Οι τακτικοί αναγνώστες της στήλης αυτής θα θυμούνται ότι ο λόγος στα δύο προηγούμενα σημειώματά μας ήταν για την τοπική ιστορία και τις συμβολές που πρέπει να γίνουν ακόμα από αυτήν, προκειμένου να αποκτήσει επιστημονική υπόσταση τόσο ως συγκέντρωση και αποθησαύριση τεκμηριωτικού υλικού, όσο και ως μεθοδική προσπάθεια συμβολής στην καταγραφή της ιστορίας του νησιού μας, βάσει του υλικού αυτού.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, λοιπόν, η τοπική ιστορία, όπως θεραπεύεται από τους ανθρώπους που αγαπούν να ενασχολούνται με τη μικρή πατρίδα, έχει να προσφέρει ακόμα πολλά στοιχεία και να συμβάλει έτσι στην πραγμάτωση του έργου της μεγάλης ιστορίας, προς την οποία πρέπει να εκβάλει.

Ωστόσο, μετά από πολλά χρόνια που ασχολούμαι επαγγελματικά με την ιστορία και βέβαια και με την τοπική ιστορία, έχω την εντύπωση ότι πολλές φορές οι τοπικοί ιστοριογράφοι μένουν προσηλωμένοι σε διάφορες εκτιμήσεις τους, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να συγγράφεται η τοπική ιστορία.

Με άλλα λόγια, διακατέχονται από τη σταθερή προσήλωση ότι η ιστορία ενός τόπου, μιας πόλης, ενός χωριού ακόμα, για το οποίο σκοπεύουν να γράψουν, πρέπει σώνει και καλά να καλύπτει ένα εύρος τριών χιλιάδων χρόνων, όσο περίπου είναι και το εύρος της γενικής ελληνικής ιστορίας (πράγμα που και γι’ αυτό υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις).

Μοιραία λοιπόν, αναζητώντας τέτοια στοιχεία και μη βρίσκοντας, διότι είναι αδύνατο για όλους τους τόπους να υπάρχει συνεχής παρουσία ανά τους αιώνες, καταφεύγουν σε εμβαλωματικές λύσεις, που είναι και επικίνδυνες και καμιά φορά φλερτάρουν και με την ανατροπή της σοβαρότητας.

Στην κατάσταση αυτή οδηγούν τα πράγματα, επειδή η τάση του Έλληνα να θεωρεί ότι όλα προέρχονται από την αρχαιότητα και ότι όλα σε αυτή οδηγούν είναι πασιφανής και θα έλεγα διαρκής στο χρόνο. Μάλιστα σκέπτομαι πόσο συχνή ήταν αυτή η τάση τον περασμένο 19ο αιώνα από τους τοπικούς ιστορικούς αλλά και στη συνέχεια το πράγμα δε φαίνεται να άλλαξε και τόσο.

Ένα παράδειγμα θα φέρω μόνο από έναν σοβαρό Λέσβιο λόγιο, του οποίου το έργο τόσα έχει προσφέρει στη λεσβιακή ιστορία. Πρόκειται για τον Μανταμαδιώτη Σταυράκη Αναγνώστου και τη Λεσβιάδα Ωδή του (α΄ έκδοση, Σμύρνη 1849, και εφεξής έχουμε και άλλες, νεότερες εκδόσεις, δηλωτικές της αξίας του έργου του). Ο Σταυράκης λοιπόν, ανάμεσα στα άλλα καταγράφει και τα διάφορα τοπωνύμια της περιοχής του Μανταμάδου, τα οποία, όπως είναι φυσικό, λόγω καταγωγής, τα γνώριζε αναλυτικά και πολύ καλά.

Στο Μανταμάδο, λοιπόν, λίγο μετά τον Ασπροπόταμο, που είναι πλέον πολύ γνωστός λόγω της τουριστικής και γενικά ταξιδιωτικής διάθεσης των σύγχρονων ανθρώπων, υπάρχει ένα τοπωνύμιο μιας παραθαλάσσιας περιοχής, κοντά σε ένα μεγάλο χείμαρρο, που ονομάζεται Τρούπια. Επιχειρώντας, λοιπόν, ο Σταυράκης να ερμηνεύσει την ονομασία αυτή, συνθέτει έναν ολόκληρο ιστορικό μύθο, επειδή στην προσπάθεια σύνδεσης του τοπωνυμίου με την αρχαιότητα, καταφεύγει στη λύση ότι πρόκειται για παραφθορά της λέξης Τρόπαια...

Με άλλα λόγια ότι κάπου εκεί κοντά έγινε κάποια μάχη, κατά την οποία κάποιοι νίκησαν κάποιους (γράφω δυστυχώς μακριά από τη βιβλιοθήκη μου και από μνήμης) και εις ανάμνησιν της νίκης αυτής, έστησαν στην περιοχή τρόπαια, δηλαδή αναμνηστικά της νίκης τους, από τα οποία η περιοχή αυτή, κατά παραφθοράν, ονομάστηκε από τους νεότερους κατοίκους Τρούπια.

Την υπόθεση ότι η περιοχή μπορεί να πήρε το όνομά της από τίποτε πεζές τρύπες/τρούπες ή να υπήρχε κάποιος κάτοικος με το όνομα Τρούπης ή κάπως έτσι, να είχε κτήματα εκεί και από εκεί να πήρε και το όνομα ο τόπος (επειδή συνήθως οι άνθρωποι δίνουν τα ονόματα στους τόπους), ούτε καν το σκέφτηκε, καθώς η αρχαιότητα είναι πάντα η λύση, η πανάκεια και η γοητεία, άλλωστε.

Τα γράφω όλα αυτά για να δείξω ότι η τοπική ιστορία έχει αξία αφ’ εαυτής. Δεν είναι ανάγκη να αναζητεί συνέχειες. Δεν είναι μόνο η Αρχαιότητα και το Βυζάντιο ο στόχος της σύνδεσης.

Ο τοπικός ιστορικός πρέπει να αισθάνεται υπερήφανος και χρήσιμος και όταν εκδίδει ένα έγγραφο: μια διαθήκη, ένα προικοσύμφωνο, μια δωρεά, ένα ημερολόγιο, μιαν ενθύμηση κ.λπ., πράγματα πολύ πιο ουσιαστικά και χρήσιμα από τα Τρούπια και τα τρόπαια.