Η Μαίρη Κόντζογλου γεννήθηκε, μεγάλωσε και κατοικεί στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήµες στο Πάντειο Πανεπιστήµιο και έχει εργαστεί σε μεγάλες ελληνικές εταιρείες, µε αντικείµενο πάντα την Επικοινωνία. Εμφανίστηκε στα γράμματα το 2008 και έγινε ευρέως γνωστή με δύο τριλογίες : «Οι μεσημβρινοί της ζωής» και «Τα παλιά Ασήμια».

Η δεύτερη τριλογία αποτελείται από τα πολυδιαβασμένα και πολυαγαπημένα ιστορικά μυθιστορήματα με φόντο την Καππαδοκία τού χθες και του σήμερα: «Τα παλιά ασήμια», « Μια προσευχή για τα παλιά ασήμια» και «Πέρα από τα παλιά ασήμια», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο». Με την ευκαιρία της επίσκεψής της στη Μυτιλήνη για την παρουσίαση των βιβλίων της, μιλήσαμε μαζί της.

Κυρία Κόντζογλου, τι είναι αλήθεια «Τα παλιά ασήμια»;

«“Τα παλιά ασήμια” είναι μια τριλογία που εξελίσσεται σε δύο χρόνους. Στις αρχές του 20ού αιώνα και στις αρχές του 21ου αιώνα. Κατά το μεγαλύτερο μέρος, η ιστορία των “Παλιών ασημιών” διαδραματίζεται στην Καππαδοκία όπου παρακολουθούμε τις ζωές των μελών της οικογένειας Χατζηαβράμογλου μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών, όπως και τη ζωή του μουσουλμάνου της δυτικής Μακεδονίας Ομέρ μέχρι την ίδια χρονική στιγμή. Μέσα στα χρόνια αυτά, βλέπουμε της ήρωες να γεννιούνται, να μεγαλώνουν, να ερωτεύονται, να αγωνίζονται και στο τέλος να ανταλλάσσονται και να προσπαθούν να ξαναρχίσουν της ζωές της σε έναν ξένο τόπο που πρέπει να γίνει πατρίδα».

Τι ενώνει και τι χωρίζει την πρώτη τριλογία σας «Οι μεσημβρινοί της ζωής», που σχετίζεται και με το νησί μας, αφού μέρος της πλοκής εξελίσσεται στη Μυτιλήνη, με τα «Παλιά ασήμια»;

«Τις δύο τριλογίες μου, “Οι μεσημβρινοί τους ζωής” και τα “Παλιά ασήμια”, τους ενώνουν τα ίδια έντονα συναισθήματα που βίωνα όταν έγραφα τα βιβλία αυτά. Το ίδιο πάθος για την ιστορική αλήθεια και για τους ανθρώπους.
Κατά τα άλλα, τους χωρίζουν έξι χρόνια, μέσα στα οποία άλλαξαν πολλά πράγματα, κυρίως στην πατρίδα μας».

Μαραθωνοδρόμος της συγγραφής…

Γιατί προτιμάτε την πολύ απαιτητική τριλογία; Δεν φοβόσαστε τον πλατειασμό και το ξεχείλωμα της δράσης που καραδοκούν καθώς και την αναπόφευκτη σύγκριση των βιβλίων μεταξύ τους από τους αναγνώστες;

«Πράγματι, η συγγραφή μιας τριλογίας είναι πολύ δύσκολη και απαιτητική, περιέχει όλα τα στοιχεία που περιγράψατε στην ερώτησή σας. Επίσης, να προσθέσω και το γεγονός πως, όταν ξεκινάς ένα τόσο μεγάλο έργο -το έγραφα 4,5 ολόκληρα χρόνια-, δεν ξέρεις ποτέ αν θα έχεις την υγεία, την έμπνευση και το κουράγιο να το ολοκληρώσεις. Δεν φοβάμαι όμως, όσο εξαρτάται από εμένα -δεν γνωρίζω βέβαια τα σχέδια του Θεού…-, μου αρέσουν οι μεγάλες αποστάσεις, είμαι ένας μαραθωνοδρόμος της συγγραφής. Επίσης, καθώς είμαι μια εξαιρετικά απαιτητική αναγνώστρια, ξέρω πια πάρα πολύ καλά να μην πλατειάζω και να μην επαναλαμβάνομαι.
Τέλος, ναι πράγματι, το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας πρέπει να είναι σαφώς καλύτερο από το πρώτο για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Με την ίδια λογική το τρίτο μέρος σας τριλογίας πρέπει να είναι καλύτερο από τα δύο προηγούμενα. Μ’ αυτή την έννοια, σε μια τριλογία, ανταγωνιστής του έργου σου είναι το ίδιο σου το έργο. Και αυτό για μένα είναι μια πρόκληση. Μου αρέσει κάθε φορά να βάζω τον πήχη όλο και πιο ψηλά».

