Φιλοκαλική απόδραση από την πολιτική

12/06/2012 - 14:25

Ό,τι είχαμε να πούμε σε σχέση με τις εκλογές και την πολιτική ανάλυση της κατάστασης που ζούμε, το είπαμε. Δε διακατέχομαι από καμμιά αγωνία, να πιστεύω ότι είναι δυνατόν λέγοντας ξανά δέκα πράγματα από το πολιτικό μου σκεπτικό, να ανατρέψω τοπικούς πολιτικούς συσχετισμούς και τάσεις.

Ό,τι είχαμε να πούμε σε σχέση με τις εκλογές και την πολιτική ανάλυση της κατάστασης που ζούμε, το είπαμε. Δε διακατέχομαι από καμμιά αγωνία, να πιστεύω ότι είναι δυνατόν λέγοντας ξανά δέκα πράγματα από το πολιτικό μου σκεπτικό, να ανατρέψω τοπικούς πολιτικούς συσχετισμούς και τάσεις. Έτσι, δε θα καθίσω να μετρήσω πόσες φορές οι τοπικές εφημερίδες θα συμπεριλάβουν αυτή την εβδομάδα στις σελίδες τους τον τίτλο του ενός ή του άλλου κόμματος, όπως με έκπληξη είδα ότι έκαναν για την τελευταία εβδομάδα των προηγούμενων εκλογών τοπικά στελέχη τού ΣΥΡΙΖΑ σε επιστολή που έστειλαν προς το «Εμπρός».

Ωστόσο, για να μη βάλω κανένα σε πειρασμό, θα αφήσω την άμεση πολιτική επικαιρότητα και θα στρέψω το βλέμμα μου αλλού. Θα πάω σε μία άλλη μόνιμη έγνοια μου: τη θρησκεία. Ποιος είναι ο ρόλος που αυτή παίζει ή μπορεί να παίξει μέσα στην παρούσα συγκυρία της ελληνικής κοινωνίας και ιστορίας; Άλλωστε, αυτό είναι και το βασικό ερευνητικό ενδιαφέρον μου στο πλαίσιο των ακαδημαϊκών μου υποχρεώσεων. Πολλά από τα άλλα που κάνω, έρχονται στιγμές που μου φαίνονται πάρεργο, για τη διάρκεια του οποίου αναρωτιέμαι.

Αφορμή για να μιλήσω για το θέμα αποτελεί το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου «Το Αδιανόητο Τίποτα» (Εκδόσεις Αρμός, 2010). Στο βιβλίο αυτό, ο Ράμφος μιλάει για τα λεγόμενα φιλοκαλικά κείμενα. Πρόκειται περί κειμένων ασκητικού λόγου της ανατολικής χριστιανικής παράδοσης, τα οποία περιέχονται στην ανθολογία υπό τον τίτλο «Φιλοκαλία», που εξέδωσαν το 1782 ο μοναχός Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο επίσκοπος Κορίνθου Μακάριος Νοταράς. Μέσα στις λίγες γραμμές του «Εμβόλου» θα προσπαθήσω άκρως συνοπτικά να περιγράψω το περιεχόμενο αυτών των κειμένων και την επίδρασή τους στη νεοελληνική κουλτούρα.

Τα κείμενα αυτά ασχολούνται με το πώς ο άνθρωπος μπορεί να ξεφύγει από την παραζάλη των βιοτικών φροντίδων και των παθών και να κατορθώσει μέσα από την άσκηση να οδηγήσει το νου και τη θέλησή του στην κάθαρση και το φωτισμό. Ο Ράμφος υποστηρίζει ότι το περιεχόμενο αυτό είχε μεγάλη επίδραση πάνω στη νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, και μάλιστα με αρνητικό αποτέλεσμα. Είναι δύσκολο να περιγραφεί το επιχείρημά του λεπτομερώς. Το αφήνω για μια άλλη φορά, καθώς αυτό που θέλω να υποστηρίξω, είναι το ακριβώς αντίθετο. Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να έχει δεχθεί ελάχιστη επίδραση από αυτά τα κείμενα και έχει καταστήσει μονίμως περιθωριοποιημένο τον ασκητικό φιλοκαλικό λόγο.

Στην ελληνική κοινωνία φαίνεται να κυριαρχεί το πάθος με τη μορφή του ιδιοτελούς συμφέροντος, το οποίο ψάχνει μονίμως να ικανοποιηθεί άλλοτε μέσα από την πονηριά και την υποκρισία και άλλοτε μέσα από τη μαγκιά και τη βία. Τι σχέση μπορεί να έχουν όλα αυτά με την προσπάθεια του νου να αποσπαστεί από τα πάθη και να φτάσει σε μία κατάσταση εσωτερικής γαλήνης και ησυχίας; Το περιεχόμενο των φιλοκαλικών κειμένων έχει ασκήσει ελάχιστη επίδραση πάνω στην ελληνική κοινωνία και ας έγραψε η γνωστή γαλλική εφημερίδα «Le Monde», «σήμερα εισήλθε στην ευρωπαϊκή κοινότητα η χώρα της Φιλοκαλίας», όταν η Ελλάδα εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αντιθέτως, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αν ο ασκητικός λόγος αυτών των κειμένων μπορούσε να έχει επίδραση πάνω στην ελληνική κοινωνία, η επίδραση αυτή θα ήταν καθοριστική και ίσως περισσότερο σημαντική σε σχέση με κάθε υποτιθέμενη αλλαγή πολιτικής. Το πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας δε μοιάζει να είναι μόνο η αλλαγή πολιτικής, αλλά και αλλαγή νοοτροπίας. Κάθε αλλαγή πολιτικής που δε θα φέρει και αλλαγή νοοτροπίας, θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.

Ας μην περιμένουμε να συμβεί αυτή η αλλαγή νοοτροπίας αυτομάτως. Είναι πια αργά για κάτι τέτοιο. Είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένες οι αδράνειες της υπάρχουσας νοοτροπίας, ώστε είναι αδύνατον να αλλάξουν από μόνες τους. Αν ύστερα από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου καταστεί δυνατή μία αλλαγή πολιτικής με τη διαμόρφωση νέων πολιτικών συσχετισμών, θα πετύχει μόνο αν οργανώσει και ελεγκτικούς μηχανισμούς, που θα δουλέψουν με απαρέγκλιτο τρόπο ενάντια στην κατεστημένη ελληνική νοοτροπία.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey