Αφιερώσαμε πέντε επιφυλλίδες για τον πύργο του Μαγνήσαλη στη Θερμή της Λέσβου, που -όπως έχουν δείξει οι αρχαιολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις- ανήκει στην εποχή των Γατελούζων (1355-1462). Έκρινα ότι άξιζε τον κόπο να ασχοληθούμε λεπτομερώς, επειδή το θέμα δεν είναι τόσο σπάνιο και μάλιστα για μνημεία που ανήκουν σε νεότερες ιστορικές περιόδους.

Φυσικά δεν είμαι αφελής να πιστεύω ότι η δική μου παρέμβαση θα επιλύσει το θέμα το οποίο καρκινοβατεί επί τόσο καιρό, αλλά αυτός δεν είναι και λόγος για να μην ασχοληθεί κάποιος σοβαρά μαζί του. Ίσως να μην έχει εξαφανισθεί η ιστορική-αρχαιολογική ευαισθησία από τους άμεσα εμπλεκομένους και κάποια παρέμβαση να υπάρξει, έστω και για λόγους επικινδυνότητας...

Επιστρέφουμε πάλι, λοιπόν, σε πιο ανώδυνα ιστορικά ζητήματα, όπως τουλάχιστον τα εκτιμώ εγώ. Καθώς πέρασα και πάλι το καλοκαίρι στο γενέθλιο τόπο, είχα τη δυνατότητα να παρατηρήσω αρκετά πράγματα που απαιτούν σχολιασμό, όμως θα σταθώ σε ένα που έχει άμεση σχέση με την ιστορία και το φόβο που αυτή φαίνεται να προκαλεί, φόβο που σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί και στην άμεση βεβήλωσή της ή καλύτερα στην προσπάθεια απόκρυψης ορισμένων ενοχλητικών μαρτύρων.

Στέκομαι μπροστά στο ηρώο των πεσόντων ενός μικρού χωριού της βορειοανατολικής Λέσβου, στο οποίο ηρώο αναγράφονται τα ονόματα των χωριανών που χάθηκαν στους πολέμους και ειδικότερα στους πολέμους του 20ού αιώνα. Το ηρώο, όπως ανέφερε η επ’ αυτού χαραγμένη επιγραφή, αναγέρθηκε την περίοδο της τελευταίας δικτατορίας (21ης Απριλίου), όταν, φαίνεται, ότι δόθηκαν εντολές να αναγερθούν παρόμοια ηρώα σε όσα χωριά δεν διέθεταν. Έως εδώ καλά τα πράγματα και ουδείς ψόγος, επειδή η κοινώς αναγνωρισμένη τιμή προς τους ανθρώπους που έχασαν τη ζωή τους στα πεδία των μαχών πρέπει να αποτυπώνεται σε μνημεία.

Όμως το εντυπωσιακό είναι ότι κάποιο χέρι από ατομική ή συλλογική πρωτοβουλία, ασφαλώς μετά την πτώση της δικτατορίας (Ιούλιος 1974), προσπάθησε να διαγράψει την επιγραφή που θύμιζε ότι το ηρώο αναγέρθηκε με πρωτοβουλία της απριλιανής δικτατορίας. Έτσι τα σχετικά γράμματα σβήστηκαν με κάποιο τρόπο, αλλά δεν εξαλείφτηκαν τα ίχνη τους ολοσχερώς, δίνοντας τη δυνατότητα να διαβάσουμε εύκολα τα αποξεσμένα στοιχεία και ό,τι αυτά καταθέτουν.

Το γεγονός αυτό έχει τη σημασία και την εξήγησή του, ότι δηλαδή ορισμένες φορές κάποιοι άνθρωποι τρομάζουν, φοβούνται μπροστά στην κατάθεση της ιστορίας. Θα ήθελαν τα πράγματα να είχαν συμβεί διαφορετικά και στην περίπτωσή μας θα ήθελαν το ηρώο να μην είχε αναγερθεί επί της περιόδου της δικτατορίας και, επειδή αυτό δεν μπορεί να γίνει, φροντίζουν εκ των υστέρων να εξαλείψουν τα ίχνη του γεγονότος, χωρίς ασφαλώς να γνωρίζουν ότι αυτό έχει αφήσει τα ίχνη του και σε κάποια γραπτή εντολή της δικτατορίας, που κάπου θα σώζεται και με ευκολία μπορεί να εντοπισθεί από όποιον ασχοληθεί σοβαρά με το θέμα της ανέγερσης των μνημείων των πεσόντων ανά την επικράτεια ή και σε μεμονωμένες περιοχές, όπως έγινε στη Λέσβο και το γεγονός έχει καταγραφεί σε βιβλίο, για το οποίο έχω αφιερώσει παλαιότερα μια επιφυλλίδα.

Ας είμαστε όμως σοβαροί. Παρόμοια γεγονότα δεν πρέπει να συμβαίνουν, επειδή η ιστορία δεν πρέπει να παραχαράσσεται από όσους δεν τους αρέσουν ορισμένα γεγονότα, επειδή έτσι θα κυριαρχήσει η πλάνη και η ιστορική συσκότιση. Όλες οι περασμένες περίοδοι αποτελούν πεδίο της ιστορίας, είναι ιστορία την οποία πρέπει να την προσεγγίζουμε χωρίς φόβο, έχοντας τη βεβαιότητα ότι με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.