Σήμερα παρουσιάζουμε μια ιδιαίτερη περίπτωση επιγραφής της Λέσβου των ρωμαϊκών χρόνων του 2^ου αι. μ.Χ., η οποία βρίσκεται στον Ναό του Αγ. Ιωάννη Προδρόμου, στο Ρέμα, οικισμό που διοικητικά ανήκει στην Βατούσα. Είναι εντοιχισμένη στο υπαίθριο προσκυνητάρι της αυλής, όπου την εντόπισε και την φωτογράφισε ο Ασημάκης Παυλέλλης. Πρώτος την εντόπισε ο Μάκης Αξιώτης, Περπατώντας την Λέσβο, Α´, σελ. 418-19, πίν. 90.

Πρόκειται για το κάτω μέρος ψηφίσματος, την προέλευση του οποίου δεν μπορούμε να εικάσουμε, μια και δεν έχουμε αρχαία ευρήματα από την κοντινότερη Βατούσα. Το μόνο που σώζεται από το ψήφισμα είναι τρεις στέφανοι από ελιά, ο ένας δίπλα στον άλλον και μέσα στον καθένα είναι χαραγμένες οι εξουσίες της ρωμαϊκής Λέσβου, Ο ΔΑΜΟΣ, ΟΙ ΡΩΜΑΟΙ, Η ΓEΡΟΥΣΙΑ. Το ιδιαίτερο στοιχείο της επιγραφής είναι ότι δεν σώζεται κάτι άλλο αντίστοιχο από την Λέσβο κι έτσι αποτελεί ισχυρό τεκμήριο για την τριαδικότητα και την παράλληλη λειτουργία σε επίπεδο αποφάσεων και των θεσμικών οργάνων των ελληνικών πόλεων και των ηγεμόνων Ρωμαίων.

Αρχικά ο δήμος ή αλλιώς η εκκλησία του δήμου, φαίνεται ότι λειτουργούσε ως τον 3^ο αι. μ. Χ., όπως προκύπτει από το μυθιστόρημα του Λόγγου, Δάφνις και Χλόη, 2. 19. 1, όπου, τηρώντας την λογοτεχνική ελευθερία, διαβάζουμε ότι οι Μηθυμναίοι αποφάσισαν να κηρύξουν πόλεμο στην Μυτιλήνη, γιατί ορισμένοι Μυτιληναίοι «ἐκκλησίαν τε συνήγαγον τῶν πολιτῶν». Με άλλα λόγια, το πολίτευμα ως τον 3^ο αι. μ.Χ. εξακολουθούσε να λέγεται δημοκρατικό, παρά τις μεταβολές και προσαρμογές που είχε υποστεί μετά την επικράτηση των Ρωμαίων. Στο Λεσβίων Πολιτείαι της Αθηνάς Δημοπούλου, σελ. 603, και με βάση τα ψηφίσματα IG XII 2, 59 και 67, διαπιστώνεται ότι «η δημοκρατία της εποχής ήταν ένα πολίτευμα, που χωρίς να είναι τυραννικό ή αριστοκρατικό, διαθέτει μια συνέλευση ανοικτή σε όλους τους πολίτες, όπου τίθενται σε ψηφοφορία σημαντικές αποφάσεις για την πόλη, πιθανώς εκλέγονται και ελέγχονται οι άρχοντες, και το οποίο εγγυάται την αντικειμενικότητα της απονομής της δικαιοσύνης».

Όσο για τους Ρωμαίους, η ανάμιξη και καθιέρωσή τους στα πολιτικά ζητήματα των λεσβιακών πόλων και γενικά στα κοινά είναι γνωστή και από άλλες επιγραφές του νησιού όπου συναποφασίζουν με τον δήμο.

Στην σημερινή επιγραφή όμως συναποφασίζει και η Γερουσία, που μαρτυρείται σε πολλές ελληνικές πόλεις της ρωμαϊκής εποχής και δεν πρέπει να συγχέεται με την Γερουσία της Σπάρτης, καθώς η Γερουσία της Σπάρτης ήταν πολιτικό όργανο με καθαρά πολιτικές - «κυβερνητικές» αρμοδιότητες, ενώ οι Γερουσίες της ρωμαϊκής εποχής ήταν σώματα γερόντων και σχετίζονταν με την θρησκεία, τις θρησκευτικές τελετές και την αυτοκρατορική λατρεία. Σύμφωνα με τον Ν. Γιαννακόπουλο, Ο Θεσμός της Γερουσίας των ελληνικών πόλων κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Οργάνωση και Λειτουργίες, Θεσσαλονίκη 2008, σλ. 475, «οι Γερουσίες ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για την φροντίδα και αποκατάσταση τιμητικών μνημείων, γιατί αποτελούσαν ένα είδος θεματοφυλάκων της συλλογικής μνήμης». Από την Λέσβο δύο ακόμα επιγραφές μαρτυρούν την ύπαρξη και λειτουργία Γερουσίας την ρωμαϊκή εποχή, η IG XII 2, 51-η περίφημη και μόνη επιγραφή που μαρτυρεί την ύπαρξη του Ποταμωνείου- και αυτή που περιλαμβάνεται στο Συμπλήρωμα των Eπιγραφών της Λέσβου από τον Σ. Χαριτωνίδη, αρ. 38, πίν. 13β.

Το κείμενο της δικής μας επιγραφής βεβαίως δεν το γνωρίζουμε, αλλά προφανώς θα ήταν ψήφισμα της πόλεως προς τιμήν ευεργετούντος ή ψήφισμα σχετικό με δημόσιο ζήτημα που διευθετείται.

Το εντοιχισμένο θραύσμα του 2^ου αι. μ.Χ. στο προσκυνητάρι της αυλής μέσα σε κόκκινο και μαύρο περίγραμμα

Το κάτω μέρος του ψηφίσματος με την υπογραφή των τριών εξουσιών της ρωμαϊκής Λέσβου. 2^ος αι. μ.Χ. Άγ. Ιωάννης Πρόδρομος, Ρέμα Βατούσας