Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛΑΡΗΣ

 Πέρα από την προφανή σημασία που έχει το γεγονός ότι ένας ιστορικός μπορεί να έχει στη διάθεσή του μια στήλη σε ένα έντυπο, μέσω της οποίας να διατυπώνει ορισμένες απόψεις για την ιστορία και μάλιστα την ιστορία του τόπου καταγωγής του (την τοπική ιστορία), υπάρχουν και κάποια άλλα μικρά γεγονότα, που πλαισιώνουν τη σημασία αυτή. Και βέβαια αυτά είναι το εξής ένα: ότι δηλαδή συχνά-πυκνά πληροφορούμαι με άμεσο ή έμμεσο τρόπο, ότι υπάρχουν αρκετοί αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την ιστορία, την ιστορία του νησιού μας εν προκειμένω, ότι διαβάζουν αυτά που γράφονται εδώ και σε παρόμοιες στήλες, πράγμα που μου προξενεί ιδιαίτερη ικανοποίηση και χαρά.

Να λοιπόν που και πάλι, πριν από λίγες ημέρες, έλαβα ένα μήνυμα μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, από έναν άγνωστο, μέχρι εκείνη τη στιγμή, αναγνώστη από το Μπαλτζίκι (Νέες Κυδωνίες), τον αγαπητό Γιώργο Μπόνο. Ο φίλος αυτός, εκπροσωπώντας και άλλους φίλους, μου ανέφερε ότι ερευνούν για την ιστορία του οικισμού τους και ό,τι έχει σχέση με τον παλιό οικισμό με το όνομα Κυδώνα, που μάλλον αποτελεί τον πρόδρομο οικισμό του Μπαλτζικιού.

Το γεγονός αυτό, μου έφερε στο μυαλό και πάλι κάποιες σκέψεις για την τοπική ιστορία, που προκάλεσαν και τη σύνθεση της παρούσας επιφυλλίδας. Θα σταθώ όμως πρώτα στην ιστορία αυτή καθαυτή του χωριού των Νέων Κυδωνιών, μολονότι ελάχιστες φορές έχω ακούσει κάποιος να αναφέρει το όνομα αυτό, προτιμώντας το από αυτό του Μπαλτζικιού. Και ο λόγος της αναφοράς σε αυτό είναι ότι έχουμε πολλά ακόμα να μάθουμε για την ιστορία των χωριών μας, ακόμα και όσοι καταγινόμαστε επαγγελματικά με την ιστορία.

Είχα την εντύπωση ότι ο οικισμός του Μπαλτζικιού, με την ονομασία Νέες Κυδωνίες, συγκροτήθηκε από πρόσφυγες, εξ ου και το όνομα, με ευθεία αναφορά στην απέναντι χαμένη πατρίδα, δηλαδή στη μεγάλη πόλη των Κυδωνιών (Αϊβαλιού).

Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι, δηλαδή δεν είναι ακριβώς έτσι, επειδή οικισμός υπήρχε και προ της εγκαταστάσεως των προσφύγων (άλλωστε αν δεν κάνω λάθος, οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στους ήδη υπάρχοντες οικισμούς και δεν ίδρυσαν νέους στο νησί μας). Εξάλλου, και με την ευκαιρία της επικοινωνίας με τους φίλους του Μπαλτζικιού, σκέφτηκα ότι η ύπαρξη του οικισμού και πριν από το 1922 αποδεικνύονταν και από την ιστορία της δικής μου οικογένειας: η γιαγιά μου (μητέρα της μητέρας μου) ήταν Μπαλτζικιώτισσα, το γένος Χατζηνικολάου, γεννημένη επί τουρκικής κατοχής στο Μπαλτζίκι... Είναι αυτό που λέμε: «Τι χρεία έχομεν άλλων μαρτύρων...». Οι μάρτυρες είναι δίπλα μας, αρκεί να τους αναζητήσουμε και να τους θέσουμε σοβαρά ερωτήματα.

Με όλα αυτά και με αφορμή τους φίλους του Μπαλτζικιού, που ασφαλώς αναζητούν να συγκροτήσουν μια ιστορία του χωριού τους (ίσως είναι από τα ελάχιστα χωριά του νησιού μας, για τα οποία δεν έχουμε βιβλίο, αν δεν κάνω και πάλι λάθος), θέλω να επαναλάβω, κάποια ίσως προφανή, αλλά σημαντικά κατά τη γνώμη μου.

Η ιστορία ενός χωριού, μιας πόλης, ενός νησιού δεν είναι στην ουσία ένα αυθύπαρκτο γεγονός. Ένα χωριό, μια πόλη κτλ., δεν μπορούν να υπάρξουν αυτόνομα και ανεξάρτητα, χωρίς σχέση με ένα άλλο μεγαλύτερο σύνολο. Επομένως, όταν αναζητούμε να συγγράψουμε την ιστορία ενός οικισμού, στην ουσία αναζητούμε στοιχεία για ορισμένα γεγονότα, μικρής ή μεγάλης εμβέλειας, που ενδεχομένως επηρέασαν τους ανθρώπους του συγκεκριμένου οικισμού, ή αναζητούμε πληροφορίες σχετικά με τη δράση ανθρώπων που κατάγονται από τον οικισμό αυτό, μολονότι η δράση τους μπορεί να μην έχει καμιά σχέση με τον οικισμό αυτό. Όλα αυτά είναι καλά, αλλά όμως δεν μπορούν να συγκροτήσουν την ιστορία ενός τόπου. Ίσως λοιπόν θα ήταν καλύτερα οι τοπικοί ιστορικοί, όπως άλλωστε πολλοί από αυτούς το κάνουν, να συγκεντρώνουν, να διασώζουν από τον τόπο τους ό,τι παλιά χαρτιά, παλιές επιγραφές, ενθυμήσεις, μνημεία του παρελθόντος, από τις εκκλησιές, τα μοναστήρια, τα εξωκκλήσια, από μπακάλικα, εργαστήρια, από αγορές, διαθήκες κτλ., ό,τι τέλος πάντων άγνωστο εντοπίζουν και να το δημοσιεύουν ως ιστορία του τόπου τους. Η συμβολή τους, η προσφορά τους στην τοπική ιστορία, στην ιστορία της πατρίδας μας θα ήταν ανεκτίμητη.