Έχουμε συντάξει και το «Εμπρός» έχει κιόλας δημοσιεύσει τέσσερα (με το παρόν πέντε) σημειώματα για τις γραπτές αρχειακές πηγές που σχετίζονται με την Ιστορία της Λέσβου. Το θέμα είναι ευρύτατο και θα μπορούσε να μας απασχολεί συνεχώς, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να ολοκληρώνουμε τις σκέψεις μας ώστε και ο αναγνώστης να μην καταπονείται, αλλά και το πράγμα να μην ξεχειλώνει. Έτσι θα αφιερώσω το τελευταίο (ή προτελευταίο) σημείωμα στα προσωπικά αρχεία, τα αρχεία που δημιουργούν άτομα, πρόσωπα, συλλέκτες ή ακόμα και ερασιτέχνες ή επαγγελματίες άνθρωποι της δουλειάς μας, δηλαδή ιστορικοί και ιστοριοδίφες.

Η ιστορία της συγκέντρωσης εγγράφων από άτομα, είναι πολύ παλιά και χάρη στην ενασχόληση αυτή, δημιουργήθηκαν μεγάλες συγκεντρώσεις ιστορικού υλικού παγκοσμίως. Επειδή, όμως, είπαμε ότι στη στήλη αυτή θα επικεντρωνόμαστε στη Λεσβιακή Ιστορία, θα αναφέρουμε κάποια στοιχεία σχετικά με τα λεσβιακά αρχεία. Πάντως και αυτή η αναφορά δεν θα είναι συστηματική, αλλά εντελώς παραδειγματική, επειδή με τα σημειώματα αυτά και ειδικότερα με τα τελευταία περί αρχείων, ο σκοπός μας είναι και πρακτικός: να διασώσουμε κάτι ή να ευαισθητοποιήσουμε ορισμένα άτομα να διασώσουν έγγραφα και τεκμήρια της Λεσβιακής Ιστορίας.

Είπαμε ότι θα αναφερθούμε σε αρχεία που συγκρότησαν άτομα. Όπως είναι φυσικό -χωρίς η διαπίστωση αυτή να είναι απόλυτη- τα άτομα αυτά είναι εγγράμματα, έχουν, δηλαδή, έναν ορισμένο βαθμό λογιοσύνης και κατόπιν τούτου γνωρίζουν την αξία των ντοκουμέντων που συλλέγουν ή κατέχουν με οποιονδήποτε τρόπο. Στο μυαλό μου έρχονται, όσον αφορά τη Λέσβο, πρόσωπα της εκπαίδευσης, όπως λ.χ. ο Μιχαήλ Στεφανίδης (που το αρχείο του, δώρισε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών η οικογένειά του), τα αδέλφια Βερναρδάκη, που συνεχώς εντοπίζονται τμήματα του αρχείου τους, και για να φθάσουμε στα νεότερα χρόνια, το αρχείο του Βασίλη Αρχοντίδη, του Παναγιώτη Σαμάρα, του Αθανασίου Τσερνόγλου, του Ιωάννη Μουτζούρη και δεκάδων ακόμα λογίων του είδους αυτού -ας πούμε προσώπων προερχομένων από την εκπαίδευση- που οπωσδήποτε υπήρξαν κάτοχοι ολίγων ή πολλών εγγράφων, ή ακόμα και εγγράφων που οι ίδιοι δημιούργησαν -τα κατάλοιπά τους- από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε σημαντικές και λιγότερο σημαντικές ειδήσεις για την ιστορία του νησιού μας.

Με την ευκαιρία αυτή θέλω να σταθώ στην περίπτωση ενός νέου ανθρώπου, του φιλολόγου/ιστορικού Στρατή Αναγνώστου, προσώπου γνωστού στη λεσβιακή κοινωνία για το εκπαιδευτικό και άλλο έργο του, ο οποίος κινούμενος από ιστορικό ενδιαφέρον αλλά και μεράκι, έχει συγκεντρώσει -πολλές φορές ξοδεύοντας και χρήματα, που δεν τα έχει άφθονα...- χιλιάδες εγγράφων. Το έργο του, μπορώ ανεπιφύλακτα να υποστηρίξω, ότι πέρα από όσα το ενδιαφέρον του για την Ιστορία κομίζει, είναι πλέον και καθαρά σωστικό για τα λεσβιακά ντοκουμέντα, επειδή πολλές φορές τα επισημαίνει κυριολεκτικά πεταμένα στα σκουπίδια, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει.

Δεν θα επεκταθώ περαιτέρω στο έργο του Στρατή, επειδή γνωρίζω ότι και ο ίδιος δεν το θέλει καθώς το επιτελεί με σεμνότητα και αθόρυβο τρόπο, αλλά έκρινα σκόπιμο να το επισημάνω και για έναν ακόμη λόγο: μπορεί σε αυτόν να απευθυνθεί όποιος συμπατριώτης μας θέλει να εμπιστευθεί ένα έγγραφο, γνωρίζοντας ότι θα πάει σε καλά χέρια.

Όμως, επειδή, αναγκαστικά μπήκα σε προσωπικά ενδιαφέροντα και ατομικές περιπτώσεις, αξίζει να αναφέρω και ένα όνομα ακόμα, αυτό του Κώστα Μίσσιου, του οποίου το έργο στην κατεύθυνση της συλλογής λεσβιακών εντύπων και πάσης λογής τεκμηρίων, είναι επίσης σημαντικό και σπουδαίο. Σκέπτομαι ότι αυτές οι συλλογές του Στρατή Αναγνώστου και του Κώστα Μίσσιου θα μπορούσαν -αν βρισκόμαστε στην επικράτεια ενός κανονικού κράτους- να συνθέσουν τη δημιουργία ενός μοναδικού θεσμού πηγών της Λεσβιακής Ιστορίας, που θα πλαισίωνε τους ήδη υπάρχοντες: Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης και ΓΑΚ Νομού Λέσβου.

Αυτό όμως δεν πρόκειται να γίνει, γι' αυτό η ευθύνη όσων από εμάς συγκεντρώνουμε έγγραφα, έχουμε στα χέρια μας είτε λίγα, είτε πολλά ντοκουμέντα κάθε είδους, είναι πολύ μεγάλη. Θα το διατυπώσω τελείως ωμά και ζητώ εκ των προτέρων την κατανόηση όσων εμπλέκονται -άλλωστε ένας από αυτούς είμαι κι εγώ ο ίδιος: Πρέπει να φροντίζουμε όσο έχουμε ακόμα σώας τας φρένας... για την τύχη των συλλογών μας, επειδή τα παραδείγματα ανθρώπων σημαντικών που δεν θέλησαν να ασχοληθούν για το ζήτημα αυτό, είναι πολλά και οι συνέπειες πολύ, μα πολύ δυσάρεστες...