Secri-Vigla-i-Sigri Vigla-i -Eski-Hisar-Δ 

Η Ιστορία προχωρά στο παρελθόν, βόρεια από το ακρωτήρι με το Οθωμανικό Σίγρι. Εκεί υπήρχε πανάρχαια Αρχαϊκή Εγκατάσταση και ίσως στη θέση του Κάστρου, μια από τις Οθωμανικές Βίγλες του νησιού, πιθανόν αυτή, που το 1548, ονομάζεται Vigla-i-Sigri. Βορειότερα λοιπόν, στα Βυζαντινά και Γενοβέζικα χρόνια, εκεί που εισχωρεί η θάλασσα στον όρμο με τα δύο πέταλα, εκεί που υπήρχε από πάλαι ποτέ και διαχρονικά το Λιμάνι της περιοχής, αναπτύσσεται ένας Βυζαντινός Οικισμός, που εξακολουθεί να υπάρχει και στην εποχή των Γενοβέζων. Από τον 4ο μ. Χ. αιώνα έως και τον 7ο μ. Χ. αιώνα στο νότιο τμήμα του κάτω όρμου του Φακού, ανατολικά στην περιοχή Αδαμάνια, βορειότερα στην θέση του Παλαιοχωρίου αλλά και στην είσοδο του ποταμού Τάψα, όπως θα δούμε, εμφανίζονται οικιστικά λείψανα με αρκετές Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές και σπίτια. Εκεί στον Φακό, στην επίπεδη έκταση, η Παλαιοχριστιανική Βασιλική που ανασκάφηκε κάπως, βρίσκεται ανάμεσα σε κτίσματα, στα Αδαμάνια, ανάμεσα στα κτίσματα υπάρχουν τα ερείπια ενός Εργαστηρίου, ίσως σταφυλιών με την τεράστια βάση του πιεστηρίου. Εδώ, όπως θα δούμε πρέπει να βρισκόταν το Χωριό με το όνομα της Περιοχής, το Σίγρι. Το Βυζαντινό, που καταγράφεται όμως τα μεταβυζαντινά χρόνια, που θα τα δούμε μετά. Όλα αυτά βέβαια σε περιοχές με προγενέστερες Αρχαίες Εγκαταστάσεις από τα Αρχαϊκά Χρόνια, επάνω στον πανάρχαιο δρόμο Άντισσας-Ερεσού. Κοντά σ’αυτό το βυζαντινό Σίγρι και στον δρόμο, υπήρχε η προστασία από τον Γενοβέζικο Πύργο, στην κάτω πλευρά της εισόδου του λιμανιού. Κατασκευασμένος από συμπαγή πυρήνα πέτρας και κουρασανιού, με σήραγγες ξυλοδεσιάς, ίσως επενδυμένος με ισόδομους λαξευμένους λίθους (όπως των Παρακοίλων)*, είχε διαστάσεις 15Χ15 περίπου μέτρα, με άγνωστο ύψος. Αυτόν το Πύργο, είδε ο καθολικός παπάς Cristophoro Buondelmonti, που ταξίδευε στο Αιγαίο, του έκανε εντύπωση και τον αποθανάτισε στον περίφημο του χάρτη του 1414-1420, που έχει αναρίθμητα αντίγραφα. Τον ονόμασε secri. Πρέπει να ήταν πολύ παλαιότερος, στη σημαντική αυτή θέση της τοποθεσίας Σίγρι, ένα πανάρχαιο όνομα από το Σίγριον Ακρον του χάρτη του Πτολεμαίου. Όπως θα δούμε, πρέπει να ήταν σε καλή κατάσταση και στην μεταβυζαντινή περίοδο, φιλοξενώντας την Vigla-i-Eski Hisar δηλαδή Παλιόκαστρο, με τους βιγλατζήδες του να πληρώνει το Μαυροχώρι. 

*Ανακοίνωση στο Διεθνές Αρχαιολογικό Συνέδριο Για την Οθωμανική Οχυρωματική στο Αιγαίο «Μάκης Αξιώτης -Στρατής Αξιώτης:Η ξυλοδεσιά στους Μεσαιωνικούς Οχυρωματικούς Πύργους στη Λέσβο.Σελ 193 στα υπό έκδοσιν Πρακτικά). 

το Παλιόκαστρο τετράγωνης, διατομής 

γεροφτιαγμένος με πέτρα και κουρασάνι 

το κομμάτι του υδραγωγείου για το Κάστρο στον κάμπο 

με την παλαιοχριστιανική του 6ου αι δίπλα του με μέλη 

και κεραμική του 4ου -7ου μΧ αι του οικισμού 

με τα κτίσματα στα Αδαμάνια 

και την βάση του πιεστηρίου σταφυλιών.