Τοπόσημα

19/03/2019 - 14:02

Το λεξικό περιγράφει ως «τοπόσημο» κάθε «αντικείμενο που χαρακτηρίζει έναν τόπο». Τα τοπόσημα είναι με άλλα λόγια μνημεία που συνδέονται άμεσα με την κοινωνική και την εθνική ιστορία μιας περιοχής, εκφράζοντας βαθύτερες πνευματικές ή καλλιτεχνικές ανησυχίες των κατοίκων της, καθώς και των συλλογικών συναισθημάτων ενός κοινωνικού συνόλου. Οι δεσμοί τους με τους ανθρώπους που αντιπροσωπεύουν είναι πολύ ισχυροί και για τον λόγο αυτόν αναδεικνύονται σε διαχρονικά σήματα κατατεθέντα, υπηρετώντας παράλληλα καθημερινές χρηστικές ανάγκες ή εκφράζοντας ευρύτερες αισθητικές αξίες ενός πληθυσμού. Η σημειολογική τους δύναμη είναι τόσο μεγάλη, ώστε συχνά, ακόμη και αν έχουν πάψει να υπάρχουν, εξακολουθούν να λειτουργούν ως σύμβολα δηλωτικά μιας εποχής μιας κοινωνίας ή ενός συνόλου αφηρημένων αρχών και αξιών.

 

Άρχισα να σκαλίζω το λεξικό, ύστερα από δύο ειδήσεις που κυριάρχησαν στην επικαιρότητα τις τελευταίες μέρες. Η πρώτη είναι ασφαλώς πιθανότητα μεταφοράς του Δρομέα του Βαρώτσου στη Βόρεια Μακεδονία, είδηση που διαψεύστηκε επισήμως από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η ανταλλαγή έργων τέχνης ως διπλωματικών δώρων δεν ξενίζει, συνιστά αντίθετα συνήθη πρακτική που απαντάται από αρχαιοτάτων χρόνων. Η απάντηση στο ερώτημα «Γιατί η ενδεχόμενη μεταφορά του αγάλματος προκάλεσε τόση ένταση;» ανευρίσκεται, όπως πιστεύω τουλάχιστον, εν πολλοίς στη λειτουργία του ως τοπόσημου, ως χαρακτηριστικού δηλαδή δημόσιου μνημείου του αστικού τοπίου της Αθήνας των σαράντα τουλάχιστον τελευταίων χρόνων, άρρηκτα συνδεδεμένου με την ιστορία, την τοπιογραφία του άστεως και μοιραία με πολλές σημαντικές και ασήμαντες μικροϊστορίες.

 

Με απλά λόγια ο μέσος Αθηναίος, παρά τα αρνητικά σχόλια που συνόδευσαν αρχικά την ανέγερση του αγάλματος στην πλατεία της Ομόνοιας, δέθηκε τόσο στενά με το συγκεκριμένο δημόσιο μνημείο και το καταχώρησε στη μνήμη του ως αναπόσπαστο στοιχείο της αθηναϊκής ζωής. Έτσι θεώρησε σχεδόν ιεροσυλία μια πιθανή μετακίνησή του από την ελληνική πρωτεύουσα, πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν πληροφορήθηκε πως αυτό το χαρακτηριστικό δημόσιο κτήμα θα περνούσε στην κατοχή ενός διπλωματικού «αντιπάλου» και μάλιστα στον απόηχο μιας συγκυρίας που άφησε την εντύπωση (εσφαλμένη ή όχι λίγη σημασία έχει) της εθνικής υποχώρησης. Για τους λίγους επαΐοντες της τέχνης μέτρησε αρνητικά επιπλέον η αισθητική υπεροχή του ελληνικού μνημείου συγκριτικά με τα υποψήφια προς ανταλλαγή σκοπιανά γλυπτά, τα οποία διαβάζω ότι χαίρουν ελάχιστης εκτίμησης ακόμη και από τους ντόπιους τεχνοκριτικούς. Πολύ περισσότερο συνεπώς για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, τόσο πλούσια σε γλυπτική παράδοση, η απόκτηση, ως προϊόν ανταλλαγής μιας καλλιτεχνικής κακοτεχνίας με συνυποδηλώσεις εθνικά απαράδεκτες θα ισοδυναμούσε με μία αστοχία στην καλύτερη περίπτωση, στη χειρότερη με μία ήττα σχεδόν ισοδύναμη με αυτογκόλ.

 

Η δεύτερη είδηση αφορά τη λεσβιακή ιστορία. Πρόκειται για τον Σταυρό, σύμβολο ακραίων ρατσιστικών φρονημάτων, όπως χαρακτηρίστηκε, που αναγέρθηκε στου Απελή και τις κυρώσεις που επέσυρε. Η τοποθέτηση μνημείων αυθαίρετα σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους, κατά βάση θρησκευτικών, δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν διωκόταν κάθε πικραμένος, που αναγείρει αναμνηστικά πένθους σε δημόσιους δρόμους και στα όρια ιδιωτικών οικοπέδων… Για κάποιον που αγνοεί προθέσεις, το σύμβολο του Σταυρού αυτό καθαυτό δεν ενοχλεί. Σε καμιά περίπτωση μάλιστα για όποιον γνωρίζει το περιεχόμενο της ορθόδοξης θρησκείας, δεν είναι στοιχείο ρατσιστικό, αντιανθρωπιστικό, εθνικιστικό, ένδειξη απουσίας αλληλεγγύης προς τον πάσχοντα άνθρωπο. Αυτό που ενόχλησε και ενοχλεί είναι οι προθέσεις που ανιχνεύτηκαν πίσω από την κίνηση αυτή, πιθανόν οι αντιλήψεις για το προσφυγικό αυτών που τοποθέτησαν το μνημείο, οι προθέσεις τους απέναντι στους ξένους και η παρουσία του μνημείου ως απόδειξης συμπεριφοράς με στοιχεία έντονης κτητικότητας του τόπου και του συγκεκριμένου χώρου ειδικότερα. Κάπως έτσι εξηγούνται και οι δυναμικές αντιδράσεις της δικαιοσύνης: ο Σταυρός απέκτησε στην περίπτωση αυτή μια ιδιαίτερη σημειολογία, εντελώς αντίθετη με το συμβατικό του μάλιστα νόημα, η οποία προκάλεσε την πόλωση που το νησί βίωσε τελευταία.

 

Αναρωτιέμαι γιατί κάποιοι πιστεύουν ότι η έννοια του έθνους, με τη θετική και την ακραία της διάσταση ατονεί!

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey