Α΄ μέρος

Τα «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ», από άποψη κοινωνικο-οικονομική

01/11/2020 - 10:46

 

Την περίοδο της καραντίνας την περασμένη Άνοιξη, ο καθένας κλεισμένος στο σπίτι του, για να αναλώσει τον άπλετο χρόνο που είχε, βρήκε το δικό του τρόπο.

Ο γράφων το παρόν, επιδόθηκε στη μελέτη βιβλίων που κατά καιρούς είχαν έρθει στα χέρια του, τα είχε διαβάσει, αλλά δεν είχε το χρόνο να τα μελετήσει. Άλλο είναι, διαβάζω και άλλο μελετώ ένα βιβλίο.

Είναι κάποιοι που έχουν ιδιαίτερη αγάπη για τον τόπο όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν και που με αφοσίωση και μεράκι, κάθισαν και έγραψαν την ιστορία, τα ήθη, τα έθιμα, την παράδοση, τα λαογραφικά του χωριού τους, στη βάση των γνώσεων, εμπειριών και βιωμάτων τους. Για το χωριό μου, έγραψε ο Φιλόλογος-Ιστορικός Πάνος Φραγκέλλης το «Η ΑΝΤΙΣΣΑ», που κάλυψε τον τομέα της Ιστορία της, απ’ την προϊστορία ως το 1995. Για άλλα χωριά γνωρίζω, λ.χ. το «Άγρα Λέσβου» του Γιάννη Τριανταφύλλου, «Το χωριό μου η Βρίσα Λέσβου» του Κώστα Τσέλεκα, το «Τσουκαλοχώριον» του Γρηγ. Δ. Τζανή, το «Ιστορία της Ερεσού», του Ιγνάτιου Παπάζογλου. Ασφαλώς γι’ άλλα χωριά μας, έχουν γράψει άλλοι.

Για το χωριό μου πέραν αυτού του Π. Φραγκέλλη, ο Περικλής Χατζημιχαλάκης έχει συγγράψει το «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ», το 1995.

Τούτο αλήθεια, μου κράτησε καλή συντροφιά την στενάχωρη περίοδο της καραντίνας. Διαβάζοντας για καταστάσεις, συνήθειες, πράγματα, λέξεις της ντοπιολαλιάς, εμπειρίες ζωής και τόσα άλλα οικεία μου, που είτε έχω βιώσει είτε μου τα ’παν (γονείς, παππούδες, κ.άλ.), όσο το μελετούσα, με «πήγαινε» στα Λάψαρνα, στο Γαβαθά, στην πλατεία και στα στενά του χωριού, στις θάλασσες και τα βουνά μας, στις εκκλησιές και τα ξωκλήσια μας, στα ψαρέματα, στα κυνήγια, στο ράβδισμα των ελιών, στο σπάρσιμο των χωραφιών, στο μπελόνιασμα του καπνού, κ.άλ. Γενικά «μεταφερόμουν» στη γενέτειρά μου.

Στον πρόλογό, ο Περικλής εξηγεί τι τον έκανε να συγγράψει, τα «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ». Αναφέρει διάφορα σε σχέση προς τα στην Άντισσα πέτρινα εκείνα χρόνια, του Μεσοπολέμου συμβαίνοντα, στη δύσκολη και γλίσχρα εκείνη εποχή, που βίωσε ως παιδί και έφηβος. Με πέντε μόνο λέξεις, τα λέει όλα: «Τότε που δεν υπήρχε ελπίδα».

Πιο κάτω, προσθέτει ότι σοβαρό κίνητρό του, ήταν: «Ο θαυμασμός μας για το λαό του χωριού μας. Δεν έχουμε γνωρίσει πιο εργατικό, πιο δημιουργικό λαό στο πλούσιο ταξίδι που κάναμε μέσα σ’ αυτή τη ζωή». Το εξέδωσε στα 75 του. Ο θαυμασμός του αυτός, ξεπηδά μέσα από την ανάπτυξη των διαφόρων λέξεων/λημμάτων του, όπου περιγράφει την εργατικότητα, το λιτοδίαιτο, το μόχθο, την προσπάθεια για πρόοδο ατομική και οικογενειακή, την αγάπη για τη γη τους αλλά και το χωριό τους, κ.άλ., των συγχωριανών του.

Στο εξώφυλλό του κάτω απ’ τον τίτλο, αναφέρονται τρεις λέξεις κλειδιά. Λαογραφικά, Πολιτιστικά, Γλωσσολογικά. Πέραν των αναλυτικών αναφορών του σ’ αυτά, εκείνο που διαπίστωσα είναι ότι τα «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ» σκιαγραφούν τα της ζωής πράγματα στην Άντισσα, της εικοσαετίας 1920-1940, από απόψεως δύο θεμελιωδών προσεγγίσεων. Την κοινωνική και την οικονομική.

Ο Π. Χατζημιχαλάκης, μοναχογιός μεγαλομπακάλη, αλλά και γαιοκτήμονα για τα τότε δεδομένα του χωριού, ευφυής με κριτική σκέψη, προοδευτικός δημοκράτης αλλά και ενεργός πολίτης, στα «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ» του καταθέτει τις εμπειρίες, τις γνώσεις και τα βιώματα των παιδικών και εφηβικών του χρόνων, της τότε περιόδου. Επέλεξε ένα αρκετά έξυπνο τρόπο ώστε μέσα στις 223 μόνο σελίδες του να απεικονίσει με ιδιαίτερη ενάργεια την εικόνα της ζωής τότε στην Άντισσα. Υπό μορφή λεξικού κατέγραψε σε λήμματα, τις κατ’ αυτόν πιο ενδιαφέρουσες λέξεις της ντοπιολαλιάς μας. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνει λέξεις Τουρκικές, κατάλοιπα της πολύχρονης σκλαβιάς μας (χουτζιρές, τζιλίκ, σιφτέ, τσακίρ κέφ’, τσαμλίκ, κ.άλ).

Στα 24 γράμματα του αλφαβήτου μας περιέλαβε πάνω από 1.500 λήμματα. Στο κάθε λήμμα έκανε γλωσσολογική, ή/και λαογραφική, ή/και πολιτιστική ανάλυση, όπως εκείνος θεωρούσε, και ακόμη πέραν αυτών όπου απαιτείτο, κοινωνική και οικονομική.

Το προαναφερθέν «τότε που δεν υπήρχε ελπίδα», το επιχειρηματολογεί με λέξεις όπως, φτώχεια, πείνα, χρέος, αγραμματοσύνη, αρρώστιες, έλλειψη προοπτικής, δεισιδαιμονίες, κ.άλ., που διατρέχουν όλη τη ραχοκοκαλιά του βιβλίου. Τη λέξη φτώχεια, φτωχός την αναφέρει αμέτρητες φορές.

Είναι ιστορικά γνωστό ότι κατά τον Μεσοπόλεμο, χρήμα δεν κυκλοφορούσε. Ήταν σπάνιο. Έτσι, οι εμπορικές συναλλαγές γινόντουσαν είδος με είδος. Ακόμα σε βάσει ανταλλαγής γινόντουσαν και πολλές εργασίες, γνωστές ως «δαν’καριές».

Η δομή της κοινωνίας του χωριού τότε, ήταν αγροτική. Τούτο καταφαίνεται, σε πάρα πολλά λήμματα, σχετικά με τις όποιες αγροτικές εργασίες, μέσα παραγωγής, συνήθειες, προϊόντα, συμπεριφορές μεταξύ κατοίκων του, κ.λπ. Λέξεις όπως λ.χ. λισπέρ’ς (ο έχων ζευγάρι βόδια, όχι όμως κλήρο), αγροφύλακας, μαγγανοπήγαδο, τσάντατζης, ή οι προαναφερθείσες τουρκογενείς και πολλές άλλες που έχουν ξεχαστεί ή που προοδευτικά ξεχνιούνται, αντιστοιχίζονται στην εποχή εκείνη, που μόνο η μυϊκή δύναμη ανθρώπων και ζώων ήταν αυτή που έκανε τη γη να παράγει, αλλά και να επιτελούνται οι όποιες δράσεις (παραγωγής, νοικοκυριού, τεχνών, κ.λπ.). Ίχνος μηχανοποίησης δεν υπήρχε. Ένα και μόνο δεδομένο καταδεικνύει τούτο. Η καλλιέργεια της γης εξακολουθούσε να γίνεται με το ησιόδειο άροτρο, όπως επί αιώνες απ’ την εποχή του Ησιόδου. Περιγράφει ο Περικλής, τη μετάβαση από τη μυϊκή δύναμη στην εκμηχάνιση που γενικά επέφερε βελτίωση της ζωής, σε διάφορα λήμματα, σε ότι αφορά λ.χ. την έλευση των διαφόρων γεωργικών μηχανημάτων (τρακτέρ, μοτόρια, λιπάσματα, σκαπτικά, φάρμακα, κ.άλ.) ηλεκτρικών συσκευών (κουζίνες, πλυντήρια, ψυγεία, κ.λπ.), αυτοκινήτων, ραδιοφώνων, κ.αλ. και σε κάποιο σημείο παρατηρεί: «Είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό να θυμάται κάποιος άνθρωπος πόσα πράγματα έχουν αλλάξει τα 50-60-70 χρόνια όταν τίποτα δεν άλλαζε επί εκατονταετίες. … Πάντως οι 70/αριδες σήμερα (του 1975) είναι η μοναδική γενιά ανθρώπων που μπόρεσαν να δουν πραγματοποιούμενες τόσες ραγδαίες αλλαγές.»

Τον απόηχο των «πέτρινων χρόνων» που με ιδιαίτερο παραστατικό τρόπο αποδίδει στα «ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΑ» του ο Π. Χατζημιχαλάκης, έζησα ως παιδί και έφηβος κατά το ’50, ’60. Όπως στην Άντισσα, τα ίδια συνέβαιναν και στα γύρω χωριά.

Το περιεχόμενο των ΑΝΤΙΣΣΙΩΤΙΚΩΝ, θα μπορούσε κάλλιστα, σε ό,τι αφορά τα κατά το Μεσοπόλεμο κοινωνικο-οικονομικά του, να είναι το ίδιο για τα άλλα χωριά του νησιού μας, αλλά και της χώρας ολόκληρης. Αναλυτικότερα σχετικά στοιχεία, θα δοθούν στο β΄ μέρος του άρθρο μου.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey