Η ελληνική ιστορία υπήρξε η κατεξοχήν ιστορία των συμφορών και των θριάμβων, των πτώσεων και των αναστάσεων, των μεταπτώσεων από την άκρα ευτυχία στην άκρα δυστυχία και το αντίθετο. Ο παλαιός χρησμός της Πυθίας «ασκός βαπτίζει δύναι δε τοι ου θέμις», δηλαδή ο ασκός ρίχνεται στη θάλασσα, αλλά δεν είναι θέλημα Θεού να βυθιστεί, που λέχτηκε για την αρχαία Αθήνα, ισχύει και για ολόκληρη την ελληνική φυλή. Το έθνος μας ρίχτηκε πολλές φορές στη θάλασσα, αλλά η θεία Πρόνοια δεν επέτρεψε ποτέ να βυθιστεί και να πνιγεί. Αναδύθηκε με κόπο και μόχθο, αναδύθηκε με πόνο και οδύνη, αλλά πάντα αναδύθηκε. Και αναδύθηκε καλύτερο και ισχυρότερο, γιατί το στήριζε πάντα η ένδοξη αφετηρία της Μεγάλης Ιδέας.

Η ίδια αρχή ισχύει και για τη Σμύρνη τη χιλιοτραγουδημένη, «της όλβιας δωδεκάπολης το ατίμητο μαγνάδι», που έγινε ιστορία και σταθμός, μύθος και σύμβολο, έπος και θρύλος. Λένε πως τη Σμύρνη ίδρυσε η Αμαζόνα Σμύρνα και σαν ίδρυμα αυτής έπρεπε να είναι ωραία, ενώ σαν μητέρα ενός ποιητή, του Ομήρου, έπρεπε να είναι αρμονική. Η Σμύρνη τα είχε και τα δύο: ήταν και ωραία και αρμονική. Οι ύμνοι για τη λαγγεμένη πολιτεία είναι ατέλειωτοι, όπως ατέλειωτες είναι και οι ομορφιές και οι χάρες της. Απ’ τους παλιούς καιρούς, ιστορικοί και περιηγητές, ποιητές και πεζογράφοι πρόσφεραν στην τραγουδημένη Σμύρνη τη σμύρνα του πνεύματος και της ψυχής τους το λιβάνι.  Τραγούδησαν τη φυσική της ομορφιά, ύμνησαν τη γλυκύτητα του κλίματός της, στης θάλασσάς της λούστηκαν το ακύμαντο ατλάζι και για την ομορφιά της την ασύγκριτη συνέθεσαν με τις αύρες της πολυύμνητες ωδές.

Ο Στράβων την ονομάζει «καλλίστη πασών» και λέει πως καμιά πόλη δεν μπορούσε να συγκριθεί μ’ αυτή στην ομορφιά και τη χάρη. Οι δρόμοι της ήταν λιθόστρωτοι κι ευθείς, διασταυρούμενοι σε ορθογώνια, με δυο μεγάλες οδικές αρτηρίες, την περίφημη Χρυσή οδό και την ξακουστή Ιερά οδό. Στοές μεγάλες και περικαλλείς τη στόλιζαν, αγορά με βωμό αφιερωμένο στον Δία, στάδιο μεγαλόπρεπο και ηρώο με άγαλμα του Ομήρου την κοσμούσαν. Μεγαλοπρεπείς ναοί, ναός της Αρτέμιδας  και του Ακραίου Δία, της Δήμητρας και του Απόλλωνα, της Άρτεμης, της Τύχης, της Κυβέλης έδιναν σ’ αυτή μια εξαίσια αισθητική εμφάνιση και λάμψη. Κι άλλα περικαλλή δημόσια κτήρια και μνημεία, λαμπρά οικοδομήματα, έδιναν άπειρο κάλλος σ’ αυτή την πόλη την πάντα ευλογημένη απ’ τον Θεό: δημόσια βιβλιοθήκη, θέατρα, Ασκληπιείο, Πρυτανείο, Βουλευτήριο  και διάφορες σχολές για κάθε μάθηση.

Για όλα αυτά ο Φιλόστρατος περιγράφοντας τη Σμύρνη λέει πως ήταν αναμφισβήτητα η πιο όμορφη κάτω από τον Ήλιο και την αποκαλεί «Χαρίτων και Μουσών καταφύγιο», «δάσος καλλιφωνίας», «Μουσείο Ιωνίας». Ο Πλίνιος, πάλι, την ονομάζει «Φάρο», ενώ ο περίφημος ρήτορας και σοφιστής Αίλιος Αριστείδης, θερμός εραστής κι εγκωμιαστής της πόλης, τη  χαρακτηρίζει σαν «Γης άγαλμα», «θέατρο Ελλάδος», «Νυμφώνα και Χαρίτων ύφασμα», «κύκνων ωδήν και αηδόνος χορόν», «χαριεστάτην των πόλεων».

Όταν το 166 μ.Χ. ο Μ. Αυρήλιος επισκέφθηκε την πόλη, ο Αίλιος έγινε οδηγός του Αυτοκράτορα. Τον ανέβασε στον υπερκείμενο λόφο του Πάγου, για να ατενίσει και να θαυμάσει από ψηλά το υπέροχο πανόραμα της πόλης, τον γύρισε από την περίφημη Χρυσή οδό, τον συνόδεψε στα μαγευτικά της προάστια, του έδειξε τους περικαλλείς και μεγαλόπρεπους ναούς της και τις κομψές αψίδες και στοές της. Γι’ αυτό, όταν μετά από δώδεκα χρόνια η πόλη καταστράφηκε, ο Μ. Αυρήλιος χορήγησε πλουσιοπάροχα τα αναγκαία ποσά για την ανοικοδόμησή της, δείχνοντας έτσι την αγάπη του γι’ αυτή.

Στα βυζαντινά τα χρόνια θεωρούνταν «δευτερεύουσα» μετά την «πρωτεύουσα» Κωνσταντινούπολη  για την ευγένεια και την ευσέβειά της.  Όμως κακή και στυγνή Μοίρα είχε ζηλέψει τη χιλιοτραγουδημένη πολιτεία.  Συχνά η «ολβία πόλις» δέχτηκε τα ανελέητα χτυπήματά της.  Πειρατές και ληστές τη λεηλάτησαν, πορθητές και κατακτητές τη σύλησαν, σατράπες και επιδρομείς τη δήωσαν, επιδημίες την ερήμωσαν, πυρκαγιές την κατέστρεψαν,  σεισμοί ισχυροί την ερείπωσαν.  Αλλά «τύχηι αγαθήι» η περικαλλής Σμύρνη, η «περιμάχητος αεί», ανέκαμψε και ανέλαμψε στους κατοπινούς τους χρόνους, δόξα των Ελλήνων και καύχημα της Ιωνίας. Ταξιδιώτες και περιηγητές που την επισκέφτηκαν κατά καιρούς δεν έπαψαν να εγκωμιάζουν την ασύγκριτη ομορφιά της, να υμνολογούν τη δόξα της, να επαινούν το απαράμιλλο κάλλος της  και να προβάλλουν με κάθε δυνατό τρόπο το πνεύμα και τη χάρη της. Όλοι συνθέτουν τον ίδιο ύμνο για τη φυσική της ωραιότητα, το θαυμαστό της κλίμα και του πνεύματος τα ανεκτίμητα τα δώρα.

Άλλοι την παρομοιάζουν με πόλη ελβετική, άλλοι τη συγκρίνουν με πόλεις της μεσημβρινής Γαλλίας,  άλλοι την παραβάλλουν με τη Λισαβόνα για την αμφιθεατρική της θέση, άλλοι τη θεωρούν μοναδική πόλη μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία  που αξίζει τον τίτλο του  «μικρού Παρισιού». Άλλοι πάλι τη θεωρούν Μασσαλία της μικρασιατικής ακτής κι άλλοι υποστηρίζουν πως θα προτιμούσαν να ζουν σ’ αυτή παρά στην Κωνσταντινούπολη.  Την εικόνα που παρουσιάζει η Σμύρνη αυτή την εποχή αποδίδουν τα λόγια ενός μεγάλου φιλέλληνα, του Gaston Dechamps. «Τη Σμύρνη», λέει, «θα την ξεχώριζα ανάμεσα σε χιλιάδες πόλεις. Έχω τόσα ακούσει γι’ αυτή και τόσα φανταστεί που λες πως την γνωρίζω χρόνια. Τ’ όνομά της το χιλιοτραγουδημένο από τους ποιητές ηχεί αρμονικά.  Και να’ την στο βάθος ενός γλαυκού κόλπου. Πάντα παλιά και πάντα καινούργια. Βάρβαρη και νεωτερίζουσα. Ελληνική, γαλλική, ιταλική και τούρκικη. Κοσμοπολίτισσα και πολύγλωσση». «Μάτι της Ανατολής και μαργαριτάρι της», όπως λέει κι ένα παλιό αραβικό τραγούδι.

Συνεχίζεται. Στο επόμενο φύλλο το δεύτερο μέρος.