Το ιερό του Σμινθέως Απόλλωνα και η σχέση του με την πανώλη

Οδοιπορικό στα Απέναντι 27 Αϊβαλί-Τένεδος-Πέργαμος 27

Το ιερό του Σμινθέως Απόλλωνα και η σχέση του με την πανώλη

29/03/2017 - 14:57

«...και η Χρύσα, εφ’ ύψους τινός πετρώδους υπέρ της θαλάττης ιδρυμένη...» (1.47) και πιο κάτω «εν δε τη Χρυσήι ταυτήι και το του Σμινθέως Απόλλωνος εστίν ιερόν και το σύμβολον το την ετυμότητα του ονόματος σώζον, ο μυς, υπόκειται τωι ποδί του ξοάνου. Σκόπα δ’ εστίν έργα του Παρίου», μας λέει ο Στράβωνας (1,48).

Ανηφορήσαμε μέσα από ελαιώνες στο Giulpinar, το τουρκικό χωριό που φιλοξενεί στη ΒΔ του άκρη τον μεγάλο επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο του Σμινθείου! Ένα μικρό κεντράκι κάτω από πλατάνια μαζεύει τους επισκέπτες για καφέ, αναμνηστικά και ίσως φαγητό! Δίπλα του η μεγάλη υπέροχη βρύση, με τα τόξα της από ντόπια πέτρα και μάρμαρο, μας θυμίζει ότι τα ιερά αυτά ήθελαν νερό άφθονο! Και παραδίπλα θεμέλια κτισμάτων, έξω από τον περιφραγμένο χώρο.

Ο Στράβωνας προσθέτει τον μύθο της ίδρυσης του ιερού αλλά και της ομηρικής πόλης Χρύσας, η οποία μπλέκεται, όπως όλες αυτές οι αναφορές του ποιητή. Σύμφωνα λοιπόν με τον Εφέσιο ποιητή (7ος π.Χ. αι) Καλλίνο, «Τευκροί από την Κρήτη, ήθελαν να χτίσουν την Χρύσα, όπου θα έβρισκαν ομοεθνείς τους (χρησμός). Τους βρήκαν στην παραλία (3,5 χιλ) και το βράδυ επιτέθηκαν αρουραίοι που έφαγαν όλα τα δερμάτινα μέρη των εγκαταστάσεών τους. Έτσι θεώρησαν τους ποντικούς ιερούς και έχτισαν την πόλη και το ιερό!!»

Αυτό το ιερό του θεού των ποντικών Απόλλωνα, τους Σμινθέως, ίσως έχει σχέση με την πρώτη αναφορά του μαύρου θανάτου στην αρχαιότητα! Ο ποιητής του 8ου π.Χ. αι. ήξερε την πανώλη, αφού ο «λοιμός» που έστειλε ο Απόλλωνας στα πλοία των Αχαιών, επειδή ο Αγαμέμνονας είχε αρπάξει την Χρυσηίδα, κόρη του ιερέως του Χρύση, ήταν μάλλον η πανώλης, που -όπως θα δούμε- έχει σχέση με τους αρουραίους. Άσχετα αν ο Χρύσης αναφέρεται στο Θήβης πεδίον (Αδραμμύτι). Αυτός ο Θεός του φωτός, της μουσικής με τη λύρα εδώ διαφεντεύει τους αρουραίους, τιμωρώντας ή σώζοντας τους ανθρώπους, στέλνοντας ή αποσύροντας την πανώλη! Γι’ αυτό και τα νομίσματα (κύρια από την Αλεξάνδρεια Τρωάδα) έχουν το ποντίκι μπροστά του (το στέλνει) ή στον ώμο του, απειλή τιμωρίας!

Η μη ελληνική λέξη αποδίδει τον Σμίνθον ως μυν, αρουραίον και ο Σμινθεύς ο «κύριος, ο άρχων των Αρουραίων». Το μεγάλο πρόβλημα της θανατηφόρου πνευμονικής και σηψαιμικής πανώλους, που εξολόθρευε μέχρι τις μέρες μας εκατομμύρια ανθρώπους, είχε ιδρύσει ιερά του Σμινθέα Απόλλωνα στον Λεπέτυμνο της Λέσβου (Σμίνθια), στην Αιολίδα της Τενέδου, στη Λίνδο της Ρόδου με μεγάλη γιορτή, τα Σμίνθια! Η προστασία από τον ψύλλο (Xenophylla cheopis) του μαύρου Αρουραίου (Rattus rattus), που μεταφέρει την πανώλη (Yersinia pestis), ο φόβος του μαύρου θανάτου γέμισε με ιερά του Σμινθέως Απόλλωνος την απέναντι παραλία και τα κοντινά νησιά!