε η πλησιέστερη στις 14 Σεπτεμβρίου Κυριακή ως ημέρα σχετικών εκδηλώσεων.

Χρόνια τώρα, πρώτα με πρωτοβουλία του Συλλόγου των κατοίκων της Επάνω Σκάλας, ύστερα και με τη συμβολή του Δήμου, αργότερα από τη Νομαρχία Λέσβου και πλέον από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, διοργανώνονταν τυπικές εκδηλώσεις.

Στην Εκκλησιά του Αγίου Νικολάου της Μυτιλήνης γινόταν μια λειτουργία κι ένα μνημόσυνο κι ακολουθούσε στο άγαλμα της Μικρασιάτισσας μάνας στην Επάνω Σκάλα η γνωστή τελετή με στεφάνια, εθνικούς ύμνους και… εμφανίσεις διαφόρων.

Οι αρχές πότε ήταν εκεί, πότε δεν ήταν, τα τελευταία χρόνια έλειπε κι ο Δεσπότης… Μη τα ρωτάτε… Αγγαρεία εμφανής, κάτι που έπρεπε να γίνει και τίποτα άλλο. Εν αντιθέσει βέβαια με το τι έκαναν και τι κάνουν και στις μέρες μας άλλοι δήμοι, άλλες περιφέρειες, άλλες μητροπόλεις, άλλοι σύλλογοι στην άλλη Ελλάδα…

Μέχρι που φέτος χάσαμε και αυτά τα τυπικά. Εκκλησιαστικά και πολιτικά  ουδείς φρόντισε για το παραμικρό. Ούτε καν ένας από αυτούς τους κατά καιρούς φοβερούς και τρομερούς Ελληναράδες που λένε διάφορα περί του Έθνους την τιμή. Προφανώς κάνανε μπάνια μια και ο καιρός καλά κρατεί ακόμα ή μάζευαν καμιά ψήφο για το κόμμα.

Κάπως έτσι έμεινε μοναχιά της η Μικρασιάτισσα μάνα στην Επάνω Σκάλα, όπως μόνη της ήταν εδώ που τα λέμε 93 τώρα χρόνια. Κάτι περαστικοί πρόσφυγες και μετανάστες από τη Μόρια και τον Καρά Τεπέ πέρασαν από μπροστά της, ίσως να μην της έδωσαν πολύ σημασία καθότι τρέχαν να προλάβουν το καράβι.

Δυο τρεις σκηνές στήθηκαν στα πόδια της και θαρρείς κι έγειρε από κει πάνω που στέκει και σα να ψιθύρισε στα παιδιά που παίζαν στις άκρες της μακριάς της φούστας.

«Αντέξτε, όλα θα περάσουν… Ο ένας δίπλα στον άλλον κι όλα θα περάσουν». Κι ήταν αυτή η καλύτερη θαρρείς εκδήλωση μνήμης στη δικιά μας προσφυγιά, 93 χρόνια μετά.