Έφυγε οριστικά από κοντά μας. Ακόμα είναι δύσκολο και να το δεχτώ και να το διαχειριστώ. Μας έμαθε να αγαπούμε τα γράμματα. Επειδή τον αγαπούσαμε όλοι. Πολύ. Προσπαθώ να εξηγήσω γιατί.

Ήταν καλός δάσκαλος. Δεν τον αγαπούσαμε όμως γι’ αυτό. Η αγάπη μας ήταν ανταποδοτική στη δική του. Που τη μοίραζε αφειδώλευτα με πατρική στοργή σε όλους μας. Κρατώντας ταυτόχρονα αποστάσεις. Φορούσε άλλωστε πάντα γραβάτα και γιλέκο. Είχε μουστάκι. Άσε που ήταν ο Διευθυντής. Πώς να τον αντιμετωπίσεις σαν συνομήλικο; Τον σέβεσαι ή τον φοβάσαι. Αλλά αυτόν δεν τον φοβόμασταν. Ήταν ο πρώτος δάσκαλος που δεν είχε βέργα πάνω στο γραφείο του. Δεν σήκωνε τιμωρία στη γωνία, δεν έβαζε τιμωρία για το σπίτι, μόνο που και που καμιά φωνή.

Τώρα που το καλοθυμάμαι όλα ξεκινούσαν ακόμη και από τον τρόπο που μας προσφωνούσε: «Γιε μου» και «κόρη μου» πάντα. Ποτέ επίθετα, ποτέ κατάλογος. Κάθε μέρα που μπαίναμε στην τάξη τον βρίσκαμε εκεί. Το δωμάτιο ήταν αερισμένο, η σόμπα αναμμένη - καμιά φορά, όταν έκανε κρύο, «φέρε, γιε μου, ένα ξύλο να μη σβήσει η φωτιά» έλεγε στον πιο ζωηρό. Κοντά του νιώθαμε το σχολείο σπίτι μας, σαν το σπίτι μας. Μπορούσαμε να μπούμε παντού. Για συγκεκριμένο λόγο: το γραφείο του διευθυντή δεν ήταν άβατο. Μας μάζευε εκεί, για να κάνουμε πειράματα. Μπορούσε πιο εύκολα να σκιάσει τον χώρο. Μας είχε δώσει και τα κλειδιά από τις βιβλιοθήκες. Μας άφηνε να ανακατεύουμε τα ράφια, να ψάχνουμε τα βιβλία. Στα δύο τελευταία χρόνια του δημοτικού διάβασα όσα βιβλία δεν είχα διαβάσει όλα τα προηγούμενα.

Ήταν δίκαιος. Όταν χρειαζόταν, μάλωνε. Ούτε απειλές, ούτε ξύλο. Και την άλλη μέρα το ξεχνούσε. Δεν αισθάνθηκα να χρειάζομαι οικογενειακή συνδρομή ως σύμμαχο απέναντι του. Τον ένιωθα οικογένεια. Ήξερα ότι ήθελε το καλό μου. Με το μυαλό το προεφηβικό τον εμπιστευόμουν. Όπως όλοι μας. Χαιρόταν στη χαρά, λυπόταν στη λύπη μας. Κοντά του αγάπησα για πρώτη φορά το σχολείο. Και ας μη χώνευα τη φυσική, και ας μην καταλάβαινα τα πειράματα, και ας με δυσκόλευαν τα μαθηματικά. Τα παιδιά χρειάζονται να αισθάνονται ασφάλεια, αποδοχή, εμπιστοσύνη για να μάθουν. Ειδικά σε προεφηβική ηλικία. Να αισθανθούν ότι κάποιος ενδιαφέρεται γι’ αυτά πραγματικά.

Αρκετές δεκαετίες αργότερα, όταν πλάθω εικόνες για τη θαλπωρή, το μυαλό μου γυρίζει στο καταχείμωνο, σ’ ένα μικρό χωριό, με το σχολείο στην άκρη του, τη βροχή να χτυπά τα τζάμια, τον άνεμο να ανακατεύει τα πεύκα έξω από το παράθυρο και μια φούχτα πιτσιρίκια να απολαμβάνουν τη ζεστασιά και τη νοικοκυροσύνη μιας σχολικής αίθουσας και να ταξιδεύουν με τα φτερά ενός μικροκαμωμένου κυρίου με γιλέκο και γραβάτα στις πέντε ηπείρους, στην ελληνική ιστορία, στη μυθολογία, στην παράδοση. Ήταν τόσο γοητευτικό όλο αυτό, ώστε το διέκοπτε πολύ απότομα το κουδούνι για το σχόλασμα. Φεύγοντας από τον δάσκαλο περίμενε η κακοκαιρία να μας συντροφέψει, για να φτάσουμε στο σπίτι μας, τσαλαπατώντας σε λακκούβες και λασπωμένους δρόμους. Μας άφησε ολόκληρη περιουσία αυτή τη θαλπωρή να μας ζεσταίνει στα χρόνια που θα ακολουθούσαν.

Θυμάμαι το αστείρευτο χιούμορ του. Παραμονή μιας 25^ης Μαρτίου είχε αναλάβει να εκφωνήσει τον πανηγυρικό στην εκκλησία. «Καταραμένοι να ’στε» τον θυμάμαι να αναφωνεί τον πρώτο στίχο του Βαλαωρίτη και εκείνη την ώρα κλείνει το μικρόφωνο. Η βλάβη αποκαθίσταται μερικά λεπτά αργότερα, το μικρόφωνο ανοίγει «Ε, παιδιά» ακούγεται σε μια εκκλησία γεμάτη από «επισήμους», «δε σας αφορίζω, καθίστε να σας καταραστώ από την αρχή, να καταλάβετε τι θέλω να πω». Ξαναδιαβάζει τον πρώτο στίχο και συνεχίζει «όσοι τις δάφνες στην καρδιά να φέρετε φοβάστε». Τη φωνή του σκεπάζουν γέλια και χειροκρότημα. Μετέτρεψε ένα απρόοπτο σε αφορμή να ζωντανέψει το ακροατήριο.

Την Κυριακή συμπληρώνονται κιόλας σαράντα μέρες. Ας είναι αυτές οι γραμμές το «ευχαριστώ» της γενιάς μας.