Είναι γεγονός διαπιστωμένο σε όλες τις ιστορικές περιόδους ότι συχνά οι άνθρωποι υποχρεώνονται εκ των πραγμάτων -τα οποία πράγματα τις περισσότερες φορές έχουν άμεση σχέση με την οικονομική πραγματικότητα- να αλλάξουν, να μεταβάλουν, ενίοτε ριζικά, τους τρόπους καλλιέργειας της γης. Η παρατήρηση αυτή, η οποία έχει το κύρος που της δίνει το βεβαιωμένο αποτέλεσμα, δεν αναφέρεται τόσο στον τρόπο με τον οποίο λ.χ. καλλιεργείται απλώς η γη, όπως είναι π.χ. το πέρασμα από το ξύλινο άροτρο στο τρακτέρ, αλλά κυρίως αναφέρεται στις καθολικές, έως ένα βαθμό, αναπροσαρμογές των καλλιεργειών. Η μεταβολή αυτή φυσικά δεν συντελείται με απότομο και βίαιο τρόπο, αλλά μέσα σε ένα αργό, τις περισσότερες φορές, πλαίσιο, ένα από τα χαρακτηριστικά του οποίου είναι, νομίζω, ότι η νέα πραγματικότητα, η νέα αναπροσαρμογή των συνηθειών του ανθρώπου σε σχέση με το άμεσο ζωτικό περιβάλλον του, δεν καταστρέφει ολοκληρωτικά τον παλαιό τρόπο παραγωγής προϊόντων. Το παλαιό εξακολουθεί να υπάρχει, πολλές φορές σε αντιδιαστολή ακόμα και σε αντίθεση προς το νέο, στοιχεία τα οποία, μπορούμε να πούμε, εκδηλώνονται και με συναισθηματικές αναγωγές, δηλαδή σε αναπόληση του καλού και παραδοσιακού τρόπου που χάθηκε και ήλθε να επισκιαστεί από το βάρβαρο νέο που δεν σεβάστηκε τις παλαιές συνήθειες, τις καλές, τις αποδοτικές κτλ.. Ή ακόμα να επικαλεστεί -κάποιοι άνθρωποι να επικαλεστούν, οι οποίοι τις περισσότερες φορές δεν μετέχουν ενεργά στην παραγωγή- αναγωγές και επικλήσεις σε ένα αδιόρατο μέλλον που θα επαναφέρει το παρελθόν με τις καλές συνήθειές του και τον αγνό... τρόπο παραγωγής και σχέσεων των ανθρώπων με το περιβάλλον και την εκμετάλλευσή του, χάριν της επιβίωσης.

Καταφεύγω σε αυτές τις σκέψεις επηρεασμένος, χρόνια τώρα, από τις άμεσες και καταλυτικές αλλαγές που συμβαίνουν και στη λεσβιακή ενδοχώρα, οι οποίες είναι πλέον εμφανείς διά γυμνού οφθαλμού.

Μια τέτοια διαπίστωση, κεντρική θα έλεγα, προς αυτή την κατεύθυνση, έχει να κάνει με την καθολική υποχώρηση της ελαιοκαλλιέργειας ή τουλάχιστον με την καθολική οικονομική απαξίωση της ελαιοκαλλιέργειας από τους Λέσβιους καλλιεργητές. Έτσι η μεγάλη επέκταση της ελιάς που εκτόπισε άλλες καλλιέργειες από τα μέσα κυρίως του 16ου αιώνα, όπως ήταν το αμπέλι και τα σιτηρά, πράγματα στα οποία είχαμε την ευκαιρία να αναφερθούμε κατά καιρούς σε άλλες επιφυλλίδες μας, έχει σχεδόν ολοκληρωτικά ανακοπεί, ακόμα και αντιστραφεί όχι όμως υπέρ των παλαιών προϊόντων που η ελιά εκτόπισε. Είναι πλέον φαινόμενο σπάνιο και άξιο σχολιασμού η δημιουργία νέων ελαιώνων, αφού ακόμα και η συντήρηση των παλαιών υποβαθμίζεται με άμεσο και εμφανή τρόπο. Η ελιά εξακολουθεί να παραμένει το κυρίαρχο στοιχείο του λεσβιακού περιβάλλοντος, ως παρουσία και ως αίσθηση όχι, όμως, ως οικονομική αξία στην οποία θα επενδύσει ο Λέσβιος καλλιεργητής και θα προσδιορίσει το κύριο εισόδημά του. Έχει κανείς την αίσθηση, αν δεν κάνω σοβαρό λάθος, ότι σε ορισμένες περιοχές του νησιού η ελαιοκομία είναι μια εκμετάλλευση απλώς της άμεσης καθημερινότητας: να έχουμε το λάδι της χρονιάς μας, να μην αγοράσουμε λάδι εμείς και τα παιδιά μας, παρά ένας βασικός οικονομικός πόρος. Το λάδι ως προϊόν που προσέφερε την δυνατότητα επιβίωσης του αγροτικού νοικοκυριού, τόσο με την άμεση κατανάλωσή του όσο και με την εμπορευματοποίησή του, έχει πάψει σε ένα μεγάλο ποσοστό να είναι το κύριο προϊόν στο οποίο προσέβλεπε ο Λέσβιος καλλιεργητής, περιμένοντας το καλό μαξούλι, από το οποίο θα αντιμετωπίσει τις άμεσες ανάγκες του και να κινηθεί παράλληλα και η αγορά του νησιού, της πρωτεύουσας πόλης Μυτιλήνης κατά κύριο λόγο. Όμως θα συνεχίσουμε και στην επόμενη επιφυλλίδα μας με το ίδιο θέμα.