Μικρά Ασία, Καππαδοκία, προαιώνιες κοιτίδες Ελληνισμού, συνύπαρξη λαών και πολιτισμών, έριδες, συγκρούσεις, πόλεμοι, ξεριζωμοί, προσφυγιά, ανταλλαγή πληθυσμών: πάνω σ’ αυτόν τον ιστορικό καμβά υφαίνετε την πλοκή των βιβλίων σας. Πόσο κοντά στα ιστορικά γεγονότα κινείστε και τι μέρος δίνετε στη μυθοπλασία; Προηγείται έρευνα και μελέτη των τόπων και της ιστορίας τους ή δεν σας απασχολεί το ιστορικό αποτύπωμα στο έργο σας;

«Να διευκρινίσω πως μόνο “Τα παλιά ασήμια” είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα, καθώς διαπραγματεύεται ένα ιστορικό γεγονός. “Οι μεσημβρινοί της ζωής” είναι ένα μυθιστόρημα εποχής.
Ασφαλώς και έχει προηγηθεί μια τεράστια έρευνα, και όχι μόνο ιστορική. Και ξέρετε κάτι; Η ιστορική έρευνα είναι πιο εύκολη, η Ιστορία εκείνης της εποχής είναι καταγεγραμμένη. Για τη συγγραφή των “Παλιών ασημιών”, εκτός από ιστορική έρευνα, έκανα επίσης εθνολογική, λαογραφική και κοινωνιολογική έρευνα σε βάθος, ταξίδεψα δύο φορές στην Καππαδοκία και μίλησα για ώρες με απογόνους των ανταλλαγέντων, τόσο χριστιανούς όσο και μουσουλμάνους. Είχα βλέπετε να διαπραγματευθώ μια κοινωνία πολύ άγνωστη και πολύ ξεχωριστή. Την κοινωνία των Καππαδοκών και των μουσουλμάνων της δυτικής Μακεδονίας. Τα ιστορικά γεγονότα είναι απολύτως αληθή. Οι ιστορίες των ηρώων είναι προϊόντα της φαντασίας μου».

Ιστορία και λογοτεχνία…

Για τη σχέση λογοτεχνίας και ιστορίας έχουν γραφεί και θα γραφούν πολλά. Πιστεύετε ότι ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να αποτελέσει ιστορική πηγή ή αυτό είναι κάτι εξαιρετικά επισφαλές;

«Σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα, η δουλειά του συγγραφέα αρχίζει εκεί που τελειώνει η δουλειά του ιστορικού. Ο συγγραφέας δεν καταγράφει την Ιστορία, την αξιοποιεί. Υπάρχουν μυθιστορήματα που μας δίδαξαν (και) ιστορία. Π.χ. το “Πόλεμος και Ειρήνη” είναι για πολλούς η πρώτη τους/μας επαφή με τον Κριμαϊκό πόλεμο. Εξαρτάται από το συγγραφέα λοιπόν».

Η δυνατή αγάπη, ο ασίγαστος έρωτας κινούν τους ήρωές σας και καθορίζουν τις αποφάσεις τους. Είναι αυτό μια λογοτεχνική σύμβαση ή αποτελεί ένα πιστεύω σας για τις ανθρώπινες σχέσεις;

«Πιστεύω στη δύναμη της αγάπης. Και δεν την περιορίζω αποκλειστικά στον έρωτα. Ο έρωτας ασφαλώς είναι το πιο δυνατό συναίσθημα και πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, αλλά δεν διαρκεί πολύ. Η αγάπη όμως για μένα είναι η κινητήρια δύναμη της ζωής».

