Άλλα ξεκίνησα να γράφω σήμερα έλα όμως που τυχαία έπεσε στην αντίληψή μου ότι σήμερα γίνονται τα εγκαίνια της έκθεσης ζωγραφικής με τίτλο «Σταθμοί» του Χρόνη Μπότσογλου στην Γκαλερί Σκουφά (Σκουφά 4 στην Πλατεία Κολωνακίου). Έτσι η εικόνα του σημερινού κειμένου είναι μία φωτογραφία από ένα έργο του ζωγράφου. Και επειδή η δύναμη του τυχαίου γεννά τον συνειρμό, η εικόνα της ηλικιωμένης κυρίας έφερε στη μνήμη μου με συγκίνηση τη γιαγιά μου τη Δέσποινα να κοιτάζει λίγους μήνες μόλις πριν φύγει Μάρτιο του 1989 φωτογραφίες από ένα ηλιοβασίλεμα. «Αυτό είναι από την πατρίδα μου, έλα να δεις». Όταν πλησίασα είδα μόνον θάλασσα και ορίζοντα. Πουθενά στεριά. Απόρησα. Το περασμένο καλοκαίρι η κόρη του αδερφού της είχε αναζητήσει τις χαμένες πατρίδες, είχε επισκεφτεί το νησί στην Θάλασσα του Μαρμαρά και έστειλε στη θεία λάφυρο φωτογραφίες, τις οποίες η μάνα μου άφησε διακριτικά πάνω στο τραπέζι, για να μην την ταράξει.
«Η καταγωγή μου είναι από τα Προκόννησα, τα νησιά του Μαρμαρά. Τί να σου εξηγώ; Αδραμύτι, Προύσα, Πάνορμος, Αρτάκη. Η πατρίδα μου είναι το νησί, το Πασαλιμάνι, απέναντι από την Αρτάκη, σημερινό Ερντέκ. Το χωριό μας το λέγανε Βόρι». Γύρισα και κοίταξα τον φίλο της Καίτης, που καθισμένος ανάμεσα στη Γιώτα και στην Αναστασία, βράδυ στους Πειρατές, απέναντι από ένα δυνατό φεγγάρι που καθρεφτιζόταν στη θάλασσα έλεγε, χωρίς να το ξέρει την αρχή από όλες τις ιστορίες που με νανούριζαν τα μεσημέρια των παιδικών μου χρόνων. Ο Τζανέτος Σταυράκης, ορθοπεδικός χειρουργός από τον Μόλυβο, καταγόταν από έναν τόπο μακρινό που γεννούσε παραμύθια με πρωταγωνιστές τη γιαγιά μου και τα τέσσερα αδέρφια της, παιδιά συνομήλικά μου πάντα στη ζαβολιά, πριν η δύναμη του χρόνου ρίξει ανάμεσά μας ένα χάσμα ογδόντα περίπου χρόνων.
Ήταν μοιραίο να συμπαθήσω τον γλυκύτατο άνθρωπο, με το μοναδικό χάρισμα να αφηγείται εξαιρετικές ιστορίες, δίνοντας ταυτόχρονα συμβουλές για κότσια, οστεοπόρωση και άλλα τέτοια, με τα οποία οι περαστικοί από την παρέα των Πειρατών συνηθίζουν να φορτώνουν έναν γιατρό, όταν τον συναντούν στον δρόμο τους. Το επόμενο βράδυ της παρουσίασης του βιβλίου του Στρατή Φραντζέσκου Η δική μου Πέτρα, έμαθα ότι ο γιατρός δεν είχε αφήσει ανεκμετάλλευτο το ταλέντο του να διηγείται. Αντίθετα είχε εκδώσει μία συλλογή διηγημάτων με τίτλο Μεγαλώνοντας στον Μόλυβο, από το περασμένο καλοκαίρι. «Πάρε να διαβάσεις για το χωριό της γιαγιάς σου» είπε και μου χάρισε ένα αντίτυπο με τα δώδεκα σύντομα διηγήματα που ξεκοκάλισα το επόμενο κιόλας μεσημέρι στην Άναξο. «Ωραίο το μουγκρί» σχολίασα το ίδιο βράδυ στην παρέα των Πειρατών. «Ε, μεσημέρι και ξεκοκάλισμα από το ψάρι θα άρχιζες» άκουσα από την παρέα. Η αλήθεια είναι ότι είχαμε απολαύσει κάτι ωραιότατα συναγρίδια στον Μούτσο, είχαμε ρίξει και έναν γενναίο καυγά περί των πολιτικών για χώνεψη, που μάλλον ακύρωνε τη φιλαναγνωσία. Δεν ήταν αυτό. Το συγκεκριμένο διήγημα, το οποίο μάλιστα εκτυλίσσεται στον Μόλυβο της φαντασίας και της πραγματικότητας, είχε όλα τα συστατικά του καλού διηγήματος: είχε δεμένους χαρακτήρες, γρήγορη πλοκή, ισχυρούς συμβολισμούς του τέρατος που όλοι μεγαλώνουμε μέσα μας και τέλος τραγικό, με σκηνικό το λιμάνι και τη θάλασσα που μας μεγάλωσε.
Ενώ αγόρευα διέκρινα τη συστολή της περηφάνιας στο πρόσωπο του συγγραφέα, ο οποίος ως πρακτικός νους προσπάθησε να απομονώσει τη συνταγή της επιτυχίας. Η οποία δεν υπάρχει. Δηλαδή υπάρχει αλλά δεν περιγράφεται. Όπως οι ιστορίες των βιβλίων: οι ήρωες ζουν, προφυλαγμένοι πίσω από τυπογραφικά στοιχεία. Είναι τόσο αληθινοί και τόσο ουτοπικοί ταυτόχρονα. Ό, τι υπάρχει είναι μόνον η ζωή που απολαμβάνουμε καθημερινά και τα πρόσωπα, με τα οποία μοιραζόμαστε στιγμές και εμπειρίες. Είπα στον Τζανέτο ότι επιβάλλεται να παρουσιάσει το βιβλίο του. Σα να κατάλαβα ότι το προγραμματίζει το επόμενο καλοκαίρι.
Καλυψώ Ν. Λάζου - Μπαλτά
Φιλόλογος