Το σύστημα μέσα στο οποίο αλληλεπιδρούν τα κράτη, ονομάζεται διεθνές σύστημα. Μέσα σε αυτό, η δράση των κρατών καθορίζεται σημαντικά από το επίπεδο σκληρής και ήπιας ισχύος το οποίο διαχειρίζονται. Είναι κάπως δογματικό και τρομακτικό για τους αισιόδοξους και αυτονόητο για τους μάντεις των κακών που φύονται στα καφέ και στις παρέες, ανακοινώνοντας κάθε λίγο δυσνόητους χρησμούς τους οποίους απομνημόνευσαν από την πρωινή ανάγνωση της εφημερίδας ή από κάποιο προφίλ κοινωνικής δικτύωσης. Η αλήθεια είναι πως η ίδια η φύση του διεθνούς συστήματος δίνει την εντύπωση ζούγκλας, στο εσωτερικό της οποίας επικρατεί το δίκιο του ισχυρού, κάτι το οποίο κατά κανόνα ισχύει. Αυτό που δεν πρέπει να μας διαφεύγει, είναι ότι ακόμα και ένα φαινομενικά ακίνδυνο έντομο σε αυτήν τη ζούγκλα μπορεί να γίνει θανατηφόρο. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τα λιγότερο ισχυρά κράτη του διεθνούς συστήματος.
Αυτά, τα λιγότερο ισχυρά κράτη, μπορεί να διαχειρίζονται συγκριτικά μικρότερο επίπεδο ισχύος. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δέχονται το «κισμέτ» του ανίσχυρου. Όπως και στη ζωή, έτσι και στις διεθνείς σχέσεις κανένας δεν κατάφερε να επιβιώσει σε πλήρη απομόνωση, γιατί τα πάντα στο σύμπαν προορίζονται να αλληλεπιδρούν. Κάποιος θα έχει κάτι που εσύ δεν έχεις. Μέσα λοιπόν από αυτό το συμπέρασμα, η σχέση εξάρτησης του ανίσχυρου από τον ισχυρό μετατρέπεται σε σχέση αλληλεξάρτησης. Απαραίτητη προϋπόθεση, όμως, είναι η χρήση στρατηγικής και σωστού χρονισμού (timing). Είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζεις το μέγιστο των πραγμάτων που μπορείς να λάβεις σε κάθε δεδομένη χρονική στιγμή.

Η παραπάνω θεωρητική ανάλυση βρίσκει άμεση εφαρμογή στο παράδειγμα της Ελλάδας. Είναι φανερό πως τη δεδομένη χρονική στιγμή το συνολικό επίπεδο ισχύος της χώρας βρίσκεται αρκετά χαμηλά. Ο παράγοντας της οικονομίας που είναι κομμάτι σκληρής ισχύος, είναι σε διαδικασία ανάκαμψης, ενώ οι διπλωματικοί χειρισμοί των προηγούμενων δύο ετών μείωσαν τη διαπραγματευτική δύναμη στις διπλωματικές μας σχέσεις. Σε αυτό το σημείο έρχεται η έννοια της αλληλεξάρτησης να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες σε ένα διαρκώς μεταλλασσόμενο διεθνές σύστημα. Ο αποτελεσματικότερος τρόπος εκμετάλλευσης της αλληλεξάρτησης είναι η δημιουργία στρατηγικών συμμαχιών με βάση κοινά συμφέροντα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η ενισχυμένη συνεργασία εντός και εκτός τής Ε.Ε. των κρατών-μελών με δημοσιονομικά προβλήματα. Μια τέτοια πρωτοβουλία δίνει άλλη προοπτική στην αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, που μόνο με πολιτικά μέσα μπορεί να γίνει. Επίσης, όσον αφορά την Ελλάδα, θα πρέπει να ενισχύσει την εξωστρέφειά της. Η γρήγορη οικονομική ανάπτυξη έρχεται μόνο μέσα από άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες με τη σειρά τους επιταχύνονται από πολιτική πρωτοβουλία. Η εξωστρέφεια είναι αυτή που δίνει ευκαιρίες και λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις. Είναι η ίδια ακριβώς εξωστρέφεια που μοιράζεται κάποιος μετά από μια ερωτική απογοήτευση, θέλοντας να δώσει στον εαυτό του νέες ευκαιρίες.
Νέες μορφές αλληλεξάρτησης μπορούν να δημιουργηθούν χρησιμοποιώντας ορθολογικά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα ενός κράτους.

Στην περίπτωσή μας, τέτοια μπορεί να είναι η ναυτιλία, η ενέργεια, ο τουρισμός, η ελληνική ομογένεια και το γενικότερο κλίμα συμπαράστασης προς την Ελλάδα από διεθνείς πρωτοβουλίες πολιτών. Λέγοντας ορθολογική χρησιμοποίηση, δεν εννοούμε τίποτα άλλο από την κατανόηση και την ορθή χρήση ή απειλή χρήσης των πλεονεκτημάτων ανά περίπτωση. Είναι επικίνδυνο και ανώφελο να απειλείς ή ακόμα και να επιχειρείς να εφαρμόσεις κάτι που ουσιαστικά δεν έχεις τη δυνατότητα να πραγματοποιήσεις.
Η έννοια της αλληλεξάρτησης είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι ενέχει τη δυνατότητα πειθαναγκασμού για παροχή βοήθειας σε καταστάσεις όμοιες με αυτές που βιώνει σήμερα η Ελλάδα. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι οι Ευρωπαίοι εταίροι έχουν ηθικό καθήκον και υποχρέωση να συνδράμουν τις χώρες με δημοσιονομικά προβλήματα. Είναι η ίδια η αλληλεξάρτηση που δημιουργεί την ανάγκη για παροχή βοήθειας και όχι η συντροφικότητα των ευρωπαϊκών κρατών, γιατί σε ένα σύστημα όταν νοσεί ένα κομμάτι κινδυνεύει να νοσήσει και το όλον. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η ηθική λαμβάνει διαφορετικό νόημα και διαστάσεις στη διακρατική σφαίρα από την ενδοκρατική. Σε διεθνές επίπεδο, ένα κράτος είναι ηθικό να επιδιώκει με κάθε τρόπο αυτό που το ενδυναμώνει, διότι μόνο με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζει την ευημερία των πολιτών του. Μοιάζει με την ηθική που ενέχουν οι προσπάθειες του κάθε ανθρώπου στο κυνήγι της προσωπικής του ευτυχίας.

* Ο Μάριος Ανδριώτης έχει MSc στις Στρατηγικές Σπουδές και τη Διεθνή Πολιτική και είναι υποψήφιος διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Τμήματος Κοινωνιολογίας.