Θύελλα και οργή έχουν πλημμυρίσει τα κοινωνικά δίκτυα με αφορμή ένα απόσπασμα από την ομιλία της νέας υφυπουργού Εργασίας, κ. Δόμνας Μιχαηλίδου, τον Μάρτιο του 2018, στην παρουσίαση του βιβλίου του Σταύρου Τσακυράκη Από πού και ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι; (εκδόσεις Μεταίχμιο) στο βιβλιοπωλείο Public. Οι επίμαχες φράσεις χαρακτηρίζουν «συλλογική ψυχική νόσο τον αγώνα της Αριστεράς ενάντια στη δικτατορία», ο οποίος «αγιοποιείται», κατά την κ. Μιχαηλίδου, «επειδή δεν έγινε την ώρα που έπρεπε να γίνει».

Μου έκανε εντύπωση ότι αυτά ειπώθηκαν ενώπιον του Σταύρου Τσακυράκη, ο οποίος βασανίστηκε από τη Χούντα, του Απόστολου Δοξιάδη και του Πάσχου Μανδραβέλλη και αναλόγου ακροατηρίου, χωρίς να προκαλέσουν αντιδράσεις. Ξαναγύρισα στο βίντεο της παρουσίασης. Το είδα από την αρχή.

Το βιβλίο περιέχει έναν σχεδόν πλατωνικό διάλογο μεταξύ Απ. Δοξιάδη και Στ. Τσακυράκη. Αποδοκιμάζει την όψιμη επαναστατικότητα εναντίον της Δικτατορίας, που διέκρινε την ελληνική Μεταπολίτευση. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών δεν αντιστάθηκε στη Χούντα. Ο Δοξιάδης υπογραμμίζει ότι αντίσταση έκανε ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού, «το οποίο αριθμητικά είναι ίσο με τις πιθανότητες να πάθει κάποιος ατύχημα στην τουαλέτα: 1 στους 10000». Με άλλα λόγια, δεν ήταν πιο πολλοί από χίλιους όσοι ύψωσαν το ανάστημά τους στην Επταετία. Παρόλ’ αυτά, μετά την πτώση της όλοι έσπευσαν να συνθέσουν το αφήγημα της δικής τους αντίστασης στο καθεστώς της 21^ης Απριλίου. «Κάποιοι πούλησαν αντίσταση εκ του ασφαλούς και την εξαργύρωσαν με προσωπικές επιτυχίες», σχολίασε ο Π. Μανδραβέλλης. Όπως και κάποιοι από αυτούς που αντιστάθηκαν, συμπληρώνω.

Αυτή η όψιμη επαναστατικότητα είχε αρνητικές συνέπειες για την ελληνική πολιτική συνείδηση στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, κατά τους συγγραφείς. Αφενός δίδαξε ότι η αντίσταση είναι πιο σημαντική από τη Δημοκρατία. Ο αγώνας και η αντίσταση αγιοποιήθηκαν εξ ορισμού. «Έχετε ακούσει εσείς στις μέρες μας κανέναν αγώνα που να θεωρείται άδικος; Όλοι αγωνίζονται. Για τι αγωνίζονται; Για να πάρουν παραπάνω λεφτά. Σοβαρά; Αυτοί είναι οι αγώνες που υποτίθεται ότι κάνουν; Και όποιος αγωνίζεται είναι καλός; Αλλά θέλω να ρωτήσω: Από πού και ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι; Η πεποίθηση ότι είναι δίκαιοι είναι παιδί της δικτατορίας» γράφει ο Στ. Τσακυράκης.

Το δεύτερο δεινό που η απώλεια της Δικτατορίας προκάλεσε στην ελληνική κοινωνία της Μεταπολίτευσης είναι η απώλεια του νοήματος που έδινε στη συλλογική σκέψη η ύπαρξη ενός απόλυτου κακού, όπως η Χούντα. Ο αυτοματισμός που παρήγαγε η μανιχαϊστική αντίληψη «η Δικτατορία είναι κακή, ο αγώνας εναντίον της καλός» επέτρεψε στους πολίτες να σκέφτονται από τι θέλουν να ξεφύγουν, όχι τι θα έκαναν, αφού έριχναν το βάρος από τους ώμους τους. Έτσι η απώλεια της Δικτατορίας προκάλεσε στους Έλληνες την απώλεια του βαθύτερου νοήματος της ύπαρξής τους, παράγοντας συναισθήματα ανάλογα με όσα προκαλεί η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, κατά τον Δοξιάδη: Η κοινωνία βρέθηκε μετέωρη ως προς τη στοχοθεσία της και τα ιδεολογήματά της και όλο αυτό έτεινε στην πορεία να εξελιχθεί σε βαθιά ψυχική νόσο: με άλλα λόγια σε εμμονική λατρεία από μέρους της εθνικής πλειοψηφίας προς έναν αγώνα, ο οποίος έγινε και τέλειωσε χωρίς τη συμμετοχή των μελών της σ’ αυτόν.

Η κ. Μιχαηλίδου προσπάθησε να σταθεί δίπλα σε τρεις έμπειρους ανθρώπους του πνεύματος. Την παρερμηνεία των λεγομένων της ενίσχυσε η αποσπασματικότητα της σκέψης όσο και η αμηχανία (επιεικώς) της έκφρασής της. Θα τονίσω ότι, ακόμη και αν πράγματι εννοούσε αυτά που τα κοινωνικά δίκτυα υπαινίχθηκαν, δεν έκανε τίποτα διαφορετικό από την κυρία Ρεπούση που ήθελε τους Έλληνες να «συνωστίζονται στην παραλία της Σμύρνης»: Δεν σεβάστηκε στον δημόσιο λόγο το εθνικό συλλογικό τραύμα. Αποδεικνύεται ευτυχώς ότι μια τέτοια επιλογή ταλανίζει και την Αριστερά.

Στη μνήμη του Σταύρου Τσακυράκη στις 23 και 24 Αυγούστου διοργανώνεται διημερίδα, στην πατρίδα του, τον Μόλυβο.