Όταν βγήκαν τα τελικά αποτελέσματα των εθνικών εκλογών της 7^ης Ιουνίου του 2019 και μετά τη σημαντική πολιτική αλλαγή που αυτά επέφεραν, όλοι όσοι εκλέχτηκαν ως εκπρόσωποι του ελληνικού λαού τόνιζαν με στόμφο πως στόχος τους είναι η «δουλειά, δουλειά, δουλειά». Βέβαια, κανείς δεν αμφιβάλλει πως, για βελτιωθεί η άθλια κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα μας εξαιτίας της άθλιας συμπεριφοράς των πολιτικών κομμάτων, χρειάζεται «δουλειά» και όχι λόγια και υποσχέσεις ή, ακόμη, και προθέσεις. Όμως ας έχουμε υπόψη πως μπορεί να εργάζεται κανείς από το πρωί μέχρι το βράδυ και να μην παράγει τίποτε. Θέλω να πω πως σημασία στην περίπτωση μας δεν έχει η «δουλειά», αλλά η αποτελεσματικότητά της, και αυτό εξαρτάται από την ποιότητα των ανθρώπων που θα στελεχώσουν τα υπουργεία και ως Σύμβουλοι θα δίνουν τα «φώτα» τους στους υπουργούς αλλά και η ποιότητα των ίδιων των υπουργών. Γιατί, δυστυχώς, η αξιολόγηση και η αξιοκρατία έχουν κάνει «φτερά» από τη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια. Θα γίνει η στελέχωση του δημοσίου αξιοκρατικά ή θα ισχύσει και εδώ η κομματική αλληλεγγύη και με το πρόσχημα της αναγκαιότητας της ύπαρξης εμπιστοσύνης θα καλυφθούν οι όποιες θέσεις με συγγενείς και φίλους, όπως έγινε στην προηγούμενη τετραετία;

Όμως το πρόβλημα δεν είναι εδώ. Ο πραγματικός πλούτος μιας χώρας δεν είναι αυτά που έχει. Δεν είναι τα πολυτελή κτίρια, όπως δεν είναι ευτυχισμένη ζωή η πλούσια ζωή. Το είχε πει, άλλωστε, ο Σοφοκλής στον Οιδίποδα Τύραννο, πως «τίποτε δεν είναι ούτε πύργος ούτε πλοίο χωρίς τους ανθρώπους που είναι μέσα» (στ. 56-57: ουδέν εστιν ούτε πύργος ούτε ναυς// έρημος ανδρών μη συνοικούντων έσω). Αναμφίβολα χρειάζεται σε μια δημοκρατική κοινωνία ο πλούτος, αλλά πάνω από αυτόν βρίσκεται το «ήθος». Αν ο άνθρωπος κερδίσει όλα τα αγαθά, αλλά χάσει την ψυχή του, σίγουρα δεν έχει κερδίσει τίποτε απολύτως. Εκείνο, λοιπόν, που απαιτείται σήμερα δεν είναι η «δουλειά», αλλά είναι το «ήθος». Οι πολιτικοί μας πρέπει να συνειδητοποιήσουν τον παιδαγωγικό τους ρόλο και να τον παίξουν σωστά. Αλλιώς δεν προσφέρουν τίποτε στην ελληνική κοινωνία. Το είχε πει ο Πλάτων στον Μενέξενό του, ότι η Πολιτεία, το Πολίτευμα είναι τροφή των ανθρώπων «καλή μεν αγαθών, η δε εναντία κακών» (VIII 238 c). Και όταν λέμε «Πολιτεία», δεν εννοούμε ασφαλώς το Κοινοβούλιο ως κτίριο, που μπορεί να είναι μεγαλοπρεπές και επιβλητικό, αλλά εννοούμε κυρίως τους ανθρώπους, αυτούς που δραστηριοποιούνται μέσα σε αυτό.

Και, δυστυχώς, οι πολιτικοί που μας εκπροσώπησαν την προηγούμενη τετραετία δεν στάθηκαν στο ύψος της αποστολής τους και δεν έδωσαν το καλό παράδειγμα ούτε στους μαθητές που κατά διαστήματα επισκέπτονταν το Κοινοβούλιο ούτε γενικότερα στους πολίτες. Η προηγούμενη κυβέρνηση προσπάθησε για ιδεολογικούς ασφαλώς λόγους και παρερμηνεύοντας τον όρο «προοδευτικός» να επιβάλει ένα τύπο πολιτικού γενειοφόρου και αξύριστου, με μύστακα ή χωρίς, μακρυμάλλη, με κάποιο σακίδιο στον ώμο, φωνακλά, αναιδή, αλαζόνα και πάνω από όλα προκλητικού που είχε ως στόχο τον αφανισμό του αντιπάλου. Είναι αυτό που χαρακτηρίστηκε ως «Πολακισμός» τον οποίο υιοθέτησε και ο πρωθυπουργός με τον πολλές φορές πολωτικό και διχαστικό του λόγο. Γιατί δεν μπορεί εύκολα να ξεχάσει κανείς εκείνο το «ή τους τελειώνουμε ή μας τελειώνουν» που είπε ο πρωθυπουργός, λησμονώντας πως σε μια δημοκρατία ο λαός είναι αυτός που τελειώνει κάποιον πολιτικό.

Με τα δεδομένα αυτά η Βουλή έδινε την εντύπωση, όπως είχα πει και άλλη φορά, για ένα «συμμάζωμα» ατόμων που προσπαθούσαν να εξυπηρετήσουν τα προσωπικά και κομματικά τους συμφέροντα πάντα εν ονόματι της σωτηρίας της πατρίδας. Οι πολίτες βρίσκονταν μπροστά σε κόλακες πολιτικούς, συκοφάντες και λαϊκιστές, πονηρούς και γεμάτους από θρασύτητα που ήταν έτοιμοι να κατασπαράξουν τους αντιπάλους τους. Βρίσκονταν μπροστά σε θορυβώδεις συνεδριάσεις, όπου οι μισοί φώναζαν και χειροκροτούσαν όσα λέγονταν και πράττονταν, ενώ οι άλλοι μισοί τους αποδοκίμαζαν.

Είναι γνωστό πόσο το καλό παράδειγμα των ηλικιωμένων και των υψηλά ιστάμενων προσώπων συντελεί στην ηθικοποίηση των νέων. Ο Δημόκριτος έλεγε πως «η σωφροσύνη του πατέρα είναι η πιο μεγάλη προτροπή για τα παιδιά» (Αποσπ. Προσ. ΙΙ 68 Β 208: πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα). Ο Πλάτων πάλι στους Νόμους του ζητούσε από τον νομοθέτη να φροντίζει, ώστε οι ηλικιωμένοι να μη λένε ή να μην κάνουν αισχρότητες, γιατί «όπου αναισχυντούσι γέροντες ανάγκη και νέους ενταύθα είναι αναιδεστάτους» (Ε 729 b,c ) και προσέθετε πως όποιος δίνει στους άλλους συμβουλές πρέπει να δείχνει και ο ίδιος πως τις εφαρμόζει στη ζωή του. Και ο Ξενοφών έλεγε πως «δεν αρκεί τα παιδιά να διδάσκονται υπακοή στους άρχοντες… αλλά πρέπει και να παραδειγματίζονται σ’ αυτό από αυτούς» (Κύρου Παιδεία, Α ΙΙ 8).

Είναι ευχάριστο πως η νέα κυβέρνηση προσπαθεί να αλλάξει το κλίμα και να κρατήσει χαμηλούς τόνους. Είναι βέβαιο πως η αντιπολίτευση αργά ή γρήγορα θα προσπαθήσει να «χαλάσει» αυτό το κλίμα, γιατί δεν την ευνοεί. Θα αντέξει, άραγε, η κυβέρνηση; Ο χρόνος θα δείξει…