Μας ξάφνιασε -κάτι που δεν το συνηθίζει- η Ακαδημία Αθηνών. Ενώ επί 70 περίπου χρόνια κωλυσιεργούσε περί την συγγραφή ενός πλήρους λεξικού της ελληνικής γλώσσας, και είχε καθηλωθεί στο λήμμα «δαχτυλωτός», αποφάσισε ξαφνικά να ολοκληρώσει (ναυλώνοντας και την ηλεκτρονική τεχνολογία) ένα επίτομο των 1.819 σελίδων, που το ετοιμάζει και σε ηλεκτρονική μορφή.

Η σύνταξη ενός ελληνικού λεξικού, ειδικά σήμερα, είναι πολύ εξειδικευμένη και σοβαρή υπόθεση, και η Ακαδημία με το εγχείρημά της μάλλον έπεσε σε βαθιά και άπατα γι’ αυτήν νερά.

Καταρχάς και εκ προοιμίου θα πρέπει όλοι να παραδεχτούμε ότι ένα λεξικό (ερμηνευτικό και ετυμολογικό) της γλώσσας είναι σταθερή πηγή γνώσης και όχι οδηγός εντροπίας (δηλαδή μετρητής της αταξίας ενός συστήματος).

Καταφεύγουμε σε ένα λεξικό για να μας μάθει τα παραδεδεγμένα, και όχι για να μας πει, χάριν παιδιάς, πώς θα βγάλουμε καινούριες λέξεις σπάζοντας όλους τους κανόνες της γραμματικής και της ευφωνίας.

Το ότι δε αυτοτιτλοφορείται «χρηστικό» αυτό το λεξικό, δείχνει όλη την ευφημιστική έως και ναρκισσιστική προ-διάθεση των συντακτών του και ίσως και τη δικαιολογημένη τους αγωνία για το εάν πράγματι καταφέρει να αποβεί χρηστικό, δηλ. χρήσιμο στις επόμενες γενιές.

Εξάλλου είναι ανόητο να αυτοπροσδιορίζεται η ποιότητα ή η ωφέλεια ενός προϊόντος. Πώς θα μας φαινόταν λ.χ. ένα ταμπελάκι στη λαϊκή: «ωφέλιμες μπάμιες 4 ευρώ»;…

Γράφτηκαν και σχόλια και κριτικές, όπως διαβάζουμε, και κακοπροαίρετες, αλλά και καλοπροαίρετες έως ηλίθιες. Γράφτηκε λ.χ. ότι αξίζουν συγχαρητήρια στην Ακαδημία που απενοχοποίησε το γλωσσικό «λάθος», που έγινε πιο σημερινή και πιο ευέλικτη και που έδωσε κατ’ αρμοδιότητα τη δυνατότητα στους κάφρους, όχι μόνο να «κόβουν» νεολογισμούς, αλλά να διαμορφώνουν και τους γλωσσικούς κανόνες.

Ο κόσμος μας, είναι αλήθεια, αλλάζει ραγδαία. Λέξεις αλλά και έννοιες όπως κουάρκ, τζιχαντιστής, υπεράκτιος, σέλφη, προβιοτικά δεν υπήρχαν χθες.

Η τεχνολογία έχει αλλάξει της γλώσσας τον αδόξαστο, ωστόσο η πατρώα γλώσσα αντέχει μέχρι σήμερα και φαίνεται ότι θα αντέχει για πάντα γιατί βασίζεται στην αρχιτεκτονική χάρη, την εννοιολογική ευστοχία (ταυτότητα σημαίνοντος και σημαινομένου, όπως λένε οι μελετητές των γλωσσών) και πρωτίστως στους κανόνες.

Ένας τέτοιος θεμελιώδης κανόνας της νέας ελληνικής (που δεν τον σέβεται ακόμα κανένας Έλληνας) λέει ότι όλες οι ξένες λέξεις, εκτός της λατινικής γραμματείας και των λέξεων της Βίβλου, γράφονται με τον συντομότερο τρόπο, δηλαδή, ι, ο και ε και όχι διπλά σύμφωνα. Έτσι θα γράψουμε «πραιτώριο», «καίσαρας» και «Γαλιλαία», αλλά «Γαλιλέος» και Σέξπιρ και «Βριξέλες».

Ένας άλλος κανόνας (που δυστυχώς δεν τέθηκε ποτέ) είναι ότι οι ξένες λέξεις οι προσιδιάζουσες καταληκτικά θα πρέπει να εντάσσονται στο κλιτικό σύστημα της γλώσσας. Δηλαδή, «της τρόικας», «του καζίνου», «της Καλιφόρνιας».
Ένα τρίτο σημείο στο οποίο ενδίδει το νέο λεξικό είναι η διπλή γραφή λέξεων, που δεν θα ‘πρεπε να υφίσταται ούτε και για ιστορικούς λόγους. Αβγό, κτίριο, μπίρα, στιλό, ξίδι και τόσα άλλα συνεχίζουν να απασχολούν όλα τα λεξικά χωρίς αποχρώντα λόγο.

Ακόμα και λέξεις όπως «μικτός», «εταιρία» και «αντιπροσωπία» θα έπρεπε να γράφονται αποκλειστικά με τη συντομότερη γραφή, σύμφωνα με τη διασταλτική ερμηνεία του γενικού κανόνα που προαναφέρθηκε.

Δυστυχώς όλο το εκπαιδευτικό -και μέσω αυτού και το πολιτικό- σύστημα έχουν πλέον απροκάλυπτα αυτό τον σκοπό: να δημιουργήσουν μια γλώσσα, αλλά και ένα βίο (!), χωρίς κανόνες.

Ένα βίο πλάνητα και αυτοσχεδιάζοντα, με πολλά δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις, ένα βίο αποκομμένο από τον σοφό ομφάλιο λώρο της παράδοσης και τον αδήριτο λώρο της αιτίας και της φύσης. Ένα βίο δηλαδή «παρά φύσιν».

Οι πειραματισμοί μας και ο εκχυδαϊσμός στη γλώσσα αποκαλύπτουν την ασέβειά μας και προς τη φυσική τάξη των πραγμάτων και των ηθών. Ακούμε ότι όπου να ‘ναι ψηφίζονται και τα «σύμφωνα συμβίωσης» που θα αφορούν υβρίδια (με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο) του ημετέρου γένους…

Ω! τέμπορα, ω! μόρες! θα αναφωνούσε με όλη του τη δύναμη ο σημερινός Κικέρων.
Αλλά ας γυρίσουμε πάλι στο λεξικό και στη γλώσσα, παραλείποντας τις αιτιάσεις ότι η Ακαδημία δεν είναι ο καθ’ ύλην αρμόδιος λεξικογράφος, και ότι επιχορηγήθηκε για αυτή τη δεκαετή εργασία με ένα εκατομμύριο του δημόσιου κορβανά. Ας γυρίσουμε στην ουσία με ένα κραυγαλέο παράδειγμα, που έχει απασχολήσει κι άλλη φορά αυτή τη στήλη, και που δείχνει ανάγλυφα ότι η Ακαδημία (και ίσως όχι μόνο αυτή) εκτός από άνοια και αρτηριοσκλήρωση πάσχει και από αγκύλωση και λοιπές ορθοπεδικές νόσους.

Πρόκειται για τη λέξη «ορθοπεδικός» την οποία, λέει, συγχωρεί και με την εναλλακτική γραφή «ορθοπαιδικός»! Πρόκειται όπως είναι γνωστό για δυο διαφορετικές ρίζες της γλώσσας.

Το «πέδον» που είναι το έδαφος, το δάπεδο και ο «παις» που είναι το παιδί. Ορθοπεδική λοιπόν είναι η ιατρική ειδικότητα που ορθοί επί του πέδου τα μέλη και την κίνησή τους, και όχι όπως ισχυρίζονται κάποιοι ανόητοι γιατροί, ζηλωτές της φιλολογίας, ότι ορθώνει τους… παίδας ή παιδαγωγεί την ορθία στάση…
Η κάθε μια επιστήμη έχει τα χωράφια της. Τα χωράφια της αυτά είναι ιερά για τις υπόλοιπες, κι αυτό είναι γνωστό τουλάχιστον από την εποχή του Πλάτωνα. Στον «Σοφιστή» (229 γ) λέει ότι «το να νομίζει κανείς ότι γνωρίζει αυτό που δεν γνωρίζει, είναι αυτό από το οποίο ξεκινούν όλα τα διανοητικά σφάλματα των ανθρώπων». («Το μη κατειδότα τι δοκείν ειδέναι, δι ου κινδυνεύει πάντα όσα διανοία σφαλλόμεθα γίγνεσθαι πάσιν»).

Αυτό που κάνουμε με τις λέξεις, το κάνουμε πολύ επικινδύνως και για τα πράγματα που ονομάζουν αυτές οι λέξεις. Τα πράγματα, τις έννοιες, τα ήθη.

Ψαχνόμαστε λοιπόν, άρρητα, αδέξια και εις πείσμα των επιταγών της μητέρας φύσης. Και προπαντός χωρίς κανόνες. Γνωρίζουμε άραγε ότι τέτοιες δραστηριότητες ενδέχεται να έχουν θανάσιμο τίμημα;...