Το δράμα της προσφυγιάς…

Τι σκέψεις περνούν από το μυαλό σας βλέποντας το προσφυγικό-μεταναστευτικό δράμα των ημερών μας στα ίδια νερά, στα ίδια μέρη όπου τοποθετείτε τη δράση των ηρώων σας έναν αιώνα πριν;

«Όταν έγραφα το τρίτο μέρος με τον τίτλο “Πέρα από τα παλιά ασήμια”, δεν φανταζόμουν πως το βιβλίο μου, δυστυχώς, θα ήταν τόσο επίκαιρο.
Και λέω “δυστυχώς”, γιατί οι σκηνές που περιγράφω με τους πρόσφυγες στα παράλια της Μικράς Ασίας και την “υποδοχή” -εντός εισαγωγικών η λέξη- στην Ελλάδα των προσφύγων είναι ίδιες και απαράλλαχτες με ό,τι συμβαίνει σήμερα, ακριβώς όπως το εντοπίζετε και περιγράφετε και εσείς.

Η ηρωίδα μου, η Σεβαστή, έχοντας διασχίσει μια έρημο, φτάνει στη Μερσίνα. Από εκεί με πλοίο έρχεται στην Ελλάδα. Αν και έχει έντονη ελληνική συνείδηση, όπως όλοι οι κάτοικοι της Μικράς Ασίας, η Ελλάδα δεν είναι η πατρίδα της, κανείς από την οικογένειά της, όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των χριστιανών Μικρασιατών, δεν έχουν καταγωγή από εκεί. Το ότι η Σεβαστή μαζί με άλλο ενάμιση εκατομμύριο πρόσφυγες έφυγε από την πατρίδα και το σπίτι της δεν ήταν δική της απόφαση. Ήταν άλλων.

Φανταστείτε… Μια γυναίκα που φοράει μαντίλι στο κεφάλι -και οι χριστιανές ήταν καλυμμένες- φτάνει, κρατώντας ένα μωρό στην αγκαλιά, σε έναν ξένο τόπο. Για το παιδί, αυτό και μόνο, έχει κάθε δικαίωμα να ζητήσει ένα καλύτερο αύριο.
Το θέμα των προσφύγων με έχει συγκλονίσει. Μερικές φορές αισθάνθηκα λες και ευθυνόμουν, λες και εγώ το είχα προκαλέσει, γράφοντάς το στο τρίτο μέρος της τριλογίας…».

Τι είναι αυτό που εκτιμάτε ιδιαίτερα σ’ ένα πεζογράφημα και τι σας προκαλεί αρνητική διάθεση;

«Εκτιμώ κυρίως την άριστη χρήση της ελληνικής γλώσσας και τους ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Πολλά πράγματα μού προκαλούν αρνητική διάθεση. Η έλλειψη των παραπάνω ασφαλώς, τα λάθος πραγματολογικά στοιχεία, η κακή δομή, οι ατέλειωτες ανατροπές - α, είναι πολύ σας μόδας οι ανατροπές».

Η σχέση συγγραφέα-αναγνώστη…

Διαβάζοντας μια κριτική είτε για δικό σας βιβλίο είτε για άλλου συγγραφέα, τι είναι αυτό που αναζητάτε;

«Την “άλλη ματιά” συνήθως. Δηλαδή να έχει βρει αυτός που κάνει την κριτική και κάτι άλλο πέρα από όσα ήθελα εγώ να προσφέρω στον αναγνώστη.
Ξέρετε, η συγγραφή και η γνώμη του αναγνώστη είναι μια αμφίδρομη σχέση. Πολλές φορές αυτοί που διαβάζουν τα βιβλία μας και τα εμβαθύνουν εντοπίζουν μέσα τους πράγματα που εμείς δεν τα είχαμε σκεφθεί. Και αυτή είναι μια μαγική στιγμή».

Την περίοδο αυτήν της παρατεταμένης κρίσης που διέρχεται η χώρα μας, τι μπορεί να προσφέρει ένα καλό βιβλίο στον αναγνώστη;

«Η ανάγνωση καλών βιβλίων μπορεί να σου προσφέρει άπειρα πράγματα. Και αυτό ισχύει για πάντα, όχι μόνο τώρα στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε. Ένα βιβλίο μπορεί να σου αλλάξει τον τρόπο της σκέψης, τον τρόπο που νιώθεις τον κόσμο γύρω σου.
Να σε διαπαιδαγωγήσει, να σε εκπαιδεύσει, να σε διδάξει, να σε ψυχαγωγήσει (όχι “διασκεδάσει”). Ειδικά αυτήν την εποχή, την εποχή της κρίσης, ένα καλό βιβλίο μπορεί να σε ταξιδέψει εκεί που δεν έχεις τη δυνατότητα πια να πας».