(Τα τοπικά εκκλησιαστικά νομίσματα)

Όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες της στήλης αυτής είχαμε αρχίσει στις 4 Μαΐου 2019 και εν συνεχεία είχαμε δημοσιεύσει έξι συναπτές επιφυλλίδες (η τελευταία ήταν στις 13 Ιουλίου 2019) με ιστορικό υλικό σχετικά με τη Μυτιλήνη του 19^ου αιώνα. Το υλικό αυτό, το οποίο έχω συγκεντρώσει στη μακρά ερευνητική πορεία μου δεν μπορώ να επεξεργαστώ συστηματικά, επειδή δεν εντάσσεται στις άμεσες ιστορικές αναζητήσεις μου, αλλά και επειδή δεν είμαι ειδικός στον 19^ο αιώνα ώστε να το παρουσιάσω με ικανοποιητικό τρόπο. Ωστόσο, κρίνω σκόπιμο να το δημοσιεύσω από τις στήλες του Εμπρός, με την ελπίδα ότι μπορεί, ενδεχομένως, να κινήσει το ενδιαφέρον των ειδικών μελετητών του αιώνα αυτού, αλλά και για να μην παραμείνουν καταχωνιασμένα στα συρτάρια μου.

Είναι γνωστό -και ο γιατρός Σάββας Κωφόπουλος έχει μελετήσει συστηματικά- ότι χάρτινα νομίσματα, έκοβαν οι εκκλησίες και οι κοινότητες για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη ψιλών νομισμάτων, που προερχόταν από τις νομισματικές ανισορροπίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς τα τέλη του 19^ου αιώνα. Φυσικά τα νομίσματα αυτά κυκλοφορούσαν σε πολλές πόλεις και χωριά της Οθωμανικής επικράτειας, δεν προέρχονταν από κάποιο νομισματοκοπείο και υπό άλλες συνθήκες θα θεωρούνταν πλαστά. Ωστόσο δεν αντιμετωπίστηκαν ως παράνομα από την οθωμανική διοίκηση επειδή κάλυπταν τις ανάγκες σε τοπικό επίπεδο και ιδιαίτερα τις ανάγκες των χριστιανών στις επαφές τους με την καθημερινή πρακτική της εκκλησίας.

Πληροφορίες για την κυκλοφορία τέτοιων νομισμάτων μας δίνει μια έκθεση του έλληνα υποπροξένου στη Μυτιλήνη Γ. Γιαννόπουλου της 1^ης Αυγούστου 1882, την οποία δημοσιεύουμε παρακάτω και όπως θα δούμε έγινε ενόψει άλλων γεγονότων. Δηλαδή αναφέρεται στις περιπλοκές που δημιούργησε στην πόλη της Μυτιλήνης η κυκλοφορία πλαστών εκκλησιαστικών νομισμάτων, καθώς ήταν εύκολη η αναπαραγωγή τους. Ο υποπρόξενος λοιπόν αναφέρεται με πολλές λεπτομέρειες στην κυκλοφορία των νομισμάτων αυτών, περιγράφοντας ένα επεισόδιο που προήλθε από την κυκλοφορία τους. Γράφει λοιπόν ο Γ. Γιαννόπουλος:

Εν Μυτιλήνη, 1 Αυγούστου 1882

Εξοχώτατε,

Τα εν Αιγύπτω συμβάντα δεν έλειψαν να εμπνεύσωσι εις τους ενταύθα απλουστέρους φόβον τινά ενδεχομένης εξεγέρσεως των Οθωμανών κατά των χριστιανών, ο φόβος δε ούτος των απλουστέρων ολίγον έλειψε να παγιωθή και να επεκταθή και εις τους άλλους, ένεκα του επομένου απλού επεισοδίου.

Ένεκα ελλείψεως κερμάτων, προελθούσης εκ της αφαιρέσεως εκ της κυκλοφορίας των χαλκίνων νομισμάτων, η πόλις, ως προς τας μικράς συναλλαγάς ευρίσκετο εις επαισθητήν στενοχωρίαν, οι δε επίτροποι του ενταύθα Μητροπολιτικού ναού, θεωρούντες την περίστασιν αρμοδίαν να πλουτίσωσι το ταμείον του ναού, έκοψαν και έθεσαν εις κυκλοφορίαν κερμάτια εκ χάρτου των 10, 20 και 40 παράδων, εξαργυρωθησόμενα παρά του ταμείου του Μητροπολιτικού ναού. Αλλά επειδή η κατασκευή των κερματίων τούτων ήτο άτεχνος και η απομίμησίς των λίαν ευχερής, εκυκλοφόρησαν μετ’ ολίγον εν τη αγορά δεκαπλάσια κίβδηλα ή όσα γνήσια η Μητρόπολις είχε θέσει εις κυκλοφορίαν. Αλλ’ ο πολλαπλασιασμός ούτος εγέννησεν, ως ήτο επόμενον, δυσπιστίαν και ηνάγκασεν τους επιτρόπους της Μητροπόλεως να σκεφθώσι ότι η παράτασις της κυκλοφορίας των εις βάρος της εκκλησίας κυκλοφορούντων χαρτίνων ήτο λίαν επικίνδυνος διά το ταμείον της εκκλησίας. Προς πρόληψιν λοιπόν τοιούτου κινδύνου απεφασίσθη η άρσις της περαιτέρω κυκλοφορίας των χαρτίνων κερμάτων. Συνεπεία λοιπόν του ληφθέντος τούτου μέτρου, οι επίτροποι του Μητροπολιτικού ναού προσεκάλεσαν τους κατόχους των χαρτιών της Μητροπόλεως να παρουσιάσωσιν αυτά διά να τα εξαργυρώσωσι. Κατά την στιγμήν ταύτην πολλοί ευρέθησαν έχοντες τοιαύτα χαρτία, αλλά τινές θεωρούντες ανάξιον να τρέχωσι και να εξαργυρώνωσι τα κατέστρεφον, άλλοι όμως, αλλ’ ελάχιστοι, τα εδωρούντο εις την εκκλησίαν, αλλά μερικοί υποπτευόμενοι ότι ήτο δυνατόν να παρακληθώσι να τα δωρήσωσι εις την εκκλησίαν και διά να αποφύγωσι τούτο, τα παρέδιδον αντί υποθήκης μικροτέρας τιμής εις Οθωμανούς, προς τους οποίους υπέθετον ότι οι επίτροποι δεν ήθελον τολμήσει να αρνηθώσι την εξαργύρωσιν και των κιβδήλων χαρτίων. Ένεκα λοιπόν της γλισχρότητος ταύτης των χριστιανών, Οθωμανοί τινές ευρέθησαν κάτοχοι πολλών χαρτίων, των πλείστων κιβδήλων.

Θα συνεχίσουμε όμως τη δημοσίευση του εγγράφου στην προσεχή επιφυλλίδα μας μετά από δεκαπέντε ημέρες.