Τα δημοσιεύματα σχετικά με τον ελληνικό ορυκτό πλούτο, αλλά και την ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), συνεχώς πληθαίνουν. Αυτά που γράφονται και λέγονται, δυστυχώς δεν ανταποκρίνονται πάντα στην αλήθεια, είτε γιατί αυτοί που τα γράφουν δεν έχουν επαρκείς γνώσεις σχετικά με το ζήτημα, είτε διότι κάτι άλλο τρέχει.

Με το άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να θέσω τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση, χωρίς υπερβολές και ουτοπικές προσεγγίσεις.

Οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και γενικότερα στο νοτιανατολικό κομμάτι της Ευρώπης έχουν ήδη αρχίσει να τρέχουν εδώ και περίπου μια δεκαετία και στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η ενέργεια. Όλα τα κράτη έσπευσαν να λάβουν θέσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν τα μέγιστα δυνατά οφέλη για τα εθνικά τους συμφέροντα. Έγιναν συμφωνίες για κατασκευές αγωγών, για οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών, επενδύθηκαν κεφάλαια για έρευνες και δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για εκμετάλλευση.

Σε όλα αυτά, η Κύπρος έδρασε γρήγορα και αποτελεσματικά. Ανέλαβε πρωτοβουλίες για την εξαγγελία και την οριοθέτηση ενός μεγάλου μέρους τής ΑΟΖ της, επιτυγχάνοντας επωφελείς οριοθετήσεις τόσο με την Αίγυπτο, όσο και με το Ισραήλ και το Λίβανο. Ειδικά με την Αίγυπτο, έδρασε κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη της Τουρκίας, η οποία όταν αντιλήφθηκε την επικείμενη συμφωνία για οριοθέτηση ΑΟΖ Κύπρου - Αιγύπτου, προσπάθησε να παρέμβει παρεμποδίζοντας τη συμφωνία, ήταν όμως ήδη αργά.

Αλλά και στη συνέχεια, οι ενέργειες της Κύπρου είναι υποδειγματικές. Εξασφάλισε πολύ σύντομα την τεχνογνωσία εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων φυσικών πόρων συνεργαζόμενη με μεγάλες εταιρείες και έχει επισπεύσει την υλοποίησή τους σε ελάχιστο χρόνο. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι οι Κύπριοι επέδειξαν πολιτικό αλλά και εθνικό θάρρος, αψηφώντας τους όποιους λεονταρισμούς της Τουρκίας. Δεν πιστεύω ότι οι τουρκικές απειλές κατά της Κύπρου θα πρέπει να την ανησυχούν ουσιαστικά. Θα έχετε διαπιστώσει ήδη ότι ενώ οι τουρκικές απειλές ξεκίνησαν σε υπερβολικά υψηλούς τόνους με νύξεις για χρήση βίας και ισχυρή στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, έχουν πέσει σημαντικά, τουλάχιστον ως προς το στρατιωτικό σκέλος. Δεν αποκλείω προσπάθεια της Τουρκίας να προσπαθήσει να δημιουργήσει προβλήματα στην εξόρυξη ή μεταφορά του φυσικού αερίου, θα είναι όμως εντός των πλαισίων της «ήπιας κρίσης».

Το Καστελλόριζο και ειδικότερα το σύμπλεγμα των νησιών στην περιοχή του Καστελλορίζου αποτελεί εδώ και σχεδόν μια δεκαετία μια «καυτή» περιοχή, που η επεκτατικότητα των Τούρκων έχει βάλει στο στόχαστρο. Όχι σε ό,τι αφορά στο καθεστώς κυριαρχίας του, αφού αυτό είναι αδιαμφισβήτητα ξεκαθαρισμένο από τη συμφωνία Ιταλίας - Τουρκίας τού 1932 και τη συνθήκη των Παρισίων τού 1948, αλλά σε ό,τι αφορά στα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ εφόσον αυτή κάποια στιγμή εξαγγελθεί.

Η παρουσία της Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα σε αυτήν οφείλονται κατά ένα μεγάλο μέρος στο μικρό αυτό ακριτικό νησί. Όπως όλα τα νησιά, έτσι και αυτό σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο έχει όλες τις θαλάσσιες ζώνες, άρα και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.

Η Τουρκία, από την άλλη, προσπαθεί εδώ και χρόνια να περάσει την άποψη, κατ’ αρχήν μέσω Τούρκων ακαδημαϊκών και δήθεν επιστημονικών συγγραμμάτων κατά παραγγελία, ότι το Καστελλόριζο δε δικαιούται υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Πρόσφατα, μέσα στο 2011, η θέση αυτή εκφράστηκε και επίσημα πλέον, όταν ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο κλήθηκε να εμποδίσει τις έρευνες ενός ιταλικού ερευνητικού σκάφους. Όταν λοιπόν το πολεμικό πλοίο ερωτήθηκε από το ερευνητικό για το ποια είναι η τουρκική υφαλοκρηπίδα στην οποία δε δικαιούται να κάνει έρευνες, δόθηκε μια απάντηση η οποία αποτυπώνει μια από τις πιο παράλογες απόψεις από πλευράς Διεθνούς Δικαίου. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η Ελλάδα θα πρέπει να βρίσκεται σε ετοιμότητα, αλλά και να αναλάβει πρωτοβουλίες, διότι δυστυχώς στις διεθνείς σχέσεις δεν επιλύονται όλα τα ζητήματα μόνο με το Διεθνές Δίκαιο, αλλά επηρεάζουν και οι συσχετισμοί δυνάμεων και οι συμμαχίες.

Όσο για το αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν φυσικοί πόροι εντός της ζώνης κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στην ανατολική Μεσόγειο, θα σας πω το εξής: H προσπάθεια προσδιορισμού των ποσοτήτων φυσικών πόρων και ειδικότερα υδρογονανθράκων στην περιοχή που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής Μεσογείου στην οποία η Ελλάδα έχει κυριαρχικά δικαιώματα, είναι εκ των πραγμάτων εξαιρετικά δύσκολη, λόγω αφενός της έκτασης της περιοχής και αφετέρου των περιορισμένων μέχρι σήμερα ερευνών. Θα σας παραπέμψω όμως στους ειδικούς επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίων, που διαβεβαιώνουν ότι σε πολύ συγκεκριμένα σημεία υπάρχουν διαπιστωμένες σημαντικές ποσότητες, και επιπλέον θα σας αναφέρω κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Ήδη από το 2001, μελέτες και εργασίες του ΕΜΠ έδειχναν ότι στην ευρύτερη περιοχή του Καστελλορίζου και ειδικότερα νοτιοανατολικά αυτού, καθώς και σε ένα τόξο έως και νότια της Κρήτης, υπάρχουν ποσότητες ενυδατωμένων υδρογονανθράκων, μοναδικές στον κόσμο τόσο σε ποσότητα όσο και σε δυνατότητα εκμετάλλευσης. Μελέτες οι οποίες εκτιμήθηκαν παγκοσμίως, δημοσιεύτηκαν σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, άφησαν όμως αδιάφορη την τότε ελληνική κυβέρνηση. Σήμερα πλέον και μετά από πολλά χρόνια ερευνών, μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι κοιτάσματα υπάρχουν και μάλιστα σε σημαντικές ποσότητες. Χαρακτηριστικά θα σας αναφέρω ένα πλήθος ερευνών που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης και την επιβεβαίωσή τους από μεγάλους γερμανικούς τραπεζικούς-επενδυτικούς οίκους (βλ. χάρτη).

Με τα δεδομένα αυτά και θεωρώντας ότι υπάρχει η βούληση για τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση του πλούτου μας, το ζήτημα που επίσης προβάλλεται πολύ, είναι η ΑΟΖ.

Η εξαγγελία ΑΟΖ δεν αποτελεί μια απλή διαδικαστική υπόθεση. Προκειμένου να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα, θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι αποτελεί το πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, πλην όμως αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα. Μια εξαγγελία την ακολουθούν συζητήσεις σε διμερές επίπεδο, αλλά και στα πλαίσια διεθνών οργανισμών, που το αποτέλεσμα αυτών θα καθορίσει και το τι τελικά κυριαρχικά δικαιώματα θα εξασφαλίσουμε. Η Ελλάδα έχει πολύ καλά και πειστικά επιχειρήματα. Το Διεθνές Δίκαιο είναι μαζί μας. Θα πρέπει όμως να αναζητήσουμε και τα αντίστοιχα πολιτικά επιχειρήματα που θα πείσουν τη διεθνή κοινότητα να μας υποστηρίξει. Το θέμα αυτό αργά ή γρήγορα θα τεθεί και θα επιλυθεί. Είναι σημαντικό να έχουμε εμείς το προβάδισμα των πρωτοβουλιών.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων μας σε κάποιες περιοχές δεν είναι απαραίτητο να αναμένει την ΑΟΖ. Εφόσον μιλάμε για υποθαλάσσιους πόρους, κάτω από το βυθό, μας αρκεί και η ήδη υφιστάμενη υφαλοκρηπίδα και αυτό μοιάζουν να το παραβλέπουν όλοι αυτοί που έχουν αυτοανακηρυχθεί ειδικοί. Στις περισσότερες περιοχές οι έρευνες μπορούν να ξεκινήσουν και αύριο το πρωί, χωρίς να απαιτείται καμμία ΑΟΖ.

Ελπίζω σε αυτήν τη δύσκολή εθνικά συγκυρία, να επικρατήσει η φωνή της σωφροσύνης και όχι οι φωνές που προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν την ανάγκη για ελπίδα, τάζουν τα πάντα στους πάντες.