Η ανθρώπινη σκέψη, το ξεχωριστό αυτό «εργαλείο» του μόνου λογικού όντος της Γης, είναι ιδιοσύστατο χαρακτηριστικό του ανθρώπου. Χρησιμοποιείται απ’ τον καθένα «κατά το δοκούν». Υπάρχουν όμως κοινοί παρανομαστές συναντίληψης των διάφορων πεδίων ζωής όπου η σκέψη χρησιμοποιείται απ’ όλους όμοια. Ξεκινούν από αρχές που ορίζει η Φύση (αυτοσυντήρηση, διαιώνιση του είδους) ή που οριοθέτησε ο ίδιος ο άνθρωπος (κώδικες ηθικής, νόμοι, ιστορία κ.ά.). Η ιστορία «καταγράφει» το ίχνος του περάσματος ομάδων ανθρώπων, ατόμων απ’ τον εφήμερο τούτο κόσμο.

Διάφορα στερεότυπα κωδικοποιήθηκαν κατά την «καταγραφή» των ιχνών της πορείας ανθρώπων. Χαρακτηριστικότερο «τον πλούτο πολλοί εμίσησαν, την δόξα ουδείς». Η υπέρβαση του μέτρου μοιραία οδηγεί στη ματαιοδοξία. Όταν η δόξα επιδιώκεται αυτοσκοπικά, τούτο αποτελεί το χαρακτηριστικότερο γράδο της ματαιοδοξίας. Αμάρτημα αναμφισβήτητο, που έχει ατυχώς οδηγήσει την ανθρωπότητα σε πολλά δεινά ανά τους αιώνες. Η ματαιοδοξία κλιμακώνεται σε διάφορα στάδια. Το απλούστερο όλων η υστεροφημία. Άραγε τούτη είναι συγγνωστό ή όχι αμάρτημα.

Η απάντηση δίνεται απ’ τα ακόλουθα:

Όταν ο Ιησούς ανέστησε το Λάζαρο, η Μαρία η αδελφή του, ευχαριστώντας Τον, έλειψε τα πόδια του Κυρίου με μύρο. Τούτο εκνεύρισε τον Ιούδα. Κατ’ αυτόν θα έπρεπε το μύρο να πωληθεί και τα χρήματα να μοιραστούν στους φτωχούς. Ο Ιησούς μπροστά στην επικειμένη, σταυρική Του θυσία αντέδρασε: «Άφησέ την να κάνει ό,τι θα έκανε κατά πώς συνηθίζεται την ημέρα του ενταφιασμού μου. Γιατί τους πτωχούς θα έχετε πάντα μαζί σας, εμένα όχι» (Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο).

Απλά ο Θεάνθρωπος εν προκειμένω συμπεριφέρθηκε ως άνθρωπος εκδηλώνοντας μια κάποια ανθρώπινη αδυναμία. Αυτή της «αναγνώρισής» Του από συν-ανθρώπους. Της αναγνώρισης της προσφοράς Του για κάτι το ανθρωπίνως ασύλληπτο, την ανάσταση ανθρώπου (Λαζάρου).

Στα ανθρώπινα τώρα. Το ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο, πυρπολήθηκε απ’ τον Ηρόστρατο (επιδιώκοντας να καταγραφεί στην ιστορία). Τον ξανάχτισε ο Μέγα Αλέξανδρος (συμπτωματικά γεννιόταν τη βραδιά του εμπρησμού) όταν ελευθέρωνε τις διάφορες ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας. Μεταξύ αυτών και την Έφεσο, όταν πρωτοξεκινούσε την κοσμοκρατορία του.

Ο Α. Β. Ρανόβιτς στο «Ο Ελληνισμός και ο ιστορικός του ρόλος» αναφέρει: «Ήθελε ο Μέγα Αλέξανδρος να γραφτεί το όνομά του στο ναό της Αρτέμιδος που τον ξανάχτισε τότε και υποσχέθηκε ότι θα αποζημιώσει όλες τις προηγούμενες και μελλοντικές δαπάνες του ναού». Δηλ. ο μετά θάνατο θεοποιηθείς Αλέξανδρος τότε θέλησε να διεκδικήσει την «αναγνώριση» της προσφοράς του από άλλους ανθρώπους.

Από την κλασική αρχαιότητα αναφέρομαι ακόμα στο μέγα τραγωδό Αισχύλο, που για το έργο του τιμάται στους αιώνες απ’ όλη την ανθρωπότητα. Τούτος μερίμνησε ταπεινά, αλλά χαρακτηριστικά την «υστεροφημία» του. Ζήτησε και γράφτηκε στον τάφο του πως πολέμησε στο Μαραθώνα.

Και ερχόμαστε στα δικά μας. Όταν κατασκευάστηκε το νέο αεροδρόμιο Λήμνου και έπρεπε να ονοματοδοθεί ως στα ανά τον κόσμο αεροδρόμια, με απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Λέσβου, ονομάστηκε «Ήφαιστος». Τότε υπήρξε κάποια «γκρίνια», επειδή το όνομα ήταν ειδωλολατρικό! Απ’ το «Δημοκράτη» (20/9/2004) βλέπουμε πως ο Φραγκλ. Παπαδέλλης αντέδρασε δικαιολογημένα και στήριξε την πρότασή του, πρότεινε το «Ήφαιστος», βουλευτής ων το 2001(;), πράγμα που δεν αναφέρεται στην απόφαση του Ν.Σ.

Η όποια διεκδίκηση του αυτονόητου, δηλ. η «αναγνώρισή» σου ώστε «να σε θυμούνται» οι επιγενόμενοι, ούτως ειπείν υστεροφημία, προκύπτει κατά τα προεκτεθέντα ότι δεν αποτελεί «μη συγγνωστό αμάρτημα».

Μη συγγνωστό αμάρτημα αποτελεί αναμφισβήτητα το ύστατο στάδιο της υστεροφημίας, η ματαιοδοξία. Τούτο πολύ παραστατικά φαίνεται σε νεκροταφεία, κενοτάφια κ.ά., όπου διαψεύδεται εμπράκτως, το «πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα». Τα κάθε λογής μαυσωλεία παραβιάζουν το εκ φύσεως τεθέν «ένα επί δύο» της τελευταίας κατοικίας του ανθρώπου. Έχουμε υπέρβαση του μέτρου. Ο πρώτος διδάξας υπήρξε ο βασιλιάς της Καρίας Μαύσωλος. Ο τάφος του υπήρξε ένα των επτά θαυμάτων της Αρχαιότητας, το Μαυσωλείο Αλικαρνασσού, εξ ου και η ονομασία της ανθρώπινης ματαιοδοξίας τέτοιων δημιουργημάτων: Μαυσωλεία.

Το της «αναγνώρισης» δεδομένο εκ μέρους της κοινωνίας προς κάποιον σηματοδοτούν περίλαμπροι ανδριάντες, αγάλματα, προτομές εντός δημοτικών, δημοσίων χώρων. Τούτο ως αποτέλεσμα συλλογικών αποφάσεων πόλεως, χωριού, κατόπιν σχετικής προτάσεως για τη δημιουργία του, π.χ. του εθνάρχη Ελευθ. Βενιζέλου. Στη Μυτιλήνη πολλές, εμβληματικότερη του ήρωα Μυρογιάννη, στη γενέτειρά μου Άντισσα οι προτομές Γιάν. Β. Φωτιάδη και Τερπάνδρου. Τις δημιούργησε ο Σύλλογος Αντισσαίων Αθήνας (επί προεδρίας μου) τις δεκαετίες ’70 και ’90 αντίστοιχα.

Ακόμη, το ίδιο γίνεται και με την ονοματοδοσία λεωφόρων, πλατειών κ.λπ. για να δοθεί το όνομα ενός σημαίνοντος προσώπου, ήρωα, μεγάλου πολιτικού, ποιητή, μεγάλου δημιουργού κ.λπ. (Κολοκοτρώνης, Χαριλ. Τρικούπης, Κ. Παλαμάς, Πραξιτέλης αντίστοιχα). Προσωπικά, επειδή πιστεύω ότι η λήθη δεν πρέπει να εξαφανίζει αγώνες, θυσίες κ.λπ., ύστερα από προσπάθειες εικοσιπέντε ολοκλήρων χρόνων, κατάφερα να τιμηθεί κατά πώς έπρεπε ο εκ Λαψάρνων ήρωας Αριστ. Φ. Μαραγκός, ένα αγροτόπαιδο. Επί εξήντα έξι ολόκληρα χρόνια ευρίσκετο σε ιστορική αφάνεια στην Άντισσα. Θυσίασε το αίμα του (χωροφύλακας ων τουφεκίστηκε στα Τσαμάκια απ’ τα Ες-Ες το 1942 -κατά το αρχηγείο της ΕΛΑΣ για την εθνική του δράση- συμβάλλοντας να ανθήσει το δεντρί της λευτεριάς απ’ την επάρατη γερμανοφασιστικών ορδών κατοχή.

Τα αποκαλυπτήρια της μαρμάρινης πλάκας της μετονομασίας πλατείας «Πέρα» σε «Πλατεία ήρωα Αρ. Φ. Μαραγκού» έγιναν με την απαιτουμένη στις περιπτώσεις αυτές τελετουργία, με ομόφωνη απόφαση -2008- του τότε Δήμου Ερεσού-Αντίσσης. Το ότι υπήρξε βεβήλωσή της από αμετροεπείς, μικροπρεπείς νάνους είναι κάτι άλλο. Ευτυχώς, ο Δήμος Λέσβου με πρόσφατο έγγραφό του λέει στους άρχοντες Δ. Κ. Αντίσσης να εξαλειφθεί η ασχήμια της γενόμενης αυθαιρεσίας.

Τέλος, αναφέρω την περίπτωση του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης. Το 2005, ο τότε βουλευτής Γ. Γιαννέλλης πρότεινε να εντοιχισθεί πλάκα όπου να αναγράφεται ότι ο Δ. Νιάνιας, υπουργός ων, αποφάσισε και ίδρυσε αυτό.

Γενικά η άποψή μου είναι ότι η υστεροφημία δεν είναι ασύγγνωστο αμάρτημα. Αντίθετα, αποτελεί ένα κίνητρο που σε επίπεδο ευγενούς άμιλλας αποφέρει θετικά αποτελέσματα στο κοινό καλό. Η περί του αντιθέτου άποψη αντιστοιχεί στην Αισώπειο ρήση «όμφακες εισίν».