Τον παρακολουθώ μέρες, καμαρωτό και υπερφίαλο, να εκθέτει ανεπανόρθωτα τη χώρα του, μετατρέποντας σε τζαμί ένα ορθόδοξο μνημείο, παγκόσμιας ακτινοβολίας. Πρωί Παρασκευής εκατοντάδες «πιστοί μουσουλμάνοι», φορώντας μπλούζες με τη φωτογραφία του τούρκου «ηγέτη» και του Μωάμεθ του Πορθητή συνωστίζονται, για να προσευχηθούν έξω από την Αγιά Σοφιά, ξεχνώντας προκλητικά τα μέτρα προστασίας από την πανδημία που καλπάζει. «Πήραν την Πόλιν, πήραν την» λοιπόν; Η ιστορία πολλών παγκόσμιων ταλαιπωρημένων μνημείων, μεταξύ αυτών και του Παρθενώνα, αποδεικνύει ότι οι συμβολισμοί τους είναι ισχυρότεροι όχι απλώς από τη χρήση αλλά και από την υλική τους υπόσταση.

Παρόλ’ αυτά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ζούμε την άσκηση μιας ιδιότυπης πολιτιστικής βίας, απέναντι στην οποία ο Δυτικός Κόσμος δεν έχει ακόμη αντιδράσει όσο παραδειγματικά θα όφειλε. Ούτε η ορθόδοξη Ρωσία. Δεν υποτιμώ τις καμπάνες και τη συμβολική ψαλμωδία του Ακάθιστου Ύμνου ως αντιδράσεις μέρους της κοινής γνώμης. Η προσβολή όμως ενός μνημείου με διεθνές κύρος, δεν μπορεί να είναι μόνο γραφική ή συναισθηματική. Πρέπει να προκαλεί άμεσες αντιδράσεις ανάλογες με τη σοβαρότητα του ολισθήματος που διαπράττεται. Δεν είδα τέτοιες. Ακόμη. Η ευρωπαϊκή και η διεθνής διπλωματία ασχολείται μόνον με οικονομικά και πολιτικά ζητήματα; Η λογική επιτάσσει να εστιάσουμε στο Καστελόριζο, το συναίσθημα στην Κωνσταντινούπολη; Η UNESCO ανακοινώνει ότι θα επανεξετάσει το καθεστώς λειτουργίας του μνημείου που όρισε η Τουρκία. Μένει να φανεί πόσο θα επηρεάσει την κρίση της η πληροφορία ότι μεγάλο μέρος της οικονομικής της στήριξης προέρχεται από μουσουλμανικές τσέπες. Αναρωτιέμαι ποιοι είναι οι ξένοι υψηλοί καλεσμένοι του «Σουλτάνου» στην πανηγυρική, παρθενική για τον 21^ο αιώνα, προσευχή στην πάλαι ποτέ ορθόδοξη εκκλησία! Ποιοι αποφάσισαν να αποδεχτούν την πρόσκληση, ενώ απουσιάζουν από τη «σεμνή» τελετή επιφανή μέλη του δημόσιου και του πνευματικού βίου της χώρας;

Ογδόντα έξι χρόνια μετά την ανακήρυξη της Αγίας Σοφίας σε Μουσείο, το αφήγημα της κοσμικής, της ευρωπαϊκής Τουρκίας, αποδεικνύεται ευσεβής πόθος για την ίδια, κενό περιεχομένου για τους ψύχραιμους παρατηρητές, ειδικά ύστερα από ό, τι ακολούθησε το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του Γκιουλέν, το καλοκαίρι του 2016. Ο «Σουλτάνος» με τον θρησκευτικό ολοκληρωτισμό του αποδείχτηκε καταστροφή για μια χώρα που το 2005 έμοιαζε να σημειώνει βήματα προόδου, διεκδικώντας την ένταξή της στην Ενωμένη Ευρώπη. Σήμερα, τη μία ώρα επικοινωνεί τηλεφωνικά με ευρωπαίους ηγέτες και την άλλη μοιράζει στους δικούς του οπαδούς χαλάκια προσευχής έξω από ένα παγκοσμίως γνωστό χριστιανικό μνημείο. Δεν θα με ενοχλούσε, αν απλώς μουσουλμάνοι επέλεγαν να προσευχηθούν σε ένα χριστιανικό χώρο λατρείας. Καθένας ας εκφράσει τις δικές του μεταφυσικές ανησυχίες, αν ασφαλώς η ατμόσφαιρα του χώρου τον εμπνέει. Με την προϋπόθεση να ευθυγραμμιστεί με τους όρους λειτουργίας του χώρου. Θυμώνω με τα χαλιά που στρώθηκαν στο πάτωμα, με τις τοιχογραφίες που καλύφθηκαν από κουρτίνες, με τη συνειδητή προσβολή της καλλιτεχνικής σημασίας και της πάλαι ποτέ λειτουργίας του. Με πονάει περισσότερο επειδή είμαι χριστιανή ορθόδοξη. Εξίσου απαράδεκτη θα μου φαινόταν όμως μια ανάλογη ενέργεια, αν στρεφόταν εναντίον ενός μνημείου κάθε θρησκευτικού δόγματος. Η θρησκευτική πίστη είναι στοιχείο κοινότητας και ταυτότητας, δεν είναι τυχαίο ότι θρησκευτικές μειονότητες που ζουν σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες διεκδικούν τους δικούς τους χώρους λατρείας. Παρόλ’ αυτά δεν πρέπει αυτό να αποτελεί το κεντρικό επιχείρημα του αιτήματος για την αποκατάσταση της Αγίας Σοφίας και την επαναλειτουργία της ως μουσείο.

Η προκλητική επιλογή του Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία ξανά σε τζαμί, σε «Μεγάλο Τζαμί», αποτελεί μια ακόμη προσπάθεια να αποπροσανατολίσει τους ψηφοφόρους του από σοβαρά εσωτερικά προβλήματα και την οικονομική κακοδιαχείριση που τον βαραίνουν. Εκτός από μία προκλητική και βίαιη εθνικιστική ενέργεια όμως συνιστά προπάντων προσβολή στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Η οποία μέσα από τα θεσμικά της όργανα, τους πνευματικούς της ανθρώπους, την ενεργή πολιτειότητα και την κοινή της γνώμη ελπίζω να αντιδράσει. Αποτελεσματικά.