Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Τις δύο προηγούμενες επιφυλλίδες αφιερώσαμε σε ενθυμήσεις που βρίσκονται στα φύλλα παλαιών βιβλίων που απόκεινται στο Δημοτικό Σχολείο Μανταμάδου. Ωστόσο, είμαι βέβαιος ότι το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα χωριά της Λέσβου, όπου διατηρούνται βιβλιοθήκες, όπως στην Αγία Παρασκευή, στο Πλωμάρι, στη μονή Λειμώνος, στο Α΄ Γυμνάσιο (Λύκειο) Μυτιλήνης, στην Αγιάσο και όπου αλλού. Είπαμε ακόμα ότι αυτά που γράφονται με το χέρι ανθρώπων πάνω στα παράφυλλα ή στα κενά διαστήματα των σελίδων έχουν μεγάλη ιστορική σημασία, επειδή από τη μια δηλώνουν τους κατόχους του βιβλίου και τη διαδρομή του μέχρι να καταλήξει εκεί που τελικά βρίσκεται, και από την άλλη, πολλές φορές απομνημονεύονται σημαντικά γεγονότα: γεννήσεις, θάνατοι, φυσικά φαινόμενα, επιδημίες, σεισμοί, τιμές προϊόντων, πόλεμοι, επιδρομές, ποιήματα και ό,τι άλλο κρίνει αξιομνημόνευτο ο κάτοχος ή ο αναγνώστης του βιβλίου. Μπορούμε λοιπόν να φαντασθούμε την ιστορική αξία που θα έχει η συγκέντρωση των ενθυμήσεων, όλων των χρονικών αυτών σε σώμα και πόσα θα προσφέρει στην ιστορία κάθε τόπου, της Ελλάδας γενικότερα.
Σήμερα λοιπόν ο λόγος είναι για τη βιβλιοθήκη του Ιωσήφ Μαύρου, που βρισκόταν αρχικά στο Δημοτικό Σχολείο της Μόριας, όπου είχα τη δυνατότητα να καταγράψω τη δεκαετία του 1980, με τη βοήθεια του δάσκαλου Γ. Στόικου (Με χαρά πληροφορήθηκα τελευταία ότι πρόκειται να γίνει ψηφιακή καταγραφή των βιβλίων, που έχουν διασωθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους..., αλλά οι απώλειες είναι πράγματα που συμβαίνουν και για τα οποία ο λόγος όταν με το καλό πραγματοποιηθεί το έργο).
Η βιβλιοθήκη λοιπόν του λόγιου ιεροκήρυκα και σχολάρχη Ναυπλίου από τη Μόρια, Ιωσήφ Μαύρου: 1805-1879 (για τον οποίο έχουμε αρκετές πληροφορίες, αλλά εκκρεμεί μια καλή βιογραφία του), όπως είναι φυσικό περιλαμβάνει τα βιβλία του, που είναι πολλά και σημαντικά και δείχνουν το εύρος της λογιοσύνης, των ενδιαφερόντων του, των σχέσεών του με άλλους λογίους, τις γλώσσες που γνώριζε.
Ωστόσο, αν προσέξουμε με προσοχή τις σφραγίδες που υπάρχουν σε πάνω από 200 (από τα 600 περίπου βιβλία) διαπιστώνουμε ότι ανήκαν σε μια Αδελφότητα, σε ένα σωματείο του χωριού. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι δεν ήταν όλα τα βιβλία του Μαύρου, ή ότι εκείνος τα χάρισε στην Αδελφότητα, αν αυτή υπήρχε τη στιγμή του θανάτου του (1879) και από αυτήν πέρασαν στο σχολείο, όταν διαλύθηκε. Ένα στοιχείο λοιπόν διαφορετικό για την ομοιογένεια της συλλογής.
Το άλλο βέβαια είναι οι καθαυτό ενθυμήσεις που υπάρχουν στα βιβλία, που είναι αρκετές, διάσπαρτες και το σημαντικότερο, ορισμένες φορές υπερβαίνουν το τοπικό πλαίσιο αναφοράς.
Διαβάζουμε έτσι πάνω σε βιβλίο των αρχών του 18ου αι.: «Και τόδε ξυν τοις άλλοις πέφυκε καμού Λουρέντζου Σουμαρίπα του εκ της νήσου Νάξου», δηλαδή ο κάτοχός του ήταν ένας Νάξιος, της γνωστής οικογένειας και με κάποιο τρόπο βρέθηκε στη Μόρια. Σε ένα άλλο βιβλίο του 1599 αναφέρεται: «Και τόδε συν τοις άλλοις Αθανασίου πέλει Γεωργιάδου Μανούση Σιατιστέως, 1727, Σεπτεμ. 23».
Σε ένα τρίτο βιβλίο του 1802 (Γραμματική Λασκάρεως) υπάρχουν οι παρακάτω ενδιαφέρουσες καταγραφές: «Εκ των του Παναγιώτου Λεσβίου, 1829, Μαρτίου 25, Μυτιλήνη» και με άλλο χέρι στο ίδιο βιβλίο: «Προσφέρεται εις το Αλληλοδιδακτικόν σχολείον της Μόριας, παρά του Παναγιώτου Αποστόλου Πουπουλιού, τη 9 Μαΐου 1849, Μώρια». Να λοιπόν μια ωραία μαρτυρία για το πώς βρέθηκαν ορισμένα βιβλία στο Σχολείο της Μόριας και βέβαια αυτά δεν ανήκαν στη βιβλιοθήκη του Ιωσήφ Μαύρου, αφού αφιερώνονται απευθείας στο σχολείο. Το ίδιο δηλώνουν και οι ενθυμήσεις σε ένα άλλο βιβλίο, όπου αναφέρεται: «Βίβλος πέφυκεν Θεοδώρου Γαζή, νυν δε αυτού απόντος πέφυκεν Παναγιώτου Μιτυληναίου, 1824 Οκτωμβρίου 17», και λίγο πιο παρακάτω: «Προσφέρεται εις το Αλληλοδιδακτικόν σχολείον Μώριας παρά του Παναγιώτου Αποστολίδου Πουπουλιού, τη 9 Μαίου 1849, Μώρια».
Με όλα αυτά τα στοιχεία και με όσα θα αναφέρουμε στην επόμενη επιφυλλίδα μας, πέρα από τη σημασία της συλλογής Ιωσήφ Μαύρου, αρχίζουν να εμφανίζονται και άλλα στοιχεία το χωριού της Μόριας (Σχολείο, Αδελφότητα, πρόσωπα που συνδέονται με αυτά).