«Σαράντα δύο του Αυγούστου» σήμερα, βαθύ καλοκαίρι ακόμα στην καρδιά της Αθήνας, λίγες μέρες μόλις πριν από το άνοιγμα των σχολείων, ενδίδω χωρίς τύψεις στις προκλήσεις της επικαιρότητας. Ποιότητα και υψηλή τέχνη ισοδυναμεί με αξιοπρέπεια. Ένας σπουδαίος Έλληνας συνθέτης φεύγει από τη ζωή και διαλέγει για τελευταία του κατοικία μια γωνιά στο κοιμητήρι του χωριού του, της ιδιαίτερης πατρίδας του και παίρνει τη θέση του  δίπλα στους γονείς και στον αδερφό του, με τη συνοδεία ριζίτικων τραγουδιών. Τις ίδιες μέρες φεύγει από τη ζωή πολύ πρόωρα ένας τριανταπεντάχρονος τραγουδοποιός. Οι οπαδοί και οι φίλοι του διαλύουν τα μνήματα στο κοιμητήριο του Παλαιού Φαλήρου, αποχαιρετώντας τον. «Θέλω κότερα, ελικόπτερα» τραγουδούσε ο αείμνηστος. Έφυγε μαζί με τον συνθέτη που το όνομά του συνδέθηκε με τον αντιδικτατορικό αγώνα. Χάρη στον οποίον βέβαια γεννήθηκε μια νέα Ελλάδα, η οποία έφερε τον λαό στην εξουσία, για να μετοικήσει από τα μεσοαστικά προάστια στην Εκάλη, να αγοράσει κότερα, να μπει σε ελικόπτερα, να αποκτήσει βίλα, να ξεπουλήσει και να ξεπουληθεί. Οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος στη ζωή, οι ίδιες και στον θάνατο. Είμαστε ως λαός ένα κράμα περίεργο, ασύμβατο, εν πολλοίς προβληματικό, στον πυρήνα μας ιδεαλιστικό, κατ’ εξαίρεση με αρχές, μοιραία ενοχικό και αναμφισβήτητα κυκλοθυμικό.

Είναι δύσκολο να αποχαιρετήσεις έναν μεγάλο της τέχνης, στο όνομα του λαού και κυρίως των ομοϊδεατών του. Άκουσα τον αμήχανο επικήδειο του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ στη Μητρόπολη. Επίκαιρος πολιτικά μεν ο λόγος αλλά όταν αναμετριέσαι με το ανάστημα ενός καλλιτέχνη όπως ο Θεοδωράκης τα λόγια πρέπει να είναι σοφά διαλεγμένα για να μην αποδειχτούν φτωχά. Ο Θεοδωράκης αγαπήθηκε από τον λαό και από την πνευματική και οικονομική ελίτ του τόπου, ξεπέρασε τα εθνικά σύνορα και έγινε διεθνής. Είναι δύσκολο, αν όχι ανέφικτο, να προσδιορίσει κάποιος στο πλαίσιο ενός αποχαιρετισμού τις αιτίες αυτού του μεγαλείου, πολύ περισσότερο να τις απαριθμήσει και να τις ερμηνεύσει. Μερικές φορές η θέση που κατέχει κάποιος γίνεται θηλιά που τον πνίγει. Έναν καλλιτέχνη αυτού του βεληνεκούς δεν τον αποχαιρετάς με αναφορές στη σύγχρονη επικαιρότητα ούτε με αμήχανες αναδρομές στην πρόσφατη ελληνική ιστορία. Δε γράφεις έκθεση ιδεών, πολύ περισσότερο δε συνθέτεις δοκίμιο αποδεικτικό. Δεν εξισορροπείς την υψηλή τέχνη με τον λόγο της δημόσιας διοίκησης και της ακαδημαϊκής διανόησης. Με τον τρόπο αυτόν δεν αγγίζεις τον λαό, δεν του απευθύνεσαι. Και ο Θεοδωράκης ήταν λαϊκός. Μεγάλος, διεθνής αλλά αδιαμφισβήτητα λαϊκός. Αυτό ήταν μέρος του μεγαλείου του: το έργο του ήταν κομμάτι από τη ζωή του απλού, του καθημερινού ανθρώπου. Αυτού που δεν ήξερε πολλά γράμματα κι αυτού που πάσχιζε να μάθει.

«Σαράντα δύο του Αυγούστου» σήμερα, με τα κρούσματα της πανδημίας να αυξάνονται μαζί με τις τιμές των ειδών πρώτης ανάγκης. Από τη μία αναρωτιέσαι αν θα κλείσουν οι καφετέριες λόγω πανδημίας και από την άλλη φοβάσαι ότι θα ακριβύνει τόσο ο καφές που θα γίνει απαγορευτική η προσέλευση στα καφέ για αντικειμενικούς λόγους. Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς καφέ; «Θα πιούμε τσάι», «θα παραγγείλουμε βότκα», «θα αλέθουμε ρεβίθια», «θα κερδίσουμε το λαχείο, θα ξημερώσουν καλύτερες μέρες», «θα πάμε μετανάστες». Θέλω κότερα, ελικόπτερα ή της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μέρες εξορίας από την παλιά μας ζωή σε ένα αντιηρωικό κρεσέντο χωρίς ιστορικό και κυρίως χωρίς πολιτικό περιεχόμενο; Στον τόπο αυτόν υπάρχει πάντα ένα δίλημμα: «Αριστερός ή δεξιός», «πλούσιος ή φτωχός», «Ολυμπιακός ή Παναθηναϊκός» «θύμα του καταναλωτισμού ή απλώς λιγούρης». Ακροβατώντας ανάμεσα σε αφελείς μανιχαϊσμούς ψάχνουμε στοιχεία της ταυτότητάς μας. Από την Ελλάδα που ανησυχούσε για την πολιτειακή της ισορροπία μας φτάσαμε στην Ελλάδα που τρέμει την αύξηση της τιμής του καφέ. Που αγοράζει πλαστά πιστοποιητικά και απαξιώνει το εμβόλιο. Οι πνευματικοί άνθρωποι φεύγουν, ο ήλιος αρχίζει να χάνει τη δύναμή του. Φθινοπωριάζει!