Ήταν αναμενόμενο και φυσικό. Όσοι από εμάς αγωνιζόμαστε για την αξιοπρέπεια των προσφύγων «το είχαμε δει να έρχεται», όταν όλος ο κόσμος άρχισε να μιλάει για οικονομική κρίση, αλλά ίσως και πολύ πιο πριν, καθώς ποτέ το προσφυγικό στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε απασχολήσει σοβαρά κοινωνία και Πολιτεία. Τόσο μεγάλο θέμα και τόση λίγη μέριμνα, αργά ή γρήγορα θα δημιουργούσαν μεγάλα προβλήματα. Έτσι σιγά-σιγά, χωρίς να εκπλαγούμε, βλέπουμε πως σκληραίνει η στάση των Ελλήνων απέναντι στους πρόσφυγες. Η «ξενία» και ο «ανθρωπισμός» μας κινδυνεύουν να περιοριστούν στα διαφημιστικά φυλλάδια για τους τουρίστες.
Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στα εξώφυλλα των εφημερίδων. Η «Καθημερινή» πριν λίγες μέρες, στην ηλεκτρονική της έκδοση, είχε ως πρώτο θέμα την «παράνομη είσοδο λαθρομεταναστών» από τον Έβρο. Το ρεπορτάζ ανέφερε πως οι ομάδες αυτών που θέλουν να μπουν στη χώρα μοιράζονται τους ανηλίκους που ταξιδεύουν μαζί ώστε, αν πιαστούν, να τύχουν όλοι τους «ευνοϊκότερης μεταχείρισης». Είναι έγκλημα αυτό; Αν σκεφτεί κανείς τον «επαγγελματισμό» μερικών, το ξύλο που μοιράζει απλόχερα μερίδα «ανδρών» της Ελληνική Αστυνομίας στους πρόσφυγες. (Όποιος λέει πως η ΕΛΑΣ δε δέρνει ποτέ βάναυσα, ας μιλήσει μαζί μας για να του διηγηθούμε πληγές σε κεφάλια, κάτι κατεστραμμένες οδοντοστοιχίες, κάτι παιδιά που δεν έχουν ακόμα συνέλθει από το σοκ του ξυλοδαρμού.) Κι όμως ,έτσι όπως το έθεσε η «Καθημερινή», η πρακτική αυτή των προσφύγων παρουσιάστηκε κάπως σαν δόλιο τέχνασμα. Αναφέρουμε την «Καθημερινή» γιατί είναι αυτή η εφημερίδα που μέχρι τώρα έχει τηρήσει την καλύτερη και πιο αμερόληπτη στάση όσον αφορά στους πρόσφυγες. Οι περισσότερες ημερήσιες της χώρας από μια αρχής αντιμετώπιζαν τους πρόσφυγες λίγο - πολύ σαν απειλή.
Οι πολιτικοί των δυο μεγάλων κομμάτων έχουν και αυτοί υιοθετήσει σκληρότερη γλώσσα. Έρχονται εκλογές και βλέπουν πως τους συμφέρει να υποστηρίξουν τις ολοένα και πιο πολλές απόψεις που θέλουν να βλέπουν τους πρόσφυγες ως δυσεπίλυτο πρόβλημα, το οποίο καλό είναι να λυθεί διά της μεθόδου του γόρδιου δεσμού: κλείσιμο των συνόρων (επί λέξει λένε: «καλύτερη φύλαξη των συνόρων», μα αυτό τι άλλο σημαίνει;). Τονίζουν μέσες άκρες το ότι δεν υπάρχουν μηχανισμοί αντιμετώπισης του προσφυγικού, αλλά πουθενά δεν λένε ξεκάθαρα πως έχουμε χρέος να μη γυρίσουμε την πλάτη στους συνανθρώπους μας, οι οποίοι διώκονται από τον πόλεμο και τη βία. «Κλείστε τα σύνορα, ο πόλεμος στο Αφγανιστάν δεν είναι δικό μας πρόβλημα», ακούστηκε να λέει γνωστός τηλεπαρουσιαστής. Μεγαλύτερη πλάνη δεν υπάρχει. Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα σύνορα, τις διόδους επικοινωνίας, τα μάτια μας, δεν μπορούμε να γυρίσουμε την πλάτη μας στα μεγάλα προβλήματα του καιρού μας, γιατί είναι βέβαιο πως θα τα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον με μεγαλύτερη σφοδρότητα.
Ο απλός κόσμος, με τις φωνές περί οικονομικής κρίσης να πληθαίνουν, δεν αργεί να δείξει με το δάχτυλο τους πρόσφυγες ως αποδιοπομπαίους τράγους, ως υπευθύνους, ως ενόχους. Πάντα είναι ο αδύναμος αυτός που υπόκειται στη χειρότερη τιμωρία και δεν υπάρχει πιο αδύναμος άνθρωπος από τον πρόσφυγα, που δεν έχει παρά τα ρούχα που φοράει και λίγα ευρώ στην τσέπη.
Πρέπει ξανά να στοχαστούμε ποιοι είναι αυτοί που πραγματικά φταίνε για την κατάντια της Μέσης Ανατολής. Είμαστε αθώοι; Έχουμε χρέος να βοηθήσουμε; Μήπως οι πρόσφυγες είναι μια ευλογία που θέλουμε να βλέπουμε ως κατάρα, απλά και μόνο γιατί αυτό είναι το πιο εύκολο; Και τελικά τι κοινωνία θέλουμε; Ποια Ελλάδα; Την Ελλάδα του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας ή την κυνική, απρόσωπη Ελλάδα προς την οποία ολοταχώς βαδίζουμε;
 
*Ο Τυρίκος Εργάς Γιώργος είναι φιλόλογος με D.E.A. στη Συγκριτική Λογοτεχνία, υποψήφιος διδάκτορας Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.