Παραδοσιακοί χοροί στην αγορά, ποιήματα χειροκροτήματα και η σημαία να ανεμίζει σε κάθε σπίτι. Η 25η Μαρτίου είναι συνδεδεμένη με τις πιο ωραίες παρελάσεις, καθώς μέρες πριν η μητέρα θα άνοιγε το μπαούλο με τα υφαντά και θα έβγαζε από μέσα την στολή του τσολιά, να την φρεσκάρει, να την αφήσει στον αέρα για να φύγει από πάνω της η μυρωδιά της ναφθαλίνης. Ακίνητη με τα χέρια στην έκταση έδινα με προσοχή το κάθε άκρο, για να μπουν- κάθε φορά- με τη σειρά το άσπρο καλτσόν, το «πρωτνό» μεταξωτό πουκάμισο της γιαγιάς, η φουστανέλα που με έσφιγγε στη μέση -γιατί η αδελφή μου στην ηλικία μου ήταν πιο αδύνατη- η μεγάλη μαύρη ελαστική ζώνη με την χάλκινη αγκράφα, οι μαύρες κορδέλες που τοποθετούνταν λίγο κάτω από το γόνατα, τα μαύρα λουστρίνι παπούτσια της παρελάσεως, το αγαπημένο κόκκινο βελούδινο γιλέκο κεντημένο και στο χέρι με χρυσή κλωστή, το ασορτί καπέλο με τα χρυσά στολίδια και τη γαλάζια μεταξωτή φούντα να κρέμεται από το πλάι, παρασέρνοντάς το με το βάρος της και τέλος φλουριά στο λαιμό για να αποθεώσουν όλη την αρχοντιά της ελληνικής παράδοσης. Για 8 περίπου χρόνια, η διαδικασία ήταν η ίδια, σαν τελετή με την στολή να αποτελεί θησαυρό που βγαίνει και μπαίνει στο μπαούλο, ζωντανεύοντας μία ημέρα του χρόνου όλη την ιστορία που φέρει μαζί της, που οι «παλιοί» με αυτή τη μυσταγωγία την μετέφεραν στους «νέους».  

Όλες αυτές οι αναμνήσεις ζωντάνεψαν όταν επισκεφτήκαμε το σπίτι της Μαρίτσας Καραφασούλη η οποία είναι «μάστορας» στην ραφή παραδοσιακών στολών μετρώντας ιστορία χρόνων. Άνετα το σπίτι της κα Μαρίτσας , θα μπορούσε να χαρακτηριστεί λαογραφικό μουσείο. Ένας χώρος στολισμένος με παραδοσιακές στολές, υφαντά, χράμια μαλλένια, δίσκους και πίνακες κεντημένους. Γωνιές γεμάτες παράδοση και ιστορία.  

Το Ραφείο Παραδοσιακών Στολών Καραφασούλη είναι ένα από τα ελάχιστα που υπάρχουν στην Λέσβο αλλά και στην Ελλάδα.  

Η κούκλα -τσολιαδάκι που φιγουράρει επί της οδού Βυζαντίου 11, στη Μυτιλήνη, είναι η βιτρίνα μιας μικρής επιχείρησης, που σε πείσμα των καιρών, συνεχίζει να διαφυλάττει την ιστορία του τόπου.  

Περισσότερα από 50 χρόνια η κα Καραφασούλη κάνει αυτή την δουλειά. Όπως μας διηγείται όλα ξεκίνησαν όταν ένας σύλλογος της ζήτησε να φτιάξει παραδοσιακά γιλέκα. Έτσι με δείγματα υφασμάτων, με ανάγνωση βιβλίων όπου γινόταν αναφορά στις παραδοσιακές στολές, η κα Μαρίτσα Καραφασούλη κατάφερε με τα χρόνια, με υπομονή και επιμονή να γίνει δεξιοτέχνης στην ραφή παραδοσιακών στολών.  

Δεν χαρακτηρίζει δύσκολη την δουλειά που κάνει, καθώς όπως είπε στο «Ε» όταν έχεις υπομονή και αγαπάς αυτό που κάνεις, όλα κυλούν όμορφα. Μετρώντας 8 δεκαετίες έχει πια βγει στην σύνταξη με το Ραφείο να περνά στα χέρια της κόρης της Ελένης, ωστόσο δεν παύει να είναι η κλασική ελληνίδα μάνα που δεν σταματά να προσφέρει την βοήθειά της στο παιδί της και στην οικογενειακή αυτή επιχείρηση.  

Η πιο ωραία στιγμή για εκείνη είναι όταν βλέπει τις στολές της φορεμένες από τα παιδιά που θα συμμετέχουν στην παρέλαση. «Εκείνη την ώρα νιώθεις πολύ όμορφα. Καμαρώνεις για τις στολές που έχεις κάνει και που βλέπεις τα παιδιά να κάνουν παρέλαση με αυτές».  

Οι φορεσιές του τόπου είναι κατά βάση ίδιες, φέροντας ελάχιστες διαφορές από χωριό σε χωριό. Πιο διαδεδομένες φορεσιές είναι εκείνες του Τσολιά, του Βρακά και η στολή της «Αμαλίας» η οποία δεσπόζει στο σαλόνι.  

Παλαιότερα οι φορεσιές ήταν σχεδόν καθ’όλα χειροποίητες. Τα κεντήματα ήταν στο χέρι, για τα φορέματα, τις φουστανέλες και τα φοδραρίσματα χρησιμοποιούνταν παραδοσιακές ραπτομηχανές. 

Με την πάροδο του χρόνου η διαδικασία παραγωγής εξελίχθηκε, με σύγχρονες ραπτικές μηχανές τόσο για όλα τα ιμάτια όσο και για τα κεντήματα ειδικά στα γιλέκα και τα σεγκούνια που είναι ιδιαίτερα περίτεχνα και απαιτούσαν αρκετό χρόνο καθώς τα υφάσματά τους είναι χοντρά και δουλεύονται πιο δύσκολα. Κάποια στοιχεία παραμένουν χειροποίητα όπως κεντήματα με χρυσοκλωστή ή βελονάκι δαντέλα κυρίως σε μαντήλια και ποδιές. 

Αυτό που έχει μείνει αναλείωτο στο χρόνο είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δίνεται στην πιστή αντιγραφή των παραδοσιακών ενδυμασιών και στην άριστη ποιότητα των κατασκευαστικών υλικών στην προσπάθεια διατήρησης των τεχνοτροπιών του παρελθόντος. 

Και η κρίση 

Μέσα από τις σχολικές παρελάσεις, εορτές και εθνικές επετείους που γιορτάζονται πανελλαδικά οι Έλληνες από μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με την παράδοση και υπάρχει τριβή με τα ήθη και έθιμα του κάθε τόπου. Αρκετά είναι τα άτομα επίσης, ιδιαίτερα στην επαρχία, που από νωρίς υπάρχει ενασχόληση και εκμάθηση παραδοσιακών χορών (όπου η ελληνική φορεσιά είναι αναπόσπαστο κομμάτι). Έτσι διατηρείται ένας κύκλος μέσα στο χρόνο και οι νεότερες γενιές μαθαίνουν και τιμούν την παράδοση. 

Όπως όλα τα επαγγέλματα που επηρεάστηκαν από την κρίση και την πανδημία μετέπειτα είναι και αυτό. Όπως τονίζει η κα Καραφασούλη στο «Ε» τα τελευταία τρία χρόνια οι στολές που νοικιάζει για τις παρελάσεις παραμένουν στα μπαούλα, ενώ περιορισμένες είναι και οι παραγγελίες από συλλόγους και ιδιώτες. «Παλιά οι γονείς παράγγελλαν στολές, τώρα είναι δύσκολο. Τη θέλουν, την λαχταρούν, αλλά ζορίζονται. Έτσι βολεύονται στο να την νοικιάσουν».  

Η στολή του τσολιά  

Οι Εύζωνοι (στην καθομιλουμένη και «Εύζωνες», από το αρχαιοελληνικό επίθετο «εύζωνος» < ευ + ζώνη = ο καλά ζωσμένος) είναι επίλεκτοι στρατιώτες του ελληνικού στρατού, γνωστοί ως τσολιάδες. Η στολή τους καθιερώθηκε επίσημα από τον βασιλέα Όθωνα της Ελλάδας, την οποία έφερε και ο ίδιος σε επίσημες εμφανίσεις. 

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός συμβολισμών που αποδίδονται στα χαρακτηριστικά της ευζωνικής στολή. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία ο αριθμός των δίπλων της φουστανέλας φημολογείται πως είναι ίσος με τη διάρκεια (σε έτη) της περιόδου της Τουρκοκρατίας, δηλαδή 400. Παρ' όλ' αυτά, οι φουστανέλες που φέρουν στις μέρες μας οι φορεσιές σπάνια έχουν ακριβώς 400 δίπλες. Το φάριο είναι το καπέλο. Το φάριο έχει κόκκινο χρώμα και είναι κατασκευασμένο από τσόχα. Στη θέση του μετώπου φέρει το ελληνικό εθνόσημο. Χαρακτηριστικό κομμάτι του φάριου αποτελεί η μακριά μαύρη φούντα, κατασκευασμένη από μετάξι. Το σχήμα της θεωρείται πως συμβολίζει το δάκρυ του Χριστού στη Σταύρωση.  

Το πουκάμισο είναι λευκού χρώματος και έχει χαρακτηριστικά μεγάλο άνοιγμα μανικιών. Το λευκό χρώμα, το οποίο κυριαρχεί σε ολόκληρη την στολή, θεωρείται πως συμβολίζει την αγνότητα των εθνικών αγώνων. 

Το γιλέκο αποτελεί το δυσκολότερο, όσον αφορά την κατασκευή του, κομμάτι της στολής. Διαθέτει λευκά και επίχρυσα νήματα, με τα οποία απεικονίζονται σχέδια λαογραφικής σημασίας. Ένα από αυτά αποτελούν και τα αρχικά γράμματα «Χ» και «Ο», τα οποία θεωρείται ότι αντιστοιχούν στις λέξεις Χριστιανός και Ορθόδοξος. 

Τα τσαρούχια, είναι κατασκευασμένα από δέρμα και χρώματος κόκκινου. Στην σόλα, ανάλογα το μέγεθος του τσαρουχιού υπάρχουν 60 έως 120 καρφιά. Αυτό κάνει ιδιαίτερα εντυπωσιακή την κίνηση των Ευζώνων, ειδικά την ώρα των Βημάτων. Κατά μέσο όρο το κάθε τσαρούχι ζυγίζει 3,5 κιλά. Πλέον χαρακτηριστικό κομμάτι είναι οι μαύρες φούντες που καταλήγουν στην μύτη του τσαρουχιού. Την εποχή που τα Ευζωνικά Τάγματα ήταν μάχιμα τμήματα του Ελληνικού Στρατού, οι φούντες έκρυβαν αιχμηρό αντικείμενο το οποίο χρησιμοποιούσαν στις μάχες σώμα με σώμα.