Ένα από τα γνωστά Κάστρα του Νησιού, προστάτευε την Μεσαιωνική Ερεσό, μια μακρόχρονη παρουσία στον ίδιο τόπο, με την προκάτοχο της Αρχαία Πόλη! Καί όπως αυτή καταλάμβανε τον «Περικύμονα Μαστοειδή Λόφο», την μετέπειτα «Βίγλα», δίπλα στην θάλασσα και την περιοχή δυτικά της και βόρεια της, έτσι και το Αστυ των Πρωτοχριστιανικών χρόνων, με την Παλαιοχριστιανική (αρχή 4^ος αι) του Επισκόπου Ιωάννη ( 5^ος αι) και τελικά Αγίου Ανδρέα (8^ος αι), με τα σπίτια,τα Λουτρά, εκτείνεται στην ίδια περιοχή , στους πρόποδες του λόφου. Τα ανασκαφικά δεδομένα δείχνουν ότι δέχεται την επίθεση των Σαρακηνών και ερημώνεται (654-678 μΧ)! Μετά από αυτό παραμένει ένα μικρό χωριό! Το ερώτημα είναι πότε χτίστηκε το Κάστρο της Ερεσού, που κατέλαβε την κορυφή του λόφου «της Βίγλας» (78 μ), στην θέση την Ακρόπολης της Αρχαίας πόλης. Το περιγράφω: Στο ΝΑ του άκρο, όπου και η πύλη του, στέκονται οι δύο πύργοι, ο κυκλικός , υψηλότερα και ο ορθογώνιος πιο κάτω, τα μόνα άρτια τμήματα του. Στο ΒΔ άκρο, στέκεται ένα υψηλό κομμάτι του τείχους με δύο γωνιές και εσωτερική θυρίδα (αλάξευτη πέτρα και κουρασάνι με κεραμικά) και υπάρχει περιμετρικά το θεμέλιο του, επάνω σε αρχαία τμήματα της ακρόπολης στην ΒΑ του κυρίως  και  ΝΔ πλευρά. Στην ΒΑ μάλιστα, στο χείλος του πλατώματος,  έχει εντοιχιστεί και αρχαίο οικοδομικό υλικό. Υπάρχει υπέροχη θολωτή Υπόγεια Δεξαμενή (Cisterna), ίσως με απαρχές στην Ρωμαική περίόδο, με εισοδο καθαρισμού με σκαλιά και στόμιο στον θόλο, στο βόρεια τμήμα του πλατώματος! Το Κάστρο καταλαμβάνει έκταση 4.165 τ.χιλ με κατεύθυνση ΒΔ-ΝΑ! Οι αρχαιολόγοι R.Koldewey και Ch .Newton, που ήλθαν τον 19^ο αι. το θεώρησαν καθαρά Γενοβέζικο! Η κεραμική του και η ύπαρξη του Άστεος, από τον 4^ο μΧ αι, μας βεβαιώνουν την αρχή του στους Μεσοβυζαντινούς χρόνους! Η αναφορά σ’αυτό, από τον 15^ο αι είναι πυκνή και η παρουσία του στους πορτολάνους εμφανής!

Η Herse, η μεταβυζαντινή Ερεσός του 1548, και έδρα του ομώνυμου Ναχιγιέ , έχει 556 χριστιανικά σπίτια με 4 μαχαλάδες! Είναι μεγάλη, αναπτύσσεται  γύρω από τον λόφο και πληρώνει φόρο 14.704 Α). Εχει αντικαταστήσει το μικρό χωριό , μετά την ερήμωση του 6^ου αι! Το κάστρο υπάρχει εκεί και σίγουρα φιλοξενεί Οθωμανική φρουρά! Σύμφωνα με τον ανασκαφέα Γιώργο Ζάχο, ο οικισμός και το Κάστρο, εγκαταλείπονται μόλις τον 18^ο αι. με το χτίσιμο του Κάστρου του Σιγρίου, το οποίο αποκτά την πρωτοκαθεδρία στους θαλασσινούς δρόμους! Η Ερεσός, σιγά σιγά, αναπτύσσεται στο εσωτερικό, δίπλα στον μικρό οικισμό του 1548 , της Αγίας Ειρήνης, με τα μόλις 55 χριστιανικά σπίτια! Στην Αγία Ειρήνη, τον μητροπολιτικό και παλαιότερο ναό,  με τον καιρό, προστίθενται και οι άλλες δύο ενοριακές εκκλησίες, η Παναγία και ο Αγιος Κωνσταντίνος!

Ενδεικτικά βοηθήματα: Μάκη Αξιώτη Περπατώντας τη Λέσβο τομ Β σελ. 504, Μάκη Αξιώτη Αι Λιας Θαλασσίτης-Αιγιαλός Ερεσίων Εφ Εμπρος19//9/20-21/10/20, Μάκη Αξιώτη-Στρατή Αξιώτη. Κιστέρνες της Λέσβου. Λεσβιακό Ημερολόγιο 2018,σελ 343-361.

οι πύργοι

το περιμετρικό τείχος

κατάλοιπα με πέτρα και κουρασάνι

αλλά και με παλαιότερο υλικό

με την υπόγεια δεξαμενή

…το Κάστρο

δεσπόζει στον κάμπο με τις εκκλησιές