Όσοι αναγνώστες του ΕΜΠΡΟΣ παρακολουθούν τη στήλη αυτή ασφαλώς θα έχουν διαπιστώσει ότι έχουμε να επικοινωνήσουμε εδώ και δύο μήνες. Αυτό βέβαια οφείλεται στη δική μου αβελτηρία και τη θερινή δίμηνη απουσία στον γενέθλιο τόπο (Μυτιλήνη), πράγμα το οποίο συντελεί στην αντίστοιχη ραστώνη και στην ενασχόληση με άλλες διεργασίες, ανάμεσα στις οποίες η επαφή με τη φύση και την αγροτική ζωή (τηρουμένων όλων των αναλογιών), είναι οι αιτίες που οδηγούν σε δεύτερη μοίρα τα λόγια θέματα.

Αυτό είναι το ένα. Το άλλο βέβαια είναι η μετατροπή του ΕΜΠΡΟΣ σε εβδομαδιαία έκδοση, γεγονός με το οποίο ακόμα δεν έχω συνηθίσει, με αποτέλεσμα να χάνω τον ειρμό και τη σειρά ορισμένων πάγιων γεγονότων.

Όμως, τώρα που επιστρέψαμε στην Αθήνα και στην κανονικότητα, ας δοκιμάσουμε να επιστρέψουμε και στην ιστορική μας κανονικότητα.

Είπαμε ότι το καλοκαίρι ασχοληθήκαμε και με διάφορα πράγματα άλλης φύσεως. Ωστόσο και οι λόγιες ενασχολήσεις δεν έλειψαν (είχα την τύχη να βρεθώ μαζί με άλλους συναδέλφους ως συνομιλητής στην παρουσίαση τριών λεσβιακών βιβλίων: ας τα πούμε έτσι). Αυτά ήταν α) Το βιβλίο για τη Σκαμνιά των Σπυρ. Αναγνώστου και Στράτη Μυριβήλη που συνέθεσε ο Δημ. Μπούμπας, β) Τα Απομνημονεύματα του Αλέξανδρου Ελευθερίου, που επιμελήθηκε ο Χρ. Τραγέλλης και γ) Το βιβλίο του Αντ. Δουκέλλη για τους πρόσφυγες της Σκάλας Καλλονής. Για το βιβλίο αυτό θα είναι ο λόγος, με την ελπίδα ότι θα μπορέσω να αναφερθώ και στα άλλα δύο βιβλία με εκτενέστερο τρόπο.

Πριν αρχίσω ωστόσο θέλω να επισημαίνω ότι στο νησί μας λαμβάνουν παρόμοιες εκδηλώσεις σε διάφορα χωριά, οι οποίες όμως δεν γίνονται γνωστές στα άλλα. Με άλλα λόγια δεν υπάρχει ένα κεντρικό όργανο, ένας πολιτιστικός φορές που να συντονίζει τις εκδηλώσεις αυτές. Φυσικά η μεγάλη διαφορά εντοπίζεται κυρίως ανάμεσα στις εκδηλώσεις που γίνονται στην πόλη της Μυτιλήνης και σε εκείνες των διαφόρων χωριών, καθώς οι πρώτες απασχολούν τον τοπικό τύπο, τα τοπικά τηλεοπτικά μέσα, ενώ για ό,τι συμβαίνει στα χωριά πολύ λίγο ασχολείται η πόλη και αυτό δεν είναι προσωπικό παράπονο, αλλά διαπίστωση.

Ο Αντώνης Δουκέλλης, ένας Σκαλιώτης, καταγόμενος και από τους δύο γονείς από πρόσφυγες, αφού διέπρεψε στο επαγγελματικό επίπεδο ως στέλεχος μεγάλης εταιρείας, εμφανίστηκε στα λεσβιακά -και όχι μόνο- λογοτεχνικά πράγματα με αρκετά μυθιστορήματα τα τελευταία χρόνια, αλλά και με ένα λεύκωμα για την τοπική του πατρίδα, τον προσφυγικό οικισμό της Σκάλας Καλλονής.

Τη Σκάλα Καλλονής και τους ανθρώπους της, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι απόγονοι προσφύγων του 1914 και κυρίως του 1922, θέλησε ο Αντώνης Δουκέλλης να τιμήσει και με έναν άλλο τρόπο, δηλαδή να αναζητήσει μέσα από τις αφηγήσεις των απογόνων τους τις επιβιώσεις των προσφύγων της πρώτης γενιάς στη μνήμη παιδιών και εγγονιών.

Το εγχείρημα του Αντώνη Δουκέλλη μετουσιώθηκε με την έκδοση ενός καλοτυπωμένου βιβλίου με τον τίτλο: Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες της Σκάλας Καλλονής Λέσβου (1914, 1922), εκδ. Άπαρσις, Αθήνα 2019, σελ. 322.

Ασφαλώς με το βιβλίο αυτό βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παράδειγμα προφορικής ιστορίας. Ο συγγραφέας με επιμονή και υπομονή αναζητεί τους απογόνους προσφύγων της πρώτης γενιάς στον οικισμό της Σκάλας Καλλονής κυρίως, αλλά και στην Αθήνα, την Αττική, ακόμα και στην Αυστραλία, όπου βρέθηκε πριν από λίγο καιρό είχε την ευκαιρία να αναζητήσει σχετικές μαρτυρίες…

Η προφορική ιστορία δεν είναι καινοφανές ιστορικό είδος. Ήδη το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών της Αθήνας, από τότε που ιδρύθηκε (1930) έδωσε μεγάλη έμφαση στην συλλογή πληροφοριών μέσω συνεντεύξεων με τους πρόσφυγες της πρώτης γενιάς που βρέθηκαν διασκορπισμένοι σε όλα τα μέρη της ελληνικής γης. Μάλιστα στους έξι εμβληματικούς τόμους της σειράς με τον τίτλο Έξοδος, αποτυπώθηκαν οι δραματικές καταθέσεις των ανθρώπων που εγκατέλειψαν είτε με βίαιο τρόπο, είτε με συντεταγμένο τις πατρίδες τους (τις χαμένες πατρίδες) για να αναζητήσουν μιαν άλλη πατρίδα.

Θα συνεχίσουμε όμως σε 15 ημέρες.