Στο πρώτο μέρος αυτού του αφιερώματος αναφερθήκαμε στην ομορφιά, τη γοητεία και τη δόξα της Σμύρνης στους αρχαίους χρόνους.  Η Σμύρνη, όμως,  δεν έχασε τη λάμψη της ούτε στα νεότερα χρόνια. Ένα νοερό ταξίδι σ’ αυτή , λίγο πριν τη μεγάλη καταστροφή, στο αγαπημένο χώμα που δεν έπαψε ούτε στιγμή να ευλογεί ο Θεός της Ελλάδας, στην άγια των προγόνων μας τη γη, την απαλή σαν γιασεμί και τη ζεστή σαν την αγάπη, θα βοηθήσει να ζήσουμε τον χαρούμενο ρυθμό της και τον πάντα ελληνικό της τόνο.

Γεμάτη από χαρούμενο κόσμο είναι η προκυμαία της, πλημμυρισμένα από ευθυμία και φως τα κέντρα της. Το Σπόρτιγκ, του Κραίμερ, του Φώτη, του Ποσειδώνα, το Κόρσο, το Λούνα Πάρκ, όλα ηχολογούν από ευθυμία, ντυμένα της ευτυχίας τον μανδύα.  Οι μαχαλάδες της είναι γεμάτοι από ζωή και κίνηση. Πιο πάνω σε ένα τρίστρατο ο περικαλλής ναός της Αγίας Φωτεινής. Από το πανύψηλο και λευκό, σαν τη λαμπάδα τη Ανάστασης, καμπαναριό της, με το χρυσό σταυρό και το μεγάλο ρολόι,  ακούγονται οι ήχοι του εσπερινού και μέσα στη μητρόπολη ο καλοκάγαθος δεσπότης, ο Χρυσόστομος,  δίνει τις ευλογίες του ανυποψίαστος για το μαρτυρικό του τέλος.  Πίσω από τη μητρόπολη, διαμάντι ατίμητο, πνευματικό λίκνο της Ανατολής, πνευματικό φως ανέσπερο, η Ευαγγελική Σχολή. Σκαλισμένος στην είσοδό της ο λόγος «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου» υποβάλλει υπερούσιο σεβασμό και χαράσσει τον δρόμο της ανθρώπινης ευτυχίας. Κυκλοφορώντας κανείς στις ευρύχωρες κι απέριττες αίθουσές της αναπνέει το παλαιικό άρωμα της πλούσιας βιβλιοθήκης της και ξαναζεί στα γλυπτά του αρχαίου κόσμου  που κοσμούν το Μουσείο της τη λαμπρότητα της φυλής μας. Στο κέντρο της πόλης άλλο πνευματικό ίδρυμα υψώνει περήφανο το ανάστημά του. Το κεντρικό Παρθεναγωγείο. Ξαποσταίνει κανείς στα αλαβάστρινα ανάβαθρα που μεγαλόπρεπα στηρίζουν τους ιωνικούς του κίονες. Πιο πέρα το Ομήρειο Παρθεναγωγείο δίνει απλόχερα στις Ομηρειάδες  τα ανεκτίμητα δώρα της γνώσης.

Όμως η Σμύρνη δεν είναι μόνο οι γειτονιές. Δεν είναι μόνο τα Μπογιατζίδικα, του Χατζηστάμου, του Μαλουκάτου, του Χαλεπλή, του Χατζηφράγκου, το Γαλάζιο και το Γερανιό, του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Αικατερίνης.  Είναι και τα γύρω χωριά: οι εξοχές της Σμύρνης. Είναι ο Μπουρνόβας με τις έξοχες, κομψές κι ονειρεμένες βίλες του,  με τους ανθώνες και την πλούσια τη βλάστηση, όπου ποτέ δεν παύουν να κελαηδούν οι ορχήστρες των πουλιών. Είναι το Ναρλικιόι κι ο Μπουτζάς, περιβόλια της ψυχής και μάγεμα στου φεγγαριού τη λάμψη. Μίλημα με τον Θεό, προσευχή κατανυκτική ένας περίπατος στον Κουκλουτζά, διαμαντένιο κομμάτι της πόλης το Κοκαργιαλί, ανθόκηπος  ευωδιαστός το Κορδελιό. Χάρμα στα μάτια και στο νου ο λόφος του Άη -Λιά.

Οι Έλληνες λογοτέχνες, ο καθένας με τον τρόπο του, τραγουδούν κι υμνολογούν την απαράμιλλη ομορφιά και χάρη της νύφης της Ανατολής. Τη θεωρούν «ευδαίμονα πατρίδα του Ομήρου» , «πεντάμορφη και νεραϊδοπλασμένη μέσα στο χρυσοπέλαγο», «πρωτοκόρη της ομορφιάς», «βασίλισσα της Ιωνίας ροδογέλαστη», «όπου το κύμα κελαηδεί κι όπου το κύμα παίζει», «μαργαριτάρι λαμπερό στην κώχη του σμαραγδένιου κέλυφου του σμυρναίικου κόλπου».  Για τους Έλληνες λογοτέχνες η Σμύρνη γίνεται φυλαχτό κι εγκόλπιο, παραμύθι κι ιστορία, ελπίδα κι όνειρο και με πολύχρωμες πινελιές ζωγραφίζουν το φυσικό και πνευματικό της κάλλος.

Όμως νόμος ακατάλυτος και μοίρα σκληρή και αδυσώπητη ορίζει η ομορφιά να χάνεται κι η λάμψη της να σβήνει. Την ομορφιά, όπου κι αν υπάρχει, την παραμονεύει σκληρός ο θάνατος κι αλύπητη η φθορά. Κι η Σμύρνη η χιλιοτραγουδημένη με χίλιους τόνους και σκοπούς δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την αμετάτρεπτη και την άτεγκτη της Ειμαρμένης τη βουλή. Η λάμψη και το φεγγοβόλημά της έσβηνε κατά καιρούς στο ανακύκλωμα του χρόνου.  Θεομηνίες επίβουλες κι ανθρώπινη οργή την κατέστρεφαν και την ερήμωναν. Σεισμοί και πυρκαϊές, επιδημίες και επιδρομείς, πόλεμοι καταστροφικοί κι ανηλεείς σφαγές αποτέλεσαν στο πέρασμα του χρόνου το μαρτυρικό της κομπολόι. Παρόλα αυτά η αθάνατη πολιτεία ανασταινόταν πάλι. Ανέτελλε πάντα σαν τον ήλιο, σαν το λουλούδι άνθιζε σε άνοιξη καινούρια, πάντα νέα, πάντα  όμορφη.

Μέχρι που η Σμύρνη ήρθε αντιμέτωπη με την τουρκική θηριωδία τον Αύγουστο του 1922, μήνα μοιραίο για την ελληνική ως τότε Ιωνία.  Έπειτα από τις τόσες περίλαμπρες ελληνικές νίκες και δάφνες του ελληνικού στρατού εκδηλώθηκε η εχθρική επίθεση στις 15 Αυγούστου με τα γνωστά για τη φυλή και το έθνος μας τραγικά αποτελέσματα. Η κακή για το έθνος μας η ώρα είχε φτάσει. Η ασπίδα των ακριτών μας λύγισε και από τις πόλεις και τα χωριά της Ανατολής χείμαρρος μαύρος τα καραβάνια των προσφύγων οδεύουν αλλόφρονα στη Σμύρνη με την ελπίδα να βρουν εκεί τη σωτηρία. Οι Έλληνες που πριν λίγο είχαν φέρει την Ανάσταση γυρίζουν στους δρόμους των τροπαίων και των θριάμβων κουρασμένοι, εξουθενωμένοι και ταπεινωμένοι.

Στο επόμενο φύλλο το τρίτο και τελευταίο μέρος