Όπως γνωρίζουμε, ένα από τα σημαντικότερα φυσικά φαινόμενα που συγκλόνισαν το νησί μας τον 19^ο αιώνα υπήρξε ο μεγάλος σεισμός του 1867. Για τη μεγάλη αυτή φυσική καταστροφή, που μαζί με το κάψιμο (το πάγωμα) των ελαιοδένδρων που είχε προηγηθεί (1850) έχουν γραφτεί πολλά και γνωρίζουμε αρκετά καλά και αυτά καθαυτά τα φαινόμενα αλλά και τις συνέπειες που είχαν στην οικονομική, δημογραφική και εν γένει κοινωνική εξέλιξη του νησιού.

Ανάμεσα στις διάφορες σημειώσεις που κατά καιρούς έχω συγκεντρώσει τώρα διαπιστώνω ότι υπάρχουν και μερικές πληροφορίες για τον σεισμό του 1867, οι οποίες ενδεχομένως είναι άγνωστες και έτσι η παράθεσή τους από τις πάντα φιλόξενες στήλες του «Εμπρός» να έχει κάποια σημασία. Αλλά ακόμα και στην περίπτωση που έχουν ήδη εντοπισθεί από άλλους ερευνητές και τα στοιχεία τους έχουν ενσωματωθεί σε άλλες μελέτες, η επανάληψή τους από τις σελίδες μιας εφημερίδας πιστεύω ότι έχει κάποια χρησιμότητα, τουλάχιστον για τους όσους δεν ασχολούνται συστηματικά με το ιστορικό γίγνεσθαι.

Η πρώτη αναφορά για τον σεισμό του 1867 που βρίσκω ανάμεσα στα χαρτιά μου, προέρχεται από τον Έλληνα υποπρόξενο στη Χίο, που, αν οι σημειώσεις που έχω κρατήσει είναι σωστές, ονομάζεται Ιωάννης Πέρβελης, ο οποίος στις 27 Φεβρουαρίου 1867 γράφει προς τον υπουργό τότε, Χαρ. Τρικούπη, ανάμεσα στα άλλα: «... Ωφελούμενος εκ της καθυστερήσεως του ατμοπλοίου δι᾽ Αθήνας, προσθέτω εις τα... περί των εν Μυτιλήνη συμβάντων τα ακόλουθα. Χθες έτερον πλοίον αλιευτικόν, φθάσαν εκείθεν εκθέτει ότι τα πλείστα χωρία της νήσου έπαθον μεγίστην καταστροφήν, εις τι δε μέρος διερράγη η γη και νερόν ανέβρυσε πολύ. Επιβάται δε αφιχθέντες εκ Σμύρνης αναφέρουν ότι πολλοί άνθρωποι κατεχώθησαν... και τινές ... μετ᾽ άλλων εις το ξενοδοχείον, κατεχώθησαν ωσαύτως εν αυτώ και άλλα θλιβερά. Αι ειδήσεις αύται, Κύριε Υπουργέ, με ώθησαν να ζητήσω παρά του ενταύθα διοικητού Μουσταφά πασσά, συνεννοηθείς και μετά των λοιπών ενταύθα συναδέλφων μου, το εις τον λιμένα της πόλεως ταύτης σταθμεύον πολεμικόν ατμόπλοιόν του, όπως μετά τινων εξ αυτών μεταβώμεν εις Μυτιλήνην και δόσωμεν την δυνατήν βοήθειαν εις τους παθόντας ομοεθνείς μας και την υπηρεσίαν. Εις μάτην όμως μετεχειρίσθημεν πάντα λόγον καθήκοντος, φιλανθρωπίας κλπ. Ουδ᾽ οι λόγοι μας, ουδ᾽ αι παρακλκήσεις μας, ουδέ αι διαβεβαιώσεις μας ότι αναλαμβάνομεν πάσαν ευθύνην απέναντι της Κυβερνήσεώς του ίσχυσαν να πείσουν τον διοικητήν να μας χορηγήση το ατμόπλοιον. Μένομεν όθεν αναμένοντες την εσπέραν ταύτην το Αυστριακόν ατμόπλοιον και πληροφορηθώμεν τα καθ᾽ έκαστα.

Φρονώ λυσιτελέστερον, Κύριε Υπουργέ, να με σταλή, ει δυνατόν ατμόπλοιόν τι της Σεβαστής Κυβερνήσεως, όπως μεταβώ εκείσε προς βοήθειαν των ομοεθνών μας και της υπηρεσίας. Προς τούτο δε η Υμετέρα Εξοχότης θέλει οδηγηθή από τας ειδήσεις, ας ενδεχομένως να λάβη διά του σήμερον διαβαίνοντος Αυστριακού και διατάξη τα εικότα.

Υ.Σ. Ταύτην την στιγμήν 4 ώρα ήλθεν με πλοίον άνθρωπος εκ Μυτιλήνης, όστις εκθέτει ότι εκ των χωρίων της νήσου ζημία εισί μεγίστη, καθό θεοκείμενα εις βράχους. Η της πόλεως όμως όχι τοιαύτη, οία διεδόθη. Ότι εν μέρος του φρουρίου κατεστράφη και ότι μέχρι της μεσημβρίας του Σαββάτου είχον ευρεθή επιζώντες 10 άνθρωποι τους οποίους εθεώρουν καταχωμένους».

Το ίδιο ζήτημα, δηλαδή ο ισχυρός σεισμός του 1867, δεν θα πάψει να απασχολεί τη διπλωματική αλληλογραφία και αρκετό διάστημα μετά τα πρώτα συμβάντα. Έτσι στις 24 Αυγούστου 1867 σε επιστολή του Έλληνα υπουργού των Εξωτερικών προς τον Έλληνα υποπρόξενο στη Μυτιλήνη αναφέρονται, ανάμεσα στα άλλα, και τα εξής: «Ο εν Μυτιλήνη υποπρόξενος της Αυστρίας έπεμψεν ημίν εσχάτως δι᾽ επιστολής του, αντίγραφον προς τον εν Κωνσταντινουπόλει πρέσβυν της Αυστρίας εκθέσεώς του περί της καταστάσεως της Μυτιλήνης, προ της εκ του σεισμού επελθούσης καταστροφής και μετά αυτήν. Παρακαλούμεν να εκφράσητε τας ευχαριστίας τω κ. Bargigli επί τη φιλόφρονα αυτού προσφορά».

Για τον καταστροφικό σεισμό του 1867 που έπληξε το νησί υπάρχει στα Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών και μακροσκελής αναφορά της 23^ης Φεβρουαρίου 1867, για την οποία, δυστυχώς, δεν έχω κρατήσει περισσότερα στοιχεία.