Η πρόσφατη υβριστική γελοιογραφία του CHARLIE HEBDO -μου είναι δυστυχώς δύσκολο ακόμα και να την περιγράψω- έδειξε τα όρια της ανεκτικότητας της σύγχρονης Ευρώπης και συνολικά το γράδο του πολιτισμού της.

Η σημερινή Ευρώπη, της δημοκρατίας (αν εξαιρέσουμε κάποιες διάσπαρτες ερωτοτροπίες με το ναζισμό), με τις πλάκες του κοινωνικού συμβολαίου στα χέρια και με τις «έξυπνες» 95 λουθηριανές «θέσεις», παρουσιάζεται σήμερα φοβική, μικρόψυχη και αφιλόξενη σε ξένες ιδέες και ξένα δόγματα.

Φαίνεται να της λείπει, όχι μόνο η βαθύτερη θρησκευτική συνείδηση αλλά και ο ανθρωπισμός που η ίδια ανακάλυψε στις δέλτους της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ήδη από τον 16ο μ.Χ. αιώνα.

Μισαλλοδοξία, νέα τείχη και προβοκάτσιες συνθέτουν ένα επικίνδυνο και ηττοπαθές σκηνικό από τότε που η πολεμική ανάμιξη των Ευρωπαίων στα θέματα της εγγύς Ανατολής γέννησε την ισλαμική διαπίδυση (γράφε μάλλον εισπίδυση) στην Εσπερία.

Η Ευρώπη, ζώντας ήδη εξήντα απόλεμα χρόνια μέσα στο γυάλινο πύργο της οικονομικής ευημερίας απροβλημάτιστη, προκλητική, ανιστόρητη και προπαντός μη σκεπτόμενη -που σημαίνει χωρίς φιλοσοφία- έφτασε σήμερα στο σημείο να απεμπολεί τις αρχές του ουμανισμού που τις βρήκε στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων, και που περιείχαν, μεταξύ άλλων ηθικών και πνευματικών κρηπιδωμάτων, τη φιλοξενία προς τους ικέτες, τη μεγαλοψυχία στους πολέμους και το σεβασμό στη γνώμη του άλλου.

Σ’ αυτά πρέπει να προσθέσουμε και τη σάτιρα, τη σάτιρα που πρώτοι οι Έλληνες ανήγαγαν σε υψηλό θεατρικό είδος (Αριστοφάνης) και σε επαρκές φιλολογικό δημιούργημα (Λουκιανός), καίτοι η ιστορία κατέγραψε τη σάτιρα ως ρωμαϊκό δημιούργημα, αρχής γενομένης τυπικά από τον ποιητή Λουκίλιο (148-102 π.Χ.).

Και μπορεί μέσω των Ρωμαίων να διαδόθηκε και να εγκαθιδρύθηκε η σάτιρα σαν ελαφρό λογοτεχνικό είδος ποικίλων κωμικών θεμάτων, όμως η πραγματική της ουσία και υπόσταση βρίσκεται στις αρχαίες ελληνικές κωμωδίες και στα πλείστα των έργων του Λουκιανού του Σαμοσατέως.

Είναι χάρμα αναγινώσκειν τα έργα του μεγάλου Σύρου συγγραφέα. Δεν διστάζει να διακωμωδήσει μεγάλους ποιητές, φιλοσόφους και ήρωες της ελληνικής ιστορίας και μυθολογίας, να περιγράψει με ειρωνικό τρόπο τα δώματα και τα συμπόσια των Ολυμπίων θεών και τη διαχρονικά θρυλούμενη ζωή στον άλλο κόσμο.

Λεπτή και καλλιεργημένη αίσθηση του χιούμορ (της ελληνιστί ευτραπελίας), αυτοσαρκασμός, ανατροπές και διασκεδαστικά απρόοπτα, αλλά πάντα με ελεγχόμενο κόσμιο τρόπο και μέχρι τον βαθμό που δεν θίγεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και οι πάγιες και θεμελιακές αξίες της ζωής και του κοινωνικού κεκτημένου.

Η Ελλάδα δεν είναι χώρα, για όσους την γνώρισαν από μέσα. Είναι μεγάλη και διαχρονική ιδέα. Η Ευρώπη πρέπει (ξανα)ψάχνοντας να βρει με ποιον τρόπο κατάφερε μια μικρή και φτωχή χώρα να κερδίσει την ευγνωμοσύνη όλων των βαρβάρων με τους οποίους ήρθε σε σύγκρουση.

Ο Λουκιανός διακωμωδεί στον «Ικαρομένιππο» τον Πλάτωνα και τους λοιπούς (πλην των Κυνικών στους οποίους έτρεφε φανερή συμπάθεια) φιλοσόφους, μέχρι τον Δία και τον Απόλλωνα, και στα «Αληθή διηγήματα» το Σωκράτη, τον Όμηρο, τον Ηρόδοτο και αυτόν ακόμα τον Πυθαγόρα, δεν θα ’φτανε όμως ποτέ στο σημείο να διαπομπέψει και να βεβηλώσει τη μνήμη ενός αθώου παιδιού που έτυχε να πέσει θύμα ενός βρόμικου πολέμου.
Μπροστά στη θέα ενός σκοτωμένου παιδιού και οι βράχοι λιώνουν απ’ το κλάμα.

Να θυμίσουμε a-propos στους νέο-Γάλλους ότι σε όλες τις κοινωνίες ο νεκρός είναι τιμώμενο πρόσωπο. Ο άνθρωπος από τη βαθιά αυγή της ιστορίας του, τον πρώτο που σεβάστηκε και λάτρεψε δεν ήταν ο θεός του. Αυτόν άλλωστε δεν τον είχε ακόμα ιδεατά γνωρίσει. Ήταν ο νεκρός του. Ήρωες και θεοί της κάθε φυλής ήταν οι νεκροί της.

Ένα συμπέρασμα απ’ όλη αυτή την ιστορία, που μπορεί να έχει οδυνηρά αποτελέσματα: Κάποιους Ευρωπαίους φαίνεται ότι συνεχίζει να τους τρώει ο κώλος τους...