Το 1653 εμφανίζεται ο Ταξιάρχης Παππάδων¹, για πρώτη φορά. Σίγουρα πρόκειται για μια μικρή μονόκλιτη δρομική βασιλική, ολόγραφη, όπως και αυτές που γνωρίζουμε από το νησί.² Σ’ αυτήν ανήκε και ο ολόσωμος Άρχων Μιχαήλ, στον δεξιό τοίχο, πριν το τέμπλο. Είναι γνωστό. ότι στην περιοχή της Γέρρας, τα Βυζαντινά χρόνια (1261) υπήρχε Χωροεπισκοπή³, άγνωστο πού, στην οποία ανήκε ένας μαρμάρινος, επισκοπικός θρόνος, από το πρεσβυτέριο του ναού.⁴

Το 1548, αποδεικνύεται, ότι η Χωροεπισκοπή Γέρρας, βρισκόταν στον Παππάδο, σίγουρα στον μικρό ναό των «Παππάδων», αφού το χωριό, των 25 Χριστιανικών σπιτιών, έχει το όνομα Παππάδος-Πισκοπή. Μάλιστα, το 1672-73, το βρίσκουμε Επισκοπή ή Παπαζλίκ, που αφορά τον Ταξιάρχη Παππάδων του 1653.⁵ Το 1548 ανήκει στον Ναχιγιέ Γέρας, με διοικητικό κέντρο του Αι Γιάννη, σίγουρα λόγω του μικρού Μεσαιωνικού Κάστρου (Αγία Παρασκευή).⁵

Η μικρή εκκλησία, με τον ολόσωμο Βυζαντινό Ταξιάρχη, με ύψος λίγο πιο επάνω από την τοιχογραφία και το δάπεδο πιο κάτω από το σημερινό, ξαναχτίστηκε μέσα στην πορεία του χρόνου. Και ο «ξιφήρης Ταξιάρχης», στην νεότερη, μεγαλύτερη εκκλησία, διατηρήθηκε με το μέρος του τοίχου του παλιού ναού, που αναφέρει Άρχων Μιχαήλ και δεξιά κάτω σώζεται μορφή αγγέλου, της σύνθεσης της παλιάς τοιχογραφίας. Και έτσι στον Νέο Ναό, όπως και τώρα, υπήρχε μέσα σε ωραίο, ξυλόγλυπτο εικονοστάσι. Θεωρείται της ίδιας τέχνης με τον επισκοπικό θρόνο, τον άμβωνα και ίσως το Ξυλόγλυπτο τέμπλο. Επίσης υπάρχουν εικόνες του 18^ου αι. Τώρα με τα νέα στοιχεία, πιστεύουμε ότι υπήρξε Δεύτερη Εκκλησία, στην οποία ανήκουν τα ξυλόγλυπτα μέρη του ναού. Το 1837, αυτός ο δεύτερος Ναός, είναι ερειπωμένος και έχει διαστάσεις 21.21 μέτρα μήκος (28 πήχεις), πλάτος 13.6 μ. (18 π.) και ύψος 9,10 μ. (12 π.).⁶ Και παίρνει την άδεια να ξαναχτιστεί, το 1838, από τον Στρατήγη Καρέκο, λίγο μεγαλύτερος (24 μ. μήκος, 13 μ. πλάτος και 10 μέτρα ύψος.⁷ Πότε όμως γκρεμίστηκε ο «Ταξιάρχης Παππάδων», για να γίνει ο δεύτερος ναός; Πιστεύω τον 18^ο αι, με την συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1772), που δόθηκε σε ορισμένες Εκκλησίες το δικαίωμα να ξαναχτιστούν, ξεφεύγοντας από του μικρού τύπου, μονόκλιτες, δρομικές Βασιλικές. Μ’ αυτή την υπόθεση ταιριάζει και η ωραιότατη, ανάγλυφη Κρήνη του Ναού, έργο του 1795. Και αξίζουν ακόμα λίγες προσθήκες. Το 1898, κατεδαφίζεται το Παλιό Καμπαναριό και μόλις το 1911, ξοδεύονται 7643 γρόσια, για την ανέγερση του σημερινού KOINOTIKH ΔΑΠΑΝΗ και είναι ΕΡΓΟΝ του αρχιμάστορα ΔΗΜ.Ν ΖΕΡΒΑ (που ανακαινίζεται τώρα) και 148,58 γρόσια, για την τοποθέτηση του πρώτου ρολογιού (τώρα έχουμε το τρίτο με 3000 Ε για σύγκριση).8 Επομένως ο Παππάδων Ταξιάρχης, Βυζαντινή Έδρα Χωροεπισκοπής δεν αναφέρεται σαν Μοναστήρι.

Βιβλιογραφία:

1. Τεφτέρια ελεών του Παναγίου Τάφου. δημοσίευση Μιχαήλ Κώστας

2. Αρκετές, όπως αυτή του Αγίου Νικολάου της Πέτρας

3. Acta Patriarchata Τομ. Ι σελ. 123

4. Μαρμάρινος θρόνος, δίπλα στην εκκλησία που μεταφέρθηκε στην αρχαιολογία. Βλέπε Αν Ορλάνδος Η ξυλόστεγος Παλαιοχριστιανική Βασιλική 1954 Τομ. Β σελ. 505 σχέδιο

5. Κώστας Καμπουρίδης Η Λέσβος τον 16^ο αι (μέσα από τα Οθωμανικά Φορολογικά Κατάστιχα) 2016 σελ 419

6. Στρατής Χαραλάμπους: Η κληρονομιά του Κουλαξιζάντε Μουσταφά Αγά. Λεσβιακά Τομ. ΚΖ 2022 Φιρμάνι χορήγησης Άδειας Επισκευής της Εκκλησίας των Ταξιαρχών στον Παππάδο της Γέρας 1837, σελ. 240

7. Μητροπολίτης Κλεόμβροτος MYTILENA SACRA Τομ. Δ 1981 σελ. 139 Εφ. Εμπρός 15/2/2012 και 25/2/2015

ο Βυζαντινός Ταξιάρχης

στην μικρή πρώτη εκκλησίας με τον επισκοπικό θρόνο

όπως του Αγ. Νικολάου Πέτρας

με την κρήνη του δεύτερου ναού

τώρα έργο του Καρέκου

έργο του 1838

με το καμπαναριό του 1911