Γράφαμε στο προηγούμενο σημείωμα μας, για τις γραπτές πηγές της Λεσβιακής Ιστορίας, σε μια προσπάθεια να ιχνογραφήσουμε ένα πλαίσιο των πηγών αυτών, όσο αυτό μπορεί να γίνει από τις στήλες μιας εφημερίδας. Φυσικά, απώτερος σκοπός παραμένει πάντα η συγκέντρωση όλων των τεκμηριωτικών στοιχείων κάτω από μία -αν γίνεται- στέγη, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ), προκειμένου τόσο οι επαγγελματίες ιστορικοί, όσο και οι κάθε είδους φιλίστορες, να επιτελούν το έργο τους ή ακόμα-ακόμα να ικανοποιούν τις όποιες ιστορικές περιέργειες και ανησυχίες τους.

Βέβαια γνωρίζω, και μάλιστα πολύ καλά, ότι αυτή η επιθυμητή συγκέντρωση του ιστορικού υλικού κάτω από την στέγη ενός μοναδικού φορέα -ακόμα και αν αυτός είναι τα ΓΑΚ, τα ΓΑΚ του Νομού Λέσβου εν προκειμένω- είναι μια ουτοπία, μια επιστημονική φαντασίωση, και μάλιστα δεν υφίσταται ούτε σε κοινωνίες, που τουλάχιστον ως προς την αρχειακή φροντίδα και οργάνωση, επιδεικνύουν μεγαλύτερη και καλύτερη μέριμνα από την Ελλάδα.

Αλλά, όπως και να το κάνουμε, αυτό θα ήταν το ιδανικό, δηλαδή στα κατά τόπους παραρτήματα των Γενικών Αρχείων του Κράτους να είχαμε τη μεγαλύτερη έστω συγκέντρωση του έντυπου ιστορικού υλικού, των ιστορικών πηγών.

Όμως πέρα από την ουτοπία, υπάρχει και η πραγματικότητα και με αυτήν οφείλουμε να αναμετρηθούμε, επειδή η καταφυγή σε ιδανικές καταστάσεις, συνήθως αποτελεί καλή δικαιολογία, αν όχι και τροχοπέδη, που ανακόπτει κάθε ουσιαστικό έργο. Στη γραμμή αυτή λοιπόν, είναι καλό τουλάχιστον να γνωρίζουμε πού ενδεχομένως πρέπει να κινηθούμε, ποια πόρτα να χτυπήσουμε προκειμένου να συγκεντρώσουμε τις πηγές μας, οι οποίες είναι σίγουρο -η πραγματικότητα το έχει δείξει με πολλούς, καμιά φορά και απροσδόκητους τρόπους- υπάρχουν, έστω και λανθάνουσες.

Γράφαμε, λοιπόν, στο τελευταίο σημείωμά μας για τις ιστορικές πηγές, τα έγγραφα της Ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης, τα έγγραφα που απόκεινται στους διάφορους ναούς της μητροπόλεως αυτής, και τα οποία ο μακαριστός μητροπολίτης Ιάκωβος Β΄ (Κλεομβρότου) έκανε σοβαρή προσπάθεια να επισημάνει και να περιγράψει στην πολύτιμη τετράτομη «Mytilena Sacra» του.

Όμως το νησί μας είναι μεγάλο και διαθέτει και μια δεύτερη μητρόπολη, την Ιερά Μητρόπολη Μηθύμνης, της οποίας οι ναοί ασφαλώς διαθέτουν ανάλογο γραπτό υλικό. Γνωρίζουμε ότι ο λόγιος μητροπολίτης Διονύσιος Μηνάς, προπολεμικά και από τις σελίδες του πολύτιμου «Δελτίου της Ιεράς Μητροπόλεως Μηθύμνης» έκανε μια σημαντική προσπάθεια να δημοσιεύσει, περιληπτικά πάντως, έγγραφα που φυλάσσονταν σε διάφορους ναούς της μητροπόλεώς του, τα οποία είχε ζητήσει από τους τοπικούς εκκλησιαστικούς παράγοντες να τα αποστείλουν στην Καλλονή, για να τα διαφυλάξει.

Και ξέρουμε ότι κάποιοι ναοί, δηλαδή οι εκκλησιαστικοί τους προϊστάμενοι, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα αυτό και έτσι ορισμένα έγγραφα δημοσιεύτηκαν, μολονότι εκ των υστέρων δεν μπορούμε να τα εντοπίσουμε, επειδή, κατά πάσα πιθανότητα, χάθηκαν σε κάποια πλημμύρα.

Τέλος πάντων. Ας θέσουμε μια τελεία στην υπόθεση αυτή, ή έστω μια άνω τελεία… Το γεγονός παραμένει ότι έχουμε άγνοια των εγγράφων που σήμερα σώζονται -εκτός ολίγων εξαιρέσεων- στους ναούς της Μητροπόλεως Μηθύμνης. Να λοιπόν μια καλή ιστορική πηγή που εύκολα μπορεί να ανασυγκροτηθεί, με την κατάρτιση απλώς ενός καταλόγου, στον οποίο θα επισημαίνονται ότι ο τάδε ναός διαθέτει αυτά τα κατάστιχα, αυτά τα έγγραφα, αυτής της περιόδου κτλ..

Έτσι επιτυγχάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα: α) από τη μια εντοπίζουμε το απολύτως απαραίτητο ιστορικό υλικό για να μάθουμε την ιστορία ενός ναού, ενός χωριού, μιας περιοχής, του νησιού μας εν τέλει και β) επειδή τα ντοκουμέντα θα έχουν καταγραφεί, αποτρέπουν τους μελλοντικούς επίδοξους καταστροφείς του ιστορικού υλικού από τις καταστροφικές παρεμβάσεις τους, -που καμιά φορά γίνονται και από καλές προθέσεις… και βέβαια από άγνοια- δεδομένου ότι η καταγραφή δημιουργεί ευθύνες και υποχρεώσεις διαφύλαξης και παράδοσης του υλικού στους επόμενους διαχειριστές του.

Αν λοιπόν αναληφθεί μια τέτοια προσπάθεια, για την πραγμάτωση της οποίας πολλοί μπορούμε να βοηθήσουμε, θα έχουμε επισημάνει και έτσι διασώσει και παραδώσει στην επιστημονική ιστορικά έρευνα, ένα αρχειακό σώμα που βρίσκεται σε εκκλησιαστικά χέρια.

Μάλιστα μπορεί να γίνει και ένας καλός κατάλογος όλων αυτών των ιστορικών πηγών, ο οποίος θα διευκολύνει τους ερευνητές στο έργο τους, αλλά και τους φορείς που διαφυλάσσουν τέτοιο υλικό, επειδή ο ενημερωμένος ερευνητής και γενικά ο οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος, γνωρίζοντας τι υπάρχει και πού υπάρχει κάποιο έγγραφο, θα πάψει να ενοχλεί με την ιδέα ότι υπάρχει κάτι που δεν θέλουν να του το δείξουν και να δημιουργεί έτσι δυσάρεστες και ανακριβείς πολλές φορές, υποθέσεις για την τύχη του ιστορικού υλικού…