Παιδεία σημαίνει (και σήμαινε πάντα) να μάθει με όλους τους παιδαγωγικούς τρόπους ο νέος το καλό και το χρήσιμο και το πώς να αποφεύγει το κακό για να προσεγγίσει και το βιοπορισμό αλλά πρωτίστως την ευτυχία.

Το καλό είναι συνυφασμένο με το φυσικό και το κανονικό.
Η φύση, εκτός του ότι είναι η μεγάλη μάνα, είναι και η μεγάλη δασκάλα.

Ο νέος λοιπόν οφείλει να μάθει τη φυσική τάξη των πραγμάτων και μπορεί, αν θέλει, αργότερα να πειραματιστεί με τις εκτροπές και τις εξαιρέσεις, που δυστυχώς είναι κι αυτές μέσα στη ζωή, αν όχι στα περιθώριά της.

Για να το καταλάβουμε αυτό, είναι χρήσιμο να θυμηθούμε το παιδαγωγικό προφίλ των τριών μεγάλων αρχαίων τραγωδών και με ποια σειρά εμφανίστηκαν. Πρώτος ο Αισχύλος ύμνησε την πίστη και την ανδρεία, ο Σοφοκλής αργότερα ζωγράφισε τους μεγάλους ηθικούς νόμους και τελευταίος ο Ευριπίδης προσπάθησε να ανατμήσει τα δεινά και την ανεξιχνίαστη φύση των ανθρώπων.

Υπήρξε μια φυσική διαδοχή, που παρακολούθησε την εξελικτική πορεία της κοινωνίας και τη φθορά των ηθών. Δεν εμφανίστηκε πρώτος ο Ευριπίδης!

Το ζητούμενο λοιπόν είναι το φυσικό πρότυπο, και εξηγούμαι τι ακριβώς προετοιμάζει όλος αυτός ο πρόλογος.

Η οικογένεια είναι αρχαιόθεν το βασικό κύτταρο της κοινωνίας και ο πρωτογενής και αδιάρρηκτος βιολογικός πυρήνας της φυλής. Αυτό το κύτταρο το περιέγραφαν τα παλιά αναγνωστικά με πολύ σοφό, ανθρώπινο και ιδανικό τρόπο. Ο πατέρας, η μητέρα, τα παιδιά στη σειρά τους, η γιαγιά -απαραίτητη γερουσιακή εγγύηση και καταφυγή- και από κοντά τα πιστά κατοικίδια.

Έπεσε τις προάλλες στην αντίληψή μου βιβλίο που ζήταγε από τα παιδιά να περιγράψουν τον τύπο της οικογένειάς τους και απαριθμούσε: μια κανονική, μια που ο πατέρας είχε πεθάνει ή ήταν φυλακή, μια που μάνα και πατέρας συζούν, μια μονογονεϊκή, μια διαζευγμένη κ.λπ. Μάλιστα υπήρχε η ακραία διαπίστωση μιας γιαγιάς ότι το καλύτερο παιδί ήταν αυτό που ο πατέρας του ήταν φυλακή, γεγονός βέβαια που μπορεί να συμβεί, αλλά που δε μπορεί να είναι διδακτέο.

Η πραγματικότητα είναι πράγματι σκληρή και ανελέητη και τα δράματα της ζωής είναι άξια σεβασμού για το μόνο λόγο ότι το μέλλον δεν έπαψε ποτέ, σύμφωνα με την αρχαιοελληνική ρήση, να είναι «αόρατον» και είμαστε όλοι υποψήφιοι. Αυτό όμως από το να τα διδάσκουμε και να τα εξιδανικεύουμε με φυσικό τρόπο στα μικρά παιδιά απέχει παρασάγγας.
Πρόσφατα ακούσαμε τον πρόεδρο των ΗΠΑ να μιλά για την κανονική οικογενειακή ζωή και να υπερθεματίζει την ανάγκη να την προστατεύουμε.

Τα λόγια όμως είναι λόγια. Οι πράξεις διδάσκουν. Και οι πράξεις σε όλα τα οικονομικώς ευκατάστατα κράτη μεριμνούν και τυρβάζουν γύρω από την ανοχή και την εξιδανίκευση των εξαιρέσεων και την αποδόμηση της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που δομήσαμε πληρώνοντας σε δίσεκτα χρόνια βαρύ το τίμημα της φτώχειας, του πολέμου, της ξενιτιάς και της δουλείας.

Σε λίγα χρόνια, αυτή η δήθεν ρεαλιστική, η ανενδοίαστη παιδαγωγική δε θα μας ξαφνιάσει καθόλου όταν προσθέσει στους προειρημένους οικογενειακούς τύπους και τον τύπο των ομοφυλόφιλων γονέων.

Όλα είναι -θα μου πείτε- μέσα στη ζωή. Γιατί όμως θα ’πρεπε να είναι και μέσα στων παιδιών τα βιβλία;
Προχθές είχαμε πάλι επανάληψη κυβερνητικών δηλώσεων για το θέμα του μαθήματος των θρησκευτικών και, άσχετα με το πώς αναδιπλώθηκαν κάποιοι, είναι μόνιμο και κόκκινο θέμα της ατζέντας τους.

Μέχρι τώρα ζητούσαμε από τα παιδιά να μας δηλώσουν (!) ότι είναι άθεα (!). Η κτηνωδία και η εγκατάλειψη σ’ όλο της το μεγαλείο. Εδώ πεθαίνουμε και δεν προφταίνουμε να αποκρυσταλλώσουμε τέτοιες απόψεις και ζητάμε από νεαρούς και ευλύγιστους βλαστούς να τις διατυπώσουν υπεύθυνα.

Τώρα σκέφτονται να μετριάσουν τον ιεροεξεταστικό ζήλο τους και να ζητάνε τη δήλωση άνευ αιτιολογίας.
Κύκλοι αντεθνικοί (στους οποίους συγκαταλέγεται και απαξάπασα η ΟΛΜΕ !) αλλοπρόσαλλοι και πειραματιζόμενοι ενοχλήθηκαν από την παρουσία της εκκλησίας (με τα γνωστά και τα συγγνωστά της προβλήματα) και ούτε διάβασαν ποτέ ότι αυτή κουβάλησε στην πλάτη της έθνος και γλώσσα και μουσική και τα ’φερε μέχρι εδώ που τα ’φερε.

Ούτε και διάβασαν την ευρωπαϊκή ιστορία, γιατί εκεί θα έβλεπαν ότι, ανεξάρτητα από την εθνικότητα και το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα της κάθε χώρας, οι περισσότεροι μεγάλοι επιστήμονες όλων των επιστημών είχαν αρχίσει τις σπουδές τους με τη θεολογία, πολλοί μάλιστα από αυτούς (Νεύτων, Πασκάλ κ.ά.) δεν απογαλακτίσθηκαν ακόμα κι όταν έφτασαν στον επιστημονικό κολοφώνα.

Και κάτι ακόμα που ίσως μας διαφεύγει. Είναι πρόστυχο να ζητάνε από τα παιδιά να δηλώσουν εξαίρεση από το μάθημα των θρησκευτικών χωρίς τουλάχιστο να τους προσφέρουν ευθαρσώς μιαν εναλλακτική θρησκεία, οδηγώντας τα έτσι είτε στην αθεΐα (η οποία είναι «νόσος») ή, από αντίδραση, στην άλλη άκρη της σκληροπυρηνικής και μισαλλόδοξης θρησκοληψίας.

Έχω την εντύπωση ότι αφήσαμε σπουδαία παιδαγωγικά θέματα να τα ρυθμίζουν αφιλοσόφητοι και εμπαθείς αποδομητές του έθνους.