Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Το ακούσαμε και αυτό. Ότι οι νέοι μας που αναγκάστηκαν από την ανεργία να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να φύγουν στο εξωτερικό, είναι «προδότες»! Και το ακούσαμε αυτό από το στόμα ενός «καταξιωμένου» ηθοποιού και τέως βουλευτή, του Κ. Καζάκου. Βέβαια, αυτό δεν με εξέπληξε πολύ, γιατί, όπως έλεγε κάποιος πανεπιστημιακός μου καθηγητής, «οι μεγάλοι άνδρες λένε και μεγάλες βλακείες». Προσπάθησα όμως να καταλάβω ποια είναι η «προδοσία» που διέπραξαν όλοι αυτοί οι νέοι, οι 400.000 νέοι, που αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν, αν και δεν ήταν στο πρόγραμμά τους. Γιατί είμαι σίγουρος πως οι πιο πολλοί από αυτούς έκαναν μεταπτυχιακά στο εξωτερικό, δούλεψαν σε αυτό, επέστρεψαν στην πατρίδα τους και αυτή τους δέχτηκε με τον τρόπο που ξέρουμε: δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην.
Ανέτρεξα λοιπόν στα λεξικά, ακολουθώντας το αξίωμα «αρχή μελέτης ονομάτων επίσκεψις» και είδα ότι η λέξη «προδοσία» σημαίνει παράβαση αρχών ή και ηθικών δεσμεύσεων, αθέτηση υποσχέσεων, ειδικά κατάδοση προσώπων, αποκάλυψη μυστικών στον εχθρό, και πρόκληση βλάβης σε κάποιον ή κάτι, βλάβη εθνική, ιστορική, πολιτική. Αλήθεια, τι από όλα αυτά έκαναν οι νέοι αυτοί; Είναι θλιβερό τα θύματα μιας κατάστασης -γιατί άλλοι αθέτησαν διαχρονικά τις υποσχέσεις που είχαν δώσει- να εμφανίζονται ως θύτες και «προδότες». Όμως και αυτό έχει την εξήγησή του. Σε περιόδους κρίσης, ακόμη και οι λέξεις αλλάζουν περιεχόμενο. Φαίνεται αυτό ξεκάθαρα από τον Θουκυδίδη που περιγράφοντας τις συνέπειες της εμφύλιας διαμάχης που είχε ξεσπάσει στην Κέρκυρα στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, λέει χαρακτηριστικά πως «ακόμη και τη συνηθισμένη σημασία που είχαν οι λέξεις για τις πράξεις την άλλαξαν κατά πώς τους άρεσε» (ΙΙΙ 82: Και την ειωθυίαν αξίωσιν των ονομάτων ες τα έργα αντήλλαξαν τη δικαιώσει). Τότε η «πρόνοια θεωρήθηκε δειλία, η σωφροσύνη πρόφαση ανανδρίας και η σύνεση σε κάθε τι αδράνεια και αδιαφορία για το καθετί» (ΙΙΙ 82.4). Τώρα όλα αυτά θεωρούνται «προδοσία»! Δείχνει και αυτό την κρίση που διέρχεται η ελληνική κοινωνία.
Το φαινόμενο αυτό, μου φέρνει στο νου τον «Δωδεκάλογο του Γύφτου» του Παλαμά. Αναφερόμενος στους λόγιους που μετά την άλωση της Πόλης το 1453 ή και πριν από αυτή, έφυγαν στη Δύση και προετοίμασαν την Αναγέννηση, λέει: «Από την πατρίδα μας διωγμένοι,// και σβησμένοι από την Ανατολή,// θ’ ανατείλουμε στη Δύση.//Όπου πάμε θα βρούμε πατρίδες // και θα πλάσουμε…». Και οι νέοι μας σαν αυτούς «σεβαστά κοπάδια…// σα διωγμένα από κακοκαιριά» πήραν τις περγαμηνές τους, τα «τυλιγάδια» τους, όπως λέει ο ποιητής, τα βιβλία τους που’ ναι «οι πηγές οι αθόλωτες της σκέψης, // οι ασυγνέφιαστοι της Τέχνης οι ουρανοί.// οι Αθάνατοι κι Ωραίοι», και πήγαν σαν πλανήτες να ρίξουν το δικό τους φως «όπου θάμπωμα και βράδιασμα στη φύση».
Αλήθεια, ήταν προδότες αυτοί οι λόγιοι; Αν είναι προδότες αυτοί, τότε θα πρέπει να ήταν προδότες και οι πολιτικοί μας, που το 1974 εγκατέλειψαν τη χώρα μας στην τύχη της και έφυγαν στο εξωτερικό για να διεξαγάγουν αγώνα «εκ του ασφαλούς» εναντίον της Χούντας και να εξαργυρώσουν μάλιστα τον αγώνα τους αυτό μετά την πτώση της Χούντας με την εξουσία που πήραν στα χέρια τους και να οδηγήσουν την χώρα στην άθλια κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα, στην κατάσταση που ανάγκασε για βιοποριστικούς λόγους, τους νέους να την εγκαταλείψουν. Οι νέοι αυτοί δεν έφυγαν στο εξωτερικό για να σώσουν «το τομάρι» τους, αλλά έφυγαν για να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα για τους γονείς τους και τους δικούς τους που οι πολιτικοί μας εξαθλίωσαν.
Ήταν προδότες και οι συνάδελφοι του κ. Καζάκου, όπως η Μελίνα Μερκούρη, ο Σπύρος Φωκάς, ο Γιώργος Βογιατζής, η Ειρήνη Παππά, που αναζήτησαν και μάλιστα στην περίοδο των «παχειών αγελάδων» για τη χώρα μας, μια καλύτερη τύχη στο Χόλυγουντ; Ήταν προδότες τόσοι άλλοι επιστήμονες που διαπρέπουν στα πανεπιστήμια του εξωτερικού; Ασφαλώς όχι.
Βέβαια, ο κ. Καζάκος, κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης, προσπάθησε να ανασκευάσει και ισχυρίστηκε πως δεν είπε ποτέ «τέτοια κοτσάνα». Και αυτή η «δεύτερη πλάνη» είναι χειρότερη από την πρώτη. Οι μεγάλοι άνδρες πρέπει να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των λόγων και των πράξεων τους με οποιοδήποτε κόστος, ιδιαίτερα, όταν διατείνονται ότι παίζουν και τον ρόλο του παιδαγωγού. Γιατί αυτό τον χαρακτηρισμό, τον χαρακτηρισμό του «προδότη», σίγουρα τον χρησιμοποίησε πρόσφατα, αλλά τον είχε χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν, πράγμα που δείχνει πως είναι παγιωμένη στη συνείδησή του, αυτή η αντίληψη. Αντί, λοιπόν, να κατηγορούμε αυτούς τους νέους που κυρίως πλήττονται από την κρίση, καλό θα είναι να τους ζητήσουμε συγνώμη. Γιατί τους αναγκάσαμε να εγκαταλείψουν ό,τι πιο ιερό υπάρχει στον κόσμο, τους γονείς τους και την πατρίδα. Ένα είναι βέβαιο, πως, όπως λέει ο Παλαμάς, όταν μας λυπηθεί της αγάπης ο Θεός, όταν ξημερώσει μια αυγή και μας καλέσει ο λύτρωμός όταν αρχίσει το ανέβασμα της πατρίδας μας «απ’ του Κακού τη σκάλα», αυτοί οι νέοι θα τής δώσουν «τα φτερά τα πρωτινά της τα μεγάλα» και θα τη βοηθήσουν να πετάξει…
*Ο κ. Αθανάσιος Φραγκούλης είναι Δρ. Κλασικής Φιλολογίας, Επίτ. Σχολικός Σύμβουλος.