«Γιατί τον σκότωσαν;» ρωτάνε οι εφημερίδες και τα δελτία ειδήσεων με πηχυαίους τίτλους και έχουν και «επιστημονικές» απαντήσεις στο ερώτημα: Φταίει η οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας, φταίει η καραντίνα, φταίει η έλλειψη αλληλεγγύης, φταίνε τα μέσα ενημέρωσης και οι ταινίες βίας, φταίει που απαξιώθηκε ο άνθρωπος, για όλα φταίει η απομάκρυνση από τα θεία και η θεοποίηση του εαυτού! Λες και υπάρχουν αιτίες που να δικαιολογούν την εν ψυχρώ δολοφονία. «Τον σκότωσαν, γιατί είναι δολοφόνοι» είναι η ταπεινή μου άποψη, άξεστη ίσως, λίγο απόλυτη, απορριπτέα από μερικούς, ξεκάθαρη όμως. Έτσι πιστεύω τουλάχιστον: Ή μαθαίνεις να σέβεσαι τον άνθρωπο ή συνηθίζεις να τον αποδοκιμάζεις τόσο πολύ, ώστε να σου είναι αναλώσιμος. Οι εκτελεστές του νεαρού φοιτητή ανήκουν στη δεύτερη περίπτωση.  

Αυτό που σίγουρα έχει ενδιαφέρον είναι να αναζητήσουμε τι κάνει έναν άνθρωπο δολοφόνο. Γιατί κάποιος κατασφάζει έναν άλλον χωρίς ενδοιασμό, χωρίς το παραμικρό ίχνος μεταμέλειας; Ούτε εκεί υπάρχει συγκεκριμένη απάντηση. Μία εκδοχή είναι επειδή εκπαιδεύτηκε να μην έχει αναστολές να σκοτώνει. Ο φασισμός, όπως άνθισε επικίνδυνα στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, άπλωσε τα πλοκάμια του στην κοινωνία και όπως φαίνεται (ακόμα) καλά κρατεί. Τα παραδείγματα γνωστά, μην επανέρχομαι. Ο ρατσισμός, ο κάθε είδους ρατσισμός, όσο βάναυσα ασκήθηκε πάνω σε κοινωνικά και οικονομικά αδύναμες μάζες, εξίσου άγρια τις κυρίευσε, μετατρέποντας τα θύματα σε θύτες. Η ταυτότητα ενός από τους δολοφόνους είναι η ζωντανή απόδειξη. Η εκπαίδευση, όταν αναπαράγει τις ανισότητες, τρέφει το κτήνος στις ψυχές των ανθρώπων. Οι κακές οικογενειακές σχέσεις το ίδιο. Πόσα παραδείγματα ανθρώπων γνωρίζουμε ωστόσο, που, ενώ μεγάλωσαν μέσα σε τραγικές και σε τραυματικές συνθήκες, παρέμειναν αλώβητοι στη σήψη;  

Αυτό που έχει σημασία δεν είναι να εξηγήσεις. Είναι να προλάβεις το κακό! Να το αποφύγεις. Να μάθεις στους ανθρώπους να γίνονται καχύποπτοι στις διακρίσεις. Τις κάθε είδους. Στους διαχωρισμούς και στις αξιολογήσεις με κριτήρια στερεοτυπικά, εν πολλοίς ξεπερασμένα και ουσιαστικά ανυπόστατα. Δεν πρόκειται να συμβεί. Όχι άμεσα τουλάχιστον. Όχι όσο το θύμα μετατρέπεται σε θύτη αναπαράγοντας σε προσωπική ηθική του αξία, αυτό που γέννησε το δικό του, προσωπικό, τραύμα. Πώς γίνεται το θύμα να οικειοποιείται τις αρχές του θύτη είναι δυσερμήνευτο: Αποδέχεται ασυνείδητα ως αρχή εκείνη τη συμπεριφορά που το ταπεινώνει; Η βία γίνεται και πλύση εγκεφάλου; Η βία γεννά βία; Μιμείται κάποιος ό, τι τον ισοπεδώνει, γιατί δεν ξέρει τίποτα διαφορετικό να κάνει; Είμαστε ζούγκλα; Κάπου βαθιά μέσα τους αδύναμοι άνθρωποι αποδέχονται και υιοθετούν τα πρότυπα που τους αδικούν; Ή μήπως η βία, η επιβολή στον ανίσχυρο, γίνεται το κρυφό ιδανικό μιας μεγάλης πλειοψηφίας, τόσο μεγάλης που είναι αδύνατον και να προβλεφθεί και να αντιμετωπιστεί;  

Με άλλα λόγια μήπως μια μεγάλη μάζα του πληθυσμού αρέσκεται να καταπιέζει και να ταπεινώνει όσους μπορεί, επιδιώκει να ποδοπατά τους αδύναμους και εθίζεται να τρέφει ρατσιστικά στερεότυπα σε βάρος μειονοτήτων, τις οποίες άλλοτε φοβάται άλλοτε αγνοεί και άλλες κάποτε υποτιμά, χωρίς συγκεκριμένο λόγο; Υποθέτω είναι δύσκολο, αλλά όλοι κάποτε πρέπει να έχουμε το θάρρος να κοιτάξουμε μέσα μας, να αντικρίσει ο καθένας το σκοτάδι της δικής του ψυχής. Είναι εφικτό να παραδεχτούμε τους αποκλεισμούς που εμείς οι ίδιοι αποδεχόμαστε - πολύ περισσότερο να κάνουμε την αυτοκριτική μας, να βρούμε αυτό που μας πονά - τις δικές μας αδυναμίες- και να τις ιάνουμε; Πόσος χρόνος και πόση θέληση απαιτούνται; Υπάρχει ελπίδα;  

Μαθητές στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης σχημάτισαν προχτές μια ανθρώπινη συλλυπητήρια ευχή σε κάθε θύμα της άνανδρης, της ασύστολης, της χωρίς δικαιολογίες βίας, ανήμερα της κηδείας του αδικοχαμένου μαθητή. «Για κάθε Άλκη» κράτησαν ενός λεπτού σιγή: για τον μετανάστη που ξεκίνησε πριν δέκα χρόνια χαράματα για τη δουλειά του και δεν έφτασε ποτέ, για τις αλλεπάλληλες γυναικοκτονίες, για τον Παύλο, για τις επιθέσεις με βιτριόλι, για την τυφλή οπαδική βία. Τους χάρηκα.