Είχα την τύχη τις προάλλες, ανάμεσα στις τόσες αξιόλογες εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης (σε αντίθεση με τη σαβούρα που κυκλοφορεί και αναπαράγεται στα ιδιωτικά κανάλια), να παρακολουθήσω μια συνέντευξη που έδωσαν ο σκηνοθέτης Αιμίλιος Χειλάκης και ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Σταμάτης Κραουνάκης στη Λένα Αρώνη, για πληροφορίες και «νύξεις» απάνω στη νέα τους δουλειά, την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη.

Μεταξύ πολλών άλλων ακούστηκαν και γνώμες και ρήματα κριτικά από δυο ανθρώπους της Τέχνης, ρήματα με επιστημονικό υπόβαθρο και με ιδιαίτερο γνωσιολογικό ενδιαφέρον.

Ελέχθη καταρχάς ότι η απλή Ελλάδα της πενίας και των αδιεξόδων -ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα- είναι βέβαιο ότι αγαπάει και αναζητά την Τέχνη, όταν μαζεύει κέρμα-κέρμα το εισιτήριο του θεάτρου, μια Τέχνη που όμως δεν αγαπιέται και δεν υποστηρίζεται άνωθεν.

Ένα άλλο που σχολιάστηκε ήταν ότι πολλές φορές η διδάσκουσα υψηλή Τέχνη βάζει αμείλικτα ερωτήματα σε αδικημένους και διερωτώμενους θεατές. Το «πεθαίνω για την Ελλάδα» της Ιφιγένειας, μπορεί με ένα ερωτηματικό να γίνει σήμερα μια κρίση αυτογνωσίας αλλά και ένα μεγάλο κοινωνικό παράπονο: «Πεθαίνω, αλλά για ποια Ελλάδα;»...

Ωστόσο οι δυο συνομιλητές δεν περιορίστηκαν στο να περιγράψουν τη σημερινή πραγματικότητα, αλλά βούτηξαν και στα βαθιά νερά της μουσικής τέχνης.

Ένα σημείο στο οποίο συμφώνησαν οι δύο καλλιτέχνες, προς δόξαν της άκρας, της ύψιστης μουσικής φιλοσοφίας, ήταν το ότι οι ίδιες οι λέξεις του κειμένου είναι από μόνες τους μουσικές, και η μουσική επένδυσή τους είναι μάλλον υποβοηθητική και καλλυντική.

Στα μεγάλα έργα πράγματι (και μεγάλα είναι τα λαϊκά έργα που εκφράζουν τα συναισθήματα του λαού) η μουσική πρέπει να είναι λιτή και να υποχωρεί μπροστά στο σπουδαίο και κυρίαρχο λόγο.

Να θυμηθούμε την ανεπανάληπτη παραδοσιακή μας μουσική, το ρεμπέτικο, αλλά και τους θρησκευτικούς ύμνους που μελοποίησαν οι μεγάλοι βυζαντινοί μελωδοί, ο Ρωμανός, ο Δαμασκηνός, ο Κοσμάς και πολλοί άλλοι στη συνέχεια, οι οποίοι απλώς τόνισαν μουσικά την προσωδία του κειμένου χρησιμοποιώντας τον λεκτικό τονισμό με τους μουσικούς νόμους που ίσχυαν και στην αρχαία εποχή με τα φύσει και θέσει μακρά και βραχέα φωνήεντα.

Τα ίδια ισχύουν, και έτι περισσότερο, στην προσωδιακή απόδοση του κειμένου της τραγωδίας, και του αρχαίου και του νεοελληνικού. Κάθε συλλαβή έχει ένα και μοναδικό ειδικό βάρος και έναν «μουσικό» τόνο μέσα στην απαγγελία.

Κατανοεί κανείς την υπέρτατη αξία του λόγου όταν ακούει έναν χαρισματικό μουσικοσυνθέτη να του δίνει την πρωτοκαθεδρία, και τη μουσική σύνθεση να την κάνει όχημα και θεραπαινίδα αυτού του λόγου.

Κι εδώ ας ακούσουμε τι λέει στο θεωρητικό του σύγγραμμα «Μελόδραμα και δράμα» ο εκ των κορυφαίων μουσουργών όλων των εποχών Ριχάρδος Βάγκνερ:

«Η ύψιστη αρχή του μουσικού είναι η δραματική αλήθεια. Η μουσική δεν πρέπει να είναι (όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή) απολύτως κυρίαρχος, αλλά οφείλει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του δράματος, το οποίο είναι ο κύριος σκοπός, ενώ η μουσική είναι το μέσον. Η αληθινή μελωδία είναι η εκπηγάζουσα από τον απαγγελόμενο λόγο και όχι η αφ’ εαυτής υπάρχουσα!»

Καταξιωμένος άνθρωπος της Τέχνης γίνεσαι μόνο όταν κατανοήσεις το σκοπό της και κυρίως τα όριά της...