Επειδή, λόγω δικής μου αποκλειστικά αμέλειας χάθηκε η προηγούμενη Παρασκευή, συνοψίζω grosso modo την προηγούμενη επιφυλλίδα μου, η οποία είχε (έχει) τη φιλοδοξία να συνομιλήσει με μια άλλη διπλανή επιφυλλίδα, του Δανιήλ από τον λάκκο των λεόντων, που πριν από περίπου δύο μήνες αναφέρθηκε στα συγχωροχάρτια της ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά και σε άλλα, νοσηρά φαινόμενα που είχαν σχέση με τη δράση της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια, κυρίως, της οθωμανικής κατάκτησης. Αναφέραμε, λοιπόν, τις μεγάλες φορολογικές επιβαρύνσεις που έπεσαν στους ώμους της Εκκλησίας και βέβαια πέρασαν στους ώμους των χριστιανών, τις χρεοκοπίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου αλλά και επιμέρους μητροπόλεων. Στη γραμμή αυτή οι εναλλαγές πατριαρχών και μητροπολιτών ειδικότερα τον 16ο και 17ο αιών υπήρξαν συνεχείς και είχαν ως κύρια αιτία την αδυναμία αντιμετώπισης των φορολογικών υποχρεώσεων έναντι της οθωμανικής εξουσίας. Φυσικά μέσα στο πλέγμα εξουσίας που είχε συγκροτηθεί, δεν είναι σπάνιες και οι παρεμβάσεις φιλόδοξων ιερωμένων που υπόσχονται στην οθωμανική εξουσία περισσότερα έσοδα, με αποτέλεσμα να έχουμε αντικανονικές παραιτήσεις ιερωμένων, που δεν μπορούν να αποδώσουν ισοδύναμα φορολογικά έσοδα. Και φυσικά δεν πρέπει να παραβλέπουμε τις ηγετικές ομάδες των υποδούλων χριστιανών που βρίσκονταν πίσω από τους εκκλησιαστικούς θεσμούς και επιζητούσαν να τους ελέγχουν.

Ο συνεργάτης του Εμπρός λοιπόν (Δανιήλ) προκειμένου να ενισχύσει τις απόψεις του περί συνεχών εναλλαγών πατριαρχών (αλλαξοπατριαρχείες) προσφεύγει και στον Κωνστ. Παπαρρηγόπουλο, που είχε ήδη επισημάνει το φαινόμενο. Βέβαια από την εποχή του Παπαρρηγόπουλου και εφεξής τα φαινόμενα αυτά έχουν μελετηθεί με συστηματικό τρόπο και έχουν αναδείξει τους μηχανισμούς που συνέδεαν την Εκκλησία με την οθωμανική εξουσία και τις σοβαρές υποχρεώσεις που όφειλε να διεκπεραιώσει ο χριστιανικός θεσμός εξουσίας. Φυσικά στο πλαίσιο αυτό η ανάγκη αναζήτησης πόρων ήταν συνεχής και ασφυκτική, σε τέτοιο σημείο που ορισμένες φορές οι θρησκευτικές ανάγκες και υπηρεσίες, η νουθεσία των χριστιανών κτλ. να έρχονται σε δεύτερη μοίρα έναντι των οικονομικών πιέσεων.

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο λοιπόν η ανεύρεση πόρων δημιουργούσε την αδήριτη ανάγκη να επινοούνται συνεχώς νέες πηγές εσόδων, ή ήδη υπάρχουσες να καλούνται να αποδώσουν υψηλότερα έσοδα. Αν, λοιπόν, μελετήσουμε ένα εκκλησιαστικό κατάστιχο, θα παρατηρήσουμε ότι όλες οι εκκλησιαστικές υπηρεσίες, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είχαν μια τιμή, κόστιζαν. Ακόμα και η επιβολή αφορισμού, δηλαδή η προσφυγή ενός χριστιανού στις εκκλησιαστικές αρχές, που καλούνταν να εκδώσουν έναν αφορισμό εις βάρος άλλου χριστιανού που αδικούσε τον πρώτο, κόστιζε, είχε μιαν αξία, μιαν τιμή.

Ωστόσο, αν όλες αυτές τις πράξεις τις αντιμετωπίσουμε και τις κρίνουμε με βάση τη συγχρονία, δηλαδή με τα μάτια του σήμερα, και δεν έχουμε την ικανότητα να τοποθετήσουμε τις πράξεις εν χρόνω (κυρίως) και τόπω, αναμφίβολα μας φαίνονται καταδικαστέες, γελοίες, κατακριτέες και προσθέστε όσους θέλετε αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Δηλαδή, δεν μπορούμε να κρίνουμε την κατάσταση μιας κοινωνίας υπό κατοχή με βάση τη σύγχρονη πραγματικότητα, αλλά να θέτουμε τις πράξεις της τότε εποχής σε συνομιλία με την εποχή της και την κατάσταση που τις δημιουργούσε για να μην πω ότι τις επέβαλε. Επειδή, αντιστρέφοντας τα πράγματα, ας αναλογισθούμε την κατάσταση εκείνη που υποχρεώνει έναν κληρικό να πάρει μιαν εξουσιοδότηση από το Πατριαρχείο και να περιέρχεται από τόπο σε τόπο εκλιπαρώντας την οικονομική συνδρομή των χριστιανών. Εξάλλου, αν υπολογίσουμε παράλληλα ότι οι ζητείες (αναζήτηση χρημάτων) και τα συγχωροχάρτια εκπορεύονταν από το πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το οποίον κατά καιρούς βρισκόταν σε δυσχερέστερη θέση και από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, καθώς είχε να αντιμετωπίσει πολλαπλές πιέσεις. Έτσι φυσικά οδηγούμαστε και στα συγχωροχάρτια (το Οικουμενικό Πατριαρχείο εξέδιδε μόνο για νεκρούς χριστιανούς), που ανέδειξε με λαμπρό τρόπο ο Φίλιππος Ηλιού, όπως επισημαίνει και ο Δανιήλ. Φυσικά και στην περίπτωση αυτή ο λόγος είναι διττός, επειδή πέρα από την καθαυτό πράξη με την αρνητική σημασία της, πρέπει, παράλληλα, να συνυπολογίσουμε και την αγωνία του ανθρώπου, του χριστιανού εν προκειμένου ενώπιον του αιφνιδίου θανάτου, που δεν θα του επέτρεπε να άρει τις αμαρτίες του με άλλα τρόπο (δωρεές, προσφορές κτλ). Όμως ο λόγος είναι μακρύς, πολυσύνθετος και δεν εξαντλείται μέσα από επιφυλλίδες.