Η πολύτιμη ιστορική αξία των ενθυμήσεων

03/04/2015 - 15:02

Στην αρκετά μακρά σειρά των σημειωμάτων αυτών, που το «Εμπρός» με γενναιοδωρία μας παρέχει την ευκαιρία να αναπαραγάγουμε από τις σελίδες του, δίδοντάς μας έτσι τη δυνατότητα να κοινοποιούμε στους φιλοπερίεργους και φιλίστορες αναγνώστες γνωστά και άγνωστα επεισόδια της λεσβιακής, της ελληνικής εν τέλει ιστορίας, έχουμε αναφερθεί και άλλοτε για την αξία των ενθυμήσεων. Όμως ας επαναλάβουμε και πάλι το φαινόμενο.

Στην αρκετά μακρά σειρά των σημειωμάτων αυτών, που το «Εμπρός» με γενναιοδωρία μας παρέχει την ευκαιρία να αναπαραγάγουμε από τις σελίδες του, δίδοντάς μας έτσι τη δυνατότητα να κοινοποιούμε στους φιλοπερίεργους και φιλίστορες αναγνώστες γνωστά και άγνωστα επεισόδια της λεσβιακής, της ελληνικής εν τέλει ιστορίας, έχουμε αναφερθεί και άλλοτε για την αξία των ενθυμήσεων.

Όμως ας επαναλάβουμε και πάλι το φαινόμενο.
Όταν λέμε «ενθυμήσεις» ή «βραχέα χρονικά», εννοούμε όσα αξιοσημείωτα γεγονότα κατέγραφαν άνθρωποι παλαιοτέρων εποχών, -οι οποίοι πολλές φορές δεν διέθεταν καν την απαραίτητη γραφική ύλη-, επάνω σε βιβλία, στα περιθώρια των σελίδων και κυρίως στην αρχή και στο τέλος τους, όπου υπήρχαν λευκές σελίδες, τα λεγόμενα παράφυλλα.

Σε αυτά λοιπόν τα σημεία των βιβλίων, έγραφαν κάποια σημαντικά προσωπικά γεγονότα (γάμους, γεννήσεις, θανάτους κ.τ.λ.), αλλά και κάποια άλλα γεγονότα που είχαν γενική απήχηση (πολεμικά γεγονότα, καιρικές ανωμαλίες, φυσικά φαινόμενα, σεισμούς, πλημμύρες κτλ).

Οι απομνημονεύσεις τέτοιων γεγονότων και ειδικότερα για μια περίοδο της ελληνικής ιστορίας -την Τουρκοκρατία- αποκτούν μεγάλη σημασία, επειδή, συνήθως, δεν διασώζονται αντίστοιχα οργανωμένα αρχεία, με σειρές εγγράφων. Έτσι κάθε πληροφορία, από που και αν προέρχεται, αποκτά μεγαλύτερη σημασία από την απλή αναγραφή, αφού δεν έχουμε την άνετη τεκμηρίωση και πρόσβαση σε οργανωμένα αρχεία.

Μια εικόνα για το φαινόμενο αυτό και τη σημασία του μπορεί να έχει ο ενδιαφερόμενος, αν περιέλθει τον κατάλογο των εντύπων της Ι. Μ. Λειμώνος, τον ο οποίο συνέταξε ο λόγιος ηγούμενος της μονής αρχιμανδρίτης Νικόδημος Παυλόπουλος.
Ο ηγούμενος Νικόδημος, λοιπόν, εκτός από την αναγραφή των εντύπων ως σωμάτων της σπουδαίας βιβλιοθήκης του Λειμώνος, φρόντισε να διασώσει και όσες καταγραφές -ενθυμήσεις τις ονομάσαμε- βρίσκονταν πάνω στα βιβλία, οι οποίες και αποτελούν, ασφαλώς, πολύτιμες μαρτυρίες τόσο για αυτά καθαυτά τα βιβλία (ποιοι ήταν οι κάτοχοί τους, πώς βρέθηκαν στο μοναστήρι κτλ.), αλλά και για άλλα γεγονότα γενικότερου ενδιαφέροντος.

Για να καταστήσω πιο σαφή τα πράγματα, τα σχετικά με την αξία των ενθυμήσεων, θα δώσω ένα παράδειγμα.

Αυτό προέρχεται όχι από βιβλίο αλλά από έναν κώδικα της μονής Λειμώνος, τον οποίο είχαν δει παλαιότεροι μελετητές (δεν κρίνω σκόπιμο να αναφέρω ονόματα και υποσημειώσεις για να μην κουράζω τους αναγνώστες), και εν τέλει δημοσίευσε ο σπουδαίος ιστοριοδίφης Σπυρίδων Λάμπρος σε ένα τόμο μιας σειράς ιστορικού περιεχομένου, που εξέδιδε, με τον τίτλο «Νέος Ελληνομνήμων». Στον έβδομο τόμο λοιπόν του περιοδικού -ας το πούμε έτσι- δημοσίευσε ο Σπ. Λάμπρος, το 1910, και την παρακάτω ενθύμηση από τον κώδικα αρ. 89 της μονής Λειμώνος:
«+ Έτος ζρε έγηνε λημός εις πάσα τόπον και χώραν και επίγεν το σιτάρην το κιλό ρκ και εζούσαν με χορτάρια και με τιρόγαλον οι άνθρωποι».

Με πιο απλά λόγια: το έτος 1597 έγινε σε όλο τον τόπο μεγάλη αφορία και έφθασε να πουλιέται το σιτάρι 120 γρόσια το κιλό (της εποχής) και οι άνθρωποι ζούσαν με χορτάρια και τυρόγαλο.

Δεν χρειάζεται καμιά ιδιαίτερη ιστορική εξειδίκευση για να καταλάβει κανείς την αξία αυτής της ενθύμησης, η οποία ανακαλεί δραματικές στιγμές της ιστορίας των ανθρώπων, όταν η αφορία και η έλλειψη του βασικότερου αγαθού για τη συντήρηση των ανθρώπων, δηλαδή του σταριού, συντελούσε να φθάνει η τιμή του σε τέτοιο ύψος που το καθιστούσε απαγορευμένο είδος για τους ανθρώπους με ό,τι αυτό συνεπαγόταν: με άλλα λόγια τους υποχρέωνε σαν τα ζώα, να τρέφονται με χόρτα και τυρόγαλο.

Και ο καθένας μπορεί να φανταστεί τις καταστάσεις που μπορούσε να επιφέρει η παρατεταμένη κρίση και τα όποια ανθρώπινα θύματα.

Έχουμε, όμως ένα πρόβλημα: η ενθύμηση δεν μας αναφέρει πού συνέβαιναν αυτά, επειδή το «πάσα τόπος και χώρα», που μνημονεύει, δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Βέβαια ο κώδικας βρίσκεται στη μονή Λειμώνος και εύλογα καθένας μπορεί να υποθέσει ότι όσα αναφέρονται αφορούν στο νησί μας.

Όμως το πράγμα δεν είναι απλό, επειδή ο κώδικας μπορεί να μεταφέρθηκε, να αγοράστηκε, να χαρίστηκε στο μοναστήρι, ενώ η αρχική προέλευση με την ενθύμηση να αφορούν σε άλλο τόπο.

Όμως αυτά όλα είναι δουλειά των ιστορικών να επιλύσουν, ενώ εδώ θέλαμε να δείξουμε την αξία των μικρών αυτών σημειωμάτων, των ενθυμήσεων, πάνω σε παλαιά βιβλία.

Γενική Ροή Ειδήσεων

PROUDLY POWERED BY CJ web | Copyright © 2017 {emprosnet.gr}
Made with love and a lot of coffee by CJ web, Creative web Journey