Είναι διαπιστωμένο ιστορικά ότι σε εποχές κρίσης οι άνθρωποι αναζητούν τον «άγνωστο Θεό», πιστεύουν στα θαύματα και καταφεύγουν στη λατρεία ειδώλων ή επιστρέφουν στο παρελθόν ψάχνοντας να βρουν αξίες, θεσμούς και πρότυπα, μορφές και τρόπους για την κοινωνική και πολιτική τους οργάνωση, προκειμένου να στηρίξουν την παραπαίουσα ζωή τους.

«Κάθε στιγμή που οι σύγχρονες αξίες κλονίζονται και περνούν κάποια κρίση», γράφει ο Δημήτρης Γληνός**, «το συνειδητό ξαναγύρισμα προς το παρελθόν έρχεται να τις στηρίξει ή να αποτελειώσει το γκρέμισμά τους και να θεμελιώσει τις νέες αξίες, που θα γεννηθούν από την κρίση αυτή. Είναι, όμως, πάντα το συνειδητό αυτό ξαναγύρισμα προς τις αξίες του παρελθόντος γόνιμο; Συντελεί πάντα στη διαμόρφωση, στο κανονικό ξετύλιγμα, στην πρόοδο της σύγχρονης ζωής; Ή μπορεί να γίνει και επικίνδυνο, να φέρει σταμάτημα, να δώσει εικονικό στήριγμα και ψεύτικη λάμψη σε κουρασμένους λαούς, να είναι έκφραση αδυναμίας και όχι δημιουργικής ορμής, να είναι στασιμότητα και όχι πρόοδος, ακινησία θανάτου και όχι σπαρτάρημα της νέας ζωής;»

Η έξοδος από την κρίση διά της επιστροφής στο παρελθόν είναι στις μέρες μας πολυδιαφημισμένο λαϊκό ανάγνωσμα. Κάποιοι ανασκαλεύουν τα «μπάζα» στη... χωματερή της ιστορίας, για να βρουν τα υλικά που θα ξαναχτίσουν τη νέα ζωή.

Έτσι στο σύγχρονο πολιτικό «Γιουσουρούμ», της τρελαμένης εξαιτίας της πολύμορφης και πολυεπίπεδης κρίσης Ελλάδας, εκτίθενται «προς πώλησιν», μεταξύ των άλλων, ιδεολογικές «αντίκες», πορτρέτα... «ενδόξων» δικτατόρων, αιματοβαμμένα «συναξάρια» καπεταναίων που διακρίθηκαν στους εθνικούς διχασμούς, παράσημα που κάποτε κοσμούσαν τα στήθη «εκδοροσφαγέων», μέτρα και σταθμά που αποσύρθηκαν προ πολλού από την Αγορά.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως και πάλι στον μεγάλο διανοητή της Αριστεράς, το Δ. Γληνό:

«Μόνο ένα δυνατό “εγώ”, στηριγμένο σε αυτεπίγνωση και αυτοπεποίθηση μπορεί να γνωρίσει το παρελθόν και να αναζητήσει σ’ αυτό τα γόνιμα και χρήσιμα σπέρματα, γιατί και αυτή η κατανόηση του παρελθόντος προϋποθέτει επίγνωση του παρόντος και ορμή δημιουργική [...] Το τι αξίζει από το παρελθόν κρίθηκε πάντα στις δημιουργικές εποχές από το τι ήθελε το παρόν. Οι δημιουργικές εποχές δεν παίρνουν το καθετί από τα περασμένα. Εκείνο μόνο βλέπουν, εκείνο αισθάνονται, εκείνο εκτιμούν κι εκείνο αφομοιώνουν που τους κάνει ικανούς να ιδούν, να αισθανθούν, να εκτιμήσουν και ν’ αφομοιώσουν οι ανάγκες του παρόντος.»

Εάν αυτά, λοιπόν, είναι τα κριτήρια για να θεραπεύσουμε τις ανάγκες του παρόντος, με τα σύγχρονα μέσα ή με τις συνταγές και τα εργαλεία του παρελθόντος, πόσο αποτελεσματικό ή επικίνδυνο φάρμακο θα ήταν η επιστροφή στο παλιό μας νόμισμα, τη δραχμή, και η αποχώρησή μας από την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση - και πιθανόν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση - που μας προτείνουν κάποιοι;

Προτού διαπράξουμε το απονενοημένο διάβημα, πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά την ιστορική περίοδο κατά την οποία η εθνική μας οικονομία στηριζόταν στο εθνικό μας νόμισμα: να θυμηθούμε και να ερμηνεύσουμε τις αλλεπάλληλες υποτιμήσεις της δραχμής, την κερδοσκοπία που γινόταν εις βάρος της από τα χρηματοπιστωτικά κέντρα του εξωτερικού, τον πληθωρισμό που προσήγγιζε τριψήφιο νούμερο και καταβρόχθιζε το εισόδημα των εργαζομένων (το μακρυκάνη τιμάριθμο των γελοιογράφων μας, που το κεφάλι του χανόταν στα σύννεφα, καθώς και τον Πειναλέοντα του Μποστ που πήγαινε χέρι - χέρι με την Ανεργίτσα). Να θυμηθούμε πόσα μάς κόστιζε στην περίοδο της δραχμής ένα αυτοκίνητο ή ένα τρακτέρ, ένα ταξίδι στο εξωτερικό, και πόσα από τα θηριώδη 4x4 τζιπ και αγροτικά ήταν τότε παρκαρισμένα έξω από το... καφενείο του χωριού!

Και εάν η μνήμη μας είναι ασθενική ή τόσο νεανική που αδυνατεί να θυμηθεί, ας κοιτάξουμε στη γειτονιά μας, τις χώρες που ζουν σήμερα στην... ευτυχία του εθνικού τους νομίσματος: τη Βουλγαρία, την Αλβανία και τη Ρουμανία, και πιο πέρα την Ουκρανία και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που... σκοτώνονται, για να μπουν στην Ε.Ε. και την Ο.ΝΕ και να απαλλαγούν από τη μιζέρια του εθνικού τους νομίσματος.

Και, αφού και η δική μας «ευτυχία» βρίσκεται πίσω στο εθνικό μας νόμισμα, γιατί τόσα χρόνια, που η Ελλάδα υπερηφάνως πορευόταν με το εθνικό της νόμισμα, δε μεγαλούργησε, όπως μας υπόσχονται σήμερα οι δραχμολάτρες; Γιατί τόσα χρόνια, που ήμαστε εκτός τού ευρώ, οι επενδυτές δεν «έκαναν ουρά» και οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων δεν «απογειώθηκαν»; Γιατί και τότε η Ελλάδα επαιτούσε την «ξένην βοήθεια» και ζούσε με τα δανεικά; Γιατί το εμπορικό ισοζύγιο (εισαγωγές - εξαγωγές) ήταν και τότε ελλειμματικό; Γιατί ανέκαθεν η ανεργία και «η πενία αεί σύντροφος τη Ελλάδι» ανάγκαζαν τους νέους να ξενιτεύονται σε άλλες χώρες, για να βρουν δουλειά, ακόμα και στα ανθρακωρυχεία του Βελγίου; Και γιατί οι Αλβανοί, οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι αφήνουν το εθνικό τους νόμισμα και καταφεύγουν στη «μνημονιακή» Ελλάδα επαιτώντας λίγα ευρώ;

Τι θα έλεγε άραγε σήμερα ο Δημήτρης Γληνός στους «δραχμομανείς», ιδεολογικούς επιγόνους του, οι οποίοι προπαγανδίζουν με τέτοιο επαναστατικό πάθος την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή;
Ας τον ακούσουμε για μια ακόμα φορά: «η συνειδητή στροφή και προσκόλληση στο παρελθόν υπήρξε για πολλούς λαούς το νεκροσάβανο της ζωής. Λαοί εξαντλημένοι, λαοί που έχασαν τη δημιουργική τους δύναμη, έμειναν με πείσμα προσκολλημένοι σε αποκρυσταλλωμένες αξίες, που μια φορά δημιούργησαν ή πήραν εν μέρει από άλλους. Και άφησαν τη ζωή τους να γίνει φτωχή, αχρωμάτιστη, ταπεινή μαζί μ’ αυτές. Νικήθηκαν στη σύγκρουσή τους με άλλους, έπεσαν στην αφάνεια ή έμειναν σε παράμερη στασιμότητα».

Ένα τέτοιο, λοιπόν, μέλλον ονειρευόμαστε για τις γενιές που έρχονται;

* Το σύνθημα των «βασιλοφρόνων» αντιβενιζελικών το 1920 ήταν «ελιά, ελιά και Κώτσο βασιλιά»· όμως με τη φόρα στον κατήφορο που έχουμε πάρει, ποιος ξέρει, μπορεί να ακούσουμε κι αυτή την παραλλαγή του... «εθνