Οι λατίνοι, και αργότερα οι Γάλλοι, το είπαν «Υ ελληνικό» (Y graecum και Y greque) για την υπόσταση και τις ιδιότητες που απέδωσαν σε αυτό το γράμμα οι Έλληνες. Μάλιστα οι Γάλλοι παλιότερα έφτασαν στο σημείο, κομψευόμενοι, να το αντικαθιστούν με το i (roy). Πολύ ενωρίτερα ο Πυθαγόρας ο Σάμιος το θεωρούσε σύμβολο της ζωής. Πρόκειται για το Υ, το εικοστό γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, του οποίου η χρήση και οι ιδιότητες για να κατανοηθούν πρέπει να ερευνηθούν σύμφωνα με το σχήμα του και τη φωνητική του εξέλιξη.

Στην αρχή, όπως γνωρίζουμε από όλες τις ιστορικές πηγές, προφερόταν ως «ου» ή «χιου», και ως τέτοιο βλέπουμε να μεταπίπτει και στη μεταφορά του στη νέα γλώσσα (σύρω -σούρω, ξυρός -ξουράφι κλπ). Ήδη όμως από τον 6^ο π.Χ. αιώνα οι Έλληνες το πρόφεραν ως κλειστό «ι», δηλαδή όπως περίπου οι Γάλλοι το «u», οι Γερμανοί το «u» με δύο τελείες και οι Τούρκοι το «i» χωρίς την τελεία.

Πολύ αργότερα στο Βυζάντιο ταυτίστηκε με το «ι» και απεκλήθη «υψιλόν», κάτι που έγινε και με το «εψιλόν». Το αρχαίο ύψιλον λοιπόν προφερόταν ως ένα ξεχωριστό υπερώιο φωνήεν με στρογγυλό μισόκλειστο στόμα, έτσι όπως φυσάμε για να βγει ζεστός ή και κρύος αέρας από μέσα μας.

Το γράμμα μάς θυμίζει τη βοή εξ ουρανού αλλά και το μουρμουρητό της βροχής όταν πέφτει στο χώμα, και η μικρογράμματη γραφή του θυμίζει κοιλότητα, ενώ η μεγαλογράμματη ρυάκι που σχηματίζει η βροχή. Εκείνο που πρέπει να προσέξουμε είναι η γραφιστική του σημασία, δηλαδή το πώς το σημαίνον μορφοποιεί και αποκαλύπτει το σημαινόμενον. Αυτή ακριβώς είναι μια θεϊκή ιδιότητα της ελληνικής γλώσσας και έχουμε τις πρώτες εύστοχες παρατηρήσεις από τον Πλάτωνα στο εξαίσιο γλωσσολογικό του έργο «Κρατύλος».

Πολλοί επιστήμονες αντιτείνουν σήμερα ότι το έργο αυτό βρίθει παρετυμολογιών, ειδικά σε περιπτώσεις που απουσιάζει γνωστό και εγκεκριμένο έτυμον. Ωστόσο δεν παύει να αποτελεί εγχειρίδιο των βασικών αρχών της Γλωσσολογίας και να μας προϊδεάζει για την αρχέγονη σημασία και την  ονοματοποιητική εξέλιξη λέξεων και γραμμάτων.

Το «υ» σημαίνει και παριστάνεται ως κοιλότητα που μπορεί να πληρωθεί με υγρό. Όλες οι λέξεις οι σχετικές με την κοιλότητα, το νερό και την υγρασία έχουν μέσα τους ύψιλον. Από μια πρόσφατη εργασία μου έχω καταμετρήσει 76 (!) λέξεις ανάμεσα στα αγγεία του αρχαίου και του νέου «πότου» που έχουν μέσα τους ύψιλον. Το «ύω» (βρέχω) και εξ αυτού το «ύμα» (βροχή), για παράδειγμα, έδωσαν τη λέξη «Υμηττός», επειδή από εκεί έρχεται στην Αθήνα η βροχή του νότου.

Το «ύδωρ» παρετυμολογείται σοφά εκ του «υετού δώρον» και μαζί με το «πυρ» είναι εκ των βασικών στοιχείων της δημιουργίας. Ο χοίρος λεγόταν «υς» επειδή αγαπά να κυλιέται στην «ιλύ» (λάσπη), και εξ αυτού ο αστερισμός Υάδες σημαίνει χοιρίδια. Το ύψιλον γενικώς «στάζει» νερό: υδρία, αρύταινα, αρύβαλλος, κύπελλον, βυτίνα, κοτύλη, κύλιξ, κορύπη, χύτρα, κύαθος, λάγυνος, πύελος, ρυτόν, σκύφος, ύρχη και τόοοοσα άλλα.

Ακόμα και το «υγιής» έχει ύψιλον γιατί το νερό είναι η βασική προϋπόθεση της ζωής, αλλά και η «ψυχή» εκ του ψύχω που σημαίνει πνέω υγρόν αέρα, φαίνεται να έχει άμεση και υπαρξιακή σχέση με το νερό και φυσικά με το μαγικό γράμμα ύψιλον.