Στο πρώτο μέρος του άρθρου τονίσαμε πως η πολιτική που ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολιτική της «καμένης γης». Καίει τη γη οπισθοχωρώντας, για να μην έχει τα μέσα να τραφεί ο επερχόμενος και να αποσυρθεί. Ναρκοθετεί, όπως είπαμε, την επόμενη κυβέρνηση. Και αυτό δείχνει πως η κυβέρνηση δεν έχει διδαχτεί τίποτε από το παρελθόν. Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία, ο Πρωθυπουργός έκανε ό,τι είχαν κάνει και οι άλλοι πρωθυπουργοί στο παρελθόν. Δήλωσε μέσα σε ένα πνεύμα συναίνεσης και ομόνοιας πως θα είναι Πρωθυπουργός όλων των Ελλήνων. Δεν ξέρω αν το πίστευε πως μπορεί να πραγματοποιήσει το όραμα του. Γιατί, όπως έλεγε κάποιος, η Δημοκρατία είναι ωραίο πολίτευμα, αλλά έχει και ένα σοβαρό ελάττωμα: έχει πολλούς συγγενείς και φίλους να θρέψει. Έτσι, λοιπόν, και ο κ. Τσίπρας αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα. Κατέληξε να θεωρεί όλους όσοι δεν είναι μαζί του εχθρούς του και έκανε εκείνη τη αξιομνημόνευτη δήλωση «ή θα τους τελειώσουμε ή θα μας τελειώσουν». Έδωσε ένα μάθημα σεβασμού της διαφορετικότητας και της ανοχής της αντίθετη άποψης που αποτελεί και βασική αρχή της Δημοκρατίας. Έτσι, προχώρησε στη δαιμονοποίηση του Τύπου, έντυπου και ηλεκτρονικού, και καθιέρωσε την αρχή του εμπάργκο για τα μέσα που διατύπωναν κριτικές που δεν εκθείαζαν την κυβέρνηση και το έργο της. Αυτό μου έφερε στο νου τον Αλέξανδρο Σούτσο (1803-1863) που αντιδρώντας σε ένα «τυποκτόνο» ψήφισμα του Ι. Καποδίστρια έγραφε: «Είν’ ελεύθερος ο Τύπος, φθάνει μόνον να μη βλάψεις// της Αρχής τους Υπαλλήλους,// τους Κριτάς, τους Υπουργούς μας και των Υπουργών τους φίλους•// είν’ ελεύθερος ο Τύπος, φθάνει μόνον να μη γράψεις». Ο Αλ. Σούτσος είχε υποδεχτεί με ενθουσιασμό τον Καποδίστρια, αλλά τελικά απογοητεύτηκε από την πολιτική του και μάλιστα εξορίστηκε, όταν του έκανε κριτική! Αυτά θέλουμε σήμερα;

Και δεν είναι μόνο αυτό. Η Δημοκρατία στηρίζεται στην αρχή της αξιοκρατίας και της ισονομίας. Το λέει ξεκάθαρα ο Περικλής στον Επιτάφιό του. «Ο καθένας», λέει, «ανάλογα με τη διάκρισή του σε κάποιο τομέα προτιμάται στα δημόσια αξιώματα με βάση όχι τόσο την πολιτική του τοποθέτηση, όσο την προσωπική του αξία» (Θουκ. ΙΙ. 37). Ο κ. Τσίπρας, όμως, υιοθέτησε μια άλλη τακτική, τακτική που εφαρμόστηκε και από άλλους στο παρελθόν και οδήγησε στην καταστροφή. Θεώρησε πως ως πολιτικός οφείλει να εξυπηρετήσει εκείνους που τον υπηρέτησαν στο παρελθόν, εκείνους με τους οποίους έδινε «τον αγώνα τον καλόν» κ.λπ. Η αρχή όμως αυτή είναι πολύ παλιά, είναι αριστοκρατική και χρεοκοπημένη. Δεν είναι καθόλου «προοδευτική». Τη συναντούμε στον Αρχίλοχο που λέει «ένα σημαντικό πράγμα ξέρω, να ανταποδίδω το κακό σε αυτόν που μου κάνει κακό» (Απόσπ. 75: Εν δ’ επίσταμαι μέγα, τον κακώς τι δρώντα δεινοίς ανταμείβεσθαι κακοίς). Τη συναντούμε στον Σόλωνα που λέει «να ’σαι έτσι γλυκός στους φίλους και πικρός στους εχθρούς» (13.5: Είναι δε γλυκύν ώδε φίλοις, εχθροίσι δε πικρόν» και στον Ευριπίδη που τονίζει «θεωρώ ανδρεία την κακοποίηση του εχθρού» (Απόσπ. 157: Εχθρόν κακώς δραν ανδρός ηγούμαι μέρος). Τη συναντούμε ακόμα στον Ξενοφώντα που λέει «και όμως μου φαίνεται πως ο άνδρας αξίζει τη μεγαλύτερη τιμή, αν προλαβαίνει να κακοποιεί τους εχθρούς και να ευεργετεί τους φίλους του» (Απομνημ. ΙΙΙ 3.14: Και μην πλείστου γε δοκεί ανήρ άξιος είναι, ος αν φθάνη τους μεν πολεμίους κακώς ποιών, τους δε φίλους ευεργετών).

Βέβαια, οι συναλλαγές και το ρουσφέτι δεν έλειπαν σε καμιά εποχή. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως πρέπει να αποτελούν μέρος της άξιας του ονόματός της πολιτικής. Δεν πρέπει να αποτελούν μέρος της πολιτικής αυτών που επαγγέλλονται την «κάθαρση». Ο Θεμιστοκλής, για παράδειγμα, σε παρατήρηση φίλου του πώς θα είναι καλός άρχοντας, αν εξυπηρετεί ίσα και όμοια όλους τους πολίτες, απάντησε απερίφραστα «μακάρι ποτέ να μην καθίσω σε αυτό τον θρόνο, αν οι φίλοι μου δεν θα έχουν κάποια πλεονεκτήματα σε σχέση με τους ξένους» (Πλούτ. Βίοι Παράλλ. Αριστ. ΙΙ, ΙV: μηδέποτε εις τούτον εγώ καθίσαιμι τον θρόνον, εν ω πλέον ουδέν έξουσι οι φίλοι παρ’ εμού των αλλοτρίων). Μια τέτοια πολιτική, όμως, μπορεί να έχει ολέθρια αποτελέσματα για τη χώρα, γιατί προωθεί πολλές φορές τους ανίκανους σε βάρος των ικανών και τοποθετεί στις επιτελικές θέσεις άτομα χωρίς καμιά σχετική γνώση και εμπειρία. Αν, όμως, όπως λέει ο Ισοκράτης, «σε οποιοδήποτε από τα πολιτεύματα χρησιμοποιούνται οι θρασύτατοι και πονηρότατοι, που δεν φροντίζουν για το συμφέρον της πόλης, αλλά μόνο για το πώς θα ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους, τότε όμοιοι θα γίνουν με αυτούς και οι πολίτες όλοι» (Παναθ. 132). «Αν», όπως λέει ο Απόστολος Παύλος, «πονηροί άνθρωποι και γόητες προκόψουσιν επί το χείρον, πλανώντες και πλανώμενοι» (Προς Τιμ. Γ΄1015), αν επικρατήσουν άνθρωποι πονηροί και λαοπλάνοι, εξαπατώντας τους άλλους αλλά και εξαπατώμενοι οι ίδιοι, κανένα πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί. Και είναι καλό όσοι φιλοδοξούν να κυβερνήσουν ένα λαό να έχουν κατά νου τον Αγάθωνα που είχε πει: «τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι: ότι ανθρώπων άρχει, ότι κατά νόμους άρχει και ότι ουκ αεί άρχει» (=ο άρχοντας πρέπει να θυμάται τρία πράγματα: ότι κυβερνά ανθρώπους, ότι κυβερνά σύμφωνα με τους νόμους και ότι δεν κυβερνά αιώνια).