Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΙΧΑΗΛΑΡΗΣ

Τις τελευταίες εβδομάδες, συνήθως, πριν από το τέλος κάθε χρόνου, ή ακόμα στις πρώτες μέρες του έτους που αρχίζει, εμφανίζονταν και εμφανίζονται ακόμα, κάποια ειδικά έντυπα, τα Ημερολόγια. Η έκδοση ημερολογίων αποτελεί μια παλιά εκδοτική συνήθεια (ο γνωστός μας Καζαμίας μάλλον είναι το έντυπο με τις περισσότερες εκδόσεις), που δεν είναι μόνο ελληνική, αφού συναντάται στα εκδοτικά πράγματα πολλών ευρωπαϊκών χωρών. Μάλιστα το είδος αυτό ως έντυπο (κάτω από διάφορα ονόματα: Καζαμίας, Αλμανάκ, Ημερολόγιο, Χρονολόγιο, Μηνολόγιο κτλ.) περιλαμβάνεται και στις βιβλιογραφίες και καθώς τις περισσότερες φορές είναι ένα είδος προορισμένο εύκολα να καταστραφεί, για πολλές εκδόσεις ημερολογίων, γνωστές από διάφορες μαρτυρίες, δεν διαθέτουμε οὔτε ένα αντίτυπο, δηλαδή τα έντυπα αυτά λανθάνουν, όπως συνηθίζεται να λέμε με βιβλιογραφικούς όρους.

Στην Ελλάδα το είδος εμφανίζεται με ένταση τον 19ο αιώνα και από διάφορα τυπογραφεία, λ.χ. του Φοίνικα στη Βενετία, εκδόθηκαν χιλιάδες αντίτυπα, που όπως λέγαμε, ο ενδιαφερόμενος μπορεί να εντοπίσει στις ελληνικές βιβλιογραφίες, ενώ πολύ χρήσιμη για τα ελληνικά ημερολόγια είναι μια μελέτη του μακαρίτη Μάνου Χαριτάτου, δημοσιευμένη στο περιοδικό Ο Ερανιστής, όργανο του Ομίλου Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού, που εξακολουθεί να εκδίδεται ακόμα.

Αυτά όλα δεν αποτελούν παρά ένα μικρό, ατελή και οπωσδήποτε ανεπαρκέστατο πρόλογο, προορισμένο, ίσως, να κεντρίσει το ενδιαφέρον όποιου θελήσει να αναζητήσει περισσότερες και συστηματικότερες πληροφορίες για τα Ημερολόγια και τις χρήσεις τους.

Πέρα από όλα αυτά, όμως, θέλω να αναφερθώ και στα Ημερολόγια που τα τελευταία χρόνια κάνουν αισθητή την παρουσία τους και στο λεσβιακό χώρο. Φυσικά δεν αναφέρομαι στα επιτραπέζια ημερολόγια ούτε και σε αυτά που φιλοτεχνημένα ωραία με διάφορα έργα, κυρίως ζωγραφικής, που αναφέρονται στις ομορφιές του νησιού μας και εκδεδομένα από διάφορους λεσβιακούς συλλόγους, κοσμούν τους τοίχους πολλών λεσβιακών σπιτιών, στο νησί και όπου αλλού υπάρχουν Λέσβιοι.

Ο λόγος είναι για τα έντυπα ημερολόγια, όπως λ.χ. αυτό που εκδίδει ετησίως η ιερά μητρόπολη Μηθύμνης, το προσκύνημα του Ταξιάρχη Μανταμάδου, η πινακοθήκη Μολύβου και κυρίως το Λεσβιακό Ημερολόγιο που εκδίδεται από τις εκδόσεις Αιολίδα (τώρα από τις εκδ. Μύθος) με επιμέλεια του Παναγιώτη Σκορδά. Εννοείται ότι αυτά τα ημερολόγια στα οποία αναφέρομαι, είναι όσα εγώ γνωρίζω και πιθανόν να υπάρχουν και άλλα, για τα οποία όμως δεν μπορώ να γράψω αφού δεν έχουν πέσει στα χέρια μου.

Όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τα τρία από αυτά έχουν ειδικό χαρακτήρα, αλλά αποτελούν όμορφες προσπάθειες συνέχισης του είδους, το οποίο από τη μια χρησιμεύει ως χρήσιμος οδηγός για τους μήνες, τις μέρες, τις γιορτές κτλ. αλλά, από την άλλη, περιέχει και διάφορες χρήσιμες πληροφορίες. Λ.χ. το μικρού σχήματος Ημερολόγιο της ιεράς μητροπόλεως Μηθύμνης, κάθε χρόνο είναι αφιερωμένο σε ένα χωριό της μητρόπολης αυτής, για το οποίο υπάρχουν πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία, σχετικά κυρίως με τα εκκλησιαστικά του μνημεία.

Πέρα από αυτά, είχα την ευκαιρία τα τελευταία χρόνια να παρακολουθήσω τις εκδόσεις του Λεσβιακού Ημερολογίου της Αιολίδας, είτε ώς συγγραφέας, είτε ως ευκαιριακός επιμελητής και πάντως ως συστηματικός αναγνώστης. Θέλω λοιπόν να πω, ότι πέρα από τη θετική εντύπωση που προξενεί η έκδοση ενός λεσβιακού ημερολογίου, παλαιού, ας το πούμε έτσι, τύπου, που συνεχίζει και υπηρετεί μια πολυετή παράδοση, υπάρχουν και κάποια στοιχεία πρός βελτίωση, τα οποία συνοψίζονται στο εξής βασικής σημασίας ένα. Με άλλα λόγια πέρα από την ημερολογιακή, ας την πούμε έτσι ύλη, και όλοι καταλαβαίνουμε τι θέλω να πω, υπάρχει και η άλλη ποικίλης φύσεως, κυρίως φιλολογικο-ιστορική ύλη. Ωστόσο, θα πρέπει να προσέξουν οι εκδότες και κυρίως οι συγγραφείς των άρθρων, ώστε οι μελέτες που δημοσιεύουν στο Λεσβιακό Ημερολόγιο να είναι ανάλαφρες. Με άλλα λόγια να είναι όσο γίνεται μικρές, σύντομες, και να μην βαρυφορτώνονται με δεκάδες υποσημειώσεις και σχολαστικές παραπομπές. Το Ημερολόγιο είναι ένα ανάλαφρο είδος εντύπου, το οποίο δεν απευθύνεται στους ειδικούς αλλά στο μέσο αναγνώστη, στον οποιοδήποτε αναγνώστη, ο οποίος α πρέπει να μπορεί σε σύντομο χρόνο να διαβάζει τη μελέτη και να αποκομίζει κάτι. Οι πολυσέλιδες και τεκμηριωμένες μελέτες απευθύνονται σε άλλου τύπου κοινό και οπωσδήποτε περιλαμβάνονται στις σελίδες ειδικών περιοδικών, που δεν είναι ένα Ημερολόγιο.