Petra στον Ναχιγιέ Μολύβου, το 1548. Μια πολυάνθρωπη Κώμη με 360 Χριστιανικά σπίτια, με δύο μαχαλάδες, με μεγάλη παραγωγή κρασιού, σιταριού, λαδιού, λιναριού και με ανεπτυγμένη αλιεία.

«Είτα κώμη λεγομένη Πέτρα εν μέσω τη ψάμμου εν τη παραθαλασσία πέτρα υψηλή και άβατος·ελατόμησαν δ’ εξ ενός μέρους ποιήσαντες βαθμίδια υπόστενα ώστε οι αναβαίνοντες και καταβαίνοντες ου δύνασθαι παρελθείν δύο, αλλά εις και εις άνω εν τη κορυφή εστί ναός της Αγίας Θεοτόκου, περιτειχισμένος μετ’ οικιδίων ολίγων και ύδωρ άνωθεν υγιέστατον γύροθεν της πέτρας εν τη ψάμμω οι οίκοι των χριστιανών διακόσιοι δέκα» και πιο κάτω «Αγαρηνοί ουδείς δύναται κατοικήσαι δια το μη εάν αυτούς ζην, ως φασίν, η Αγία Θεοτόκος·αλλά και θαλάττιοι λησταί αγαρηνοί ήλθον πολλάκις πολυορκήσαι και ουκ ίσχυσαν καίπερ μη ούσα περιτειχισμένη η κώμη». Αυτά το 1620. Ο απόκρημνος βράχος, ο γκριζόχρωμος, ο επιβλητικός, που ξεφυτρώνει στο μέσον του κάμπου, φιλοξενεί την εκκλησιά της Γλυκοφιλούσας Παναγίας. Είκοσι επτά μέτρα με σκαλισμένα στο βράχο τα 114 του σκαλοπάτια. Η είσοδος σκεπάζεται από το καμπαναριό, με λευκά αποτροπαικά πρόσωπα σαν ακρωτήρια, και την επιγραφή «ΠΡΩΤΟΜΑΙΣΤΩΡ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΗ ΚΑΡΕΚΟΣ 1840». 20Χ14 Χ12 πήχες (τουρκικό φιρμάνι του 1235 (1840)). Μια επιγραφή, στην νότια πλευρά του «καμπαναριού, σε λευκή μαρμάρινη πλάκα με την Παναγία, τον Χριστό και δύο προσκυνητές το ETOC 1609 BΡAC BATATZI, ίσως δείχνει κάποια ανακαίνιση του από τον Βρανά Βατάτζη.

Φαίνεται πως η Παναγιά, λατρευότανε στο βράχο από χρόνια πολλά. Περιτείχιστος ο βράχος, απόκρημνος, απρόσβλητος, εκτελούσε χρέη φρουρίου, καταφυγίου για τους γύρω κατοίκους, στις δύσκολες ώρες των κατατρεγμών. Και έτσι τον είδαν και οι περιηγητές. Πρώτα το 1420 ο Φλωρεντινός παπάς Χριστόφορος Buondelmonti την αναφέρει ανάμεσα στα μοναστήρια του νησιού και μάλιστα την σημειώνει στον χάρτη που έφτιαξε, σαν castel Petra. Φαίνεται ο βράχος με την εκκλησία και τα σκαλιά. Μνημονεύεται τον 15^ο αιώνα, από τον Zamberti και τον Porcachi το 1576, στα ιζολάρια τους, στην ίδια θέση. Ο Bernard Randolph στην γεωγραφία των νησιών του Αιγαίου (1643-1690), μιλά για το «φρούριο της Πέτρας, που έχει και καλό λιμάνι». Ο Richard Pococke (1704-1765) αναφέρεται στον «απότομο βράχο, που είναι απροσπέλαστος εκτός από τον βορρά. Η κορυφή του περιβάλλεται από έναν τοίχο και εκεί οι κάτοικοι θέτουν τα πολύτιμα τους είδη, όταν φοβούνται τους κουρσάρους. Αναφέρει την Παναγία επάνω στον βράχο και ότι ο αριθμός των χριστιανών είναι σημαντικός».⁶⁹,²⁸

Το 1457, στα συμβολαιογραφικά έγγραφα των Γατελούζων (50^α και 50β) υπάρχει η Petra. Επίσης στα κατάστιχα των ελεών του Παναγίoυ Τάφου, των ετών 1543-1590 και 1653 αναφέρεται η Πέτρα. Από τα παραπάνω, και κύρια από τον λεπτομερή χάρτη του 1420, φαίνεται μάλλον ένα «περιτείχιστο εκκλησιαστικό συγκρότημα, ίσως μοναστήρι». Θα συνεχίσουμε στο επόμενο άρθρο.

με την εκκλησιά, τον οχυρωμένο βράχο και τα σκαλιά

της Γλυκοφιλούσας Παναγιάς

με την σκεπασμένη, διακοσμημένη είσοδο

του 1830, του αρχιμάστορα Καρέκου

και του Βρανά Βατάτζη του 1609

του castel Petra

γεμάτη από αποτροπαϊκά πρόσωπα!