Ο Αντώνης Δουκέλλης και οι πρόσφυγες της Σκάλας Καλλονής (β)

03/10/2019 - 12:17

Γράφαμε πριν από δεκαπέντε ημέρες για το βιβλίο του Αντώνη Δουκέλλη με τον τίτλο: Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες της Σκάλας Καλλονής Λέσβου (1914, 1922), εκδ. Άπαρσις, Αθήνα 2019, σελ. 322.+ εικ., το οποίο έχει ήδη αρχίσει το «ταξίδι» του και ως εκ του θέματός του αλλά και της ουσιαστικής προσφοράς του στο ζήτημα του προσφυγικού φαινομένου που αντιμετώπισε η Ελλάδα στις αρχές του 20ού αιώνα, εμφανίζεται πλέον πολύ συχνά στις σχετικές ανακοινώσεις των νέων βιβλίων, ιδιαίτερα στις οθόνες του ηλεκτρονικού τύπου.

Λέγαμε, λοιπόν, ότι ο συγγραφέας θέλησε να αναζητήσει πληροφορίες για το προσφυγικό δράμα, το οποίο, ανάμεσα στα άλλα, δημιούργησε και τον σημερινό και ιδιαίτερα παραγωγικό οικισμό της Σκάλας Καλλονής, από τις αναμνήσεις των προσφύγων δεύτερης και κυρίως τρίτης γενιάς. Με άλλα λόγια επιζήτησε να πληροφορηθεί για το δράμα του 1914 και κυρίως του 1922 μέσα από τις αναμνήσεις των απογόνων των προσφύγων πρώτης γενιάς: τι θυμούνται τα παιδιά και τα εγγόνια των προσφύγων για τα παθήματα των προγόνων τους. Η προσέγγιση αυτή, μολονότι δεν εφαρμόζεται για πρώτη φορά (ήδη η αείμνηστη καθηγήτρια Λαογραφίας Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος με τους φοιτητές της επιχείρησε κάτι ανάλογο στη Μακεδονία (βλ. Α. Κυριακίδου-Νέστορος, Λαογραφικά Μελετήματα ΙΙ, Αθήνα, εκδ. Πορεία 1993, σ. 233 κεξ. όπου το κεφάλαιο: «Τρεις γενιές προσφύγων της Μικράς Ασίας. Η σημασία της προσωπικής ιστορίας»). Ωστόσο και στην περίπτωση του Αντ. Δουκέλλη εμφανίζεται να αποδίδει σημαντικά αποτελέσματα στο επίπεδο της αναπαραγωγής των γεγονότων μέσω της εκ των υστέρων αφήγησής τους, από πρόσωπα που δεν είχαν άμεση εμπλοκή σε αυτά. Και αυτό φαίνεται από τις περιπτώσεις προσφυγικών αναμνήσεων διαφόρων χρονικών στιγμών, όταν δηλαδή έχουμε στη διάθεσή μας και τις διηγήσεις ενός πρόσφυγα της πρώτης γενιάς και παράλληλα και τη διήγηση λ.χ. ενός εγγονού του. Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι οι δύο αφηγήσεις δεν παρουσιάζουν σοβαρές αποκλίσεις και έτσι μπορούμε να πούμε, τηρουμένων των όποιων αναλογιών, ότι πολλές φορές η αφήγηση του εγγονού μπορεί να υποκαταστήσει εκείνη του παππού του και μάλιστα στην περίπτωση που δεν διαθέτουμε αυτήν την τελευταία. Όμως είτε έτσι, είτε αλλιώς, το γεγονός από μόνο του έχει ιδιαίτερη σημασία, την οποία αναδεικνύει ακόμα περισσότερο το δραματικό γεγονός της αφήγησης γεγονότων που έχουν να κάνουν με την εγκατάλειψη της γενέθλιας γης και της εγκατάστασης σε έναν άλλο τόπο με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Και όλοι γνωρίζουμε τον τρόπο… με τον οποίο συντελέστηκε το προσφυγικό δράμα.

Αυτό είναι το ένα σκέλος του βιβλίου. Και τούτο, επειδή ο συγγραφέας του δεν έμεινε μόνο σε αυτό το επίπεδο. Χωρίς να διαθέτει ιδιαίτερη ιστορική εξειδίκευση προσπάθησε να υπερβεί τα αφηγηματικά γεγονότα και να τα πλαισιώσει και με την εγκυρότερη κατάθεση των γραπτών τεκμηρίων. Έτσι, από τη μια ανέτρεξε για πληροφορίες στα μεγάλα αρχεία (Εστία Νέας Σμύρνης, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών) της Αθήνας, όπου πιθανολογούσε ότι μπορεί να απόκειται συναφές ιστορικό υλικό, δηλαδή πληροφορίες για τους πρόσφυγες που συγκρότησαν τον οικισμό της Σκάλας Καλλονής και φυσικά εντόπισε πολλά στοιχεία, ιδιαίτερο στο ΚΜΣ, το οποίο διαθέτει πλούσιο αρχείο προφορικής ιστορίας, μολονότι σε αυτό η Λέσβος δεν κατέχει σημαντική θέση. Ωστόσο η αναζήτηση αυτή έφερε αποτελέσματα από πολλές απόψεις: βιβλιογραφικές και πρωτογενούς υλικού. Παράλληλα ο Αντώνης Δουκέλλης αναζήτησε τα ίχνη των προσφύγων της Σκάλας στα κατάστιχα των κοινοτήτων του Λεκανοπεδίου Καλλονής (Κεραμίου-Παπιανών) και μετά από επίμονες αναζητήσεις τις οποίες δυσκολεύει ακόμα περισσότερο η διασπορά του υλικού μετά την κατάργηση των κοινοτήτων αυτών, είχε την τύχη η επιμονή του να αποδώσει αποτελέσματα. Με άλλα λόγια εντόπισε πληροφορίες σχετικά με την εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή της Σκάλας, τις επαγγελματικές ιδιότητές τους, τις ενέργειές τους για τη συγκρότηση προσφυγικού συνοικισμού, την παρέμβαση της κεντρικής διοίκησης και πολλά άλλα στοιχεία, τα οποία πλαισίωσαν τις προφορικές μαρτυρίες ώστε στο σύνολό του, το υλικό, προφορικό και γραπτό, να φωτίσει την πορεία ίδρυσης και ανάδειξης του οικισμού της Σκάλας Καλλονής.

Όμως το θέμα μας θα ολοκληρώσουμε σε δεκαπέντε ημέρες.

 

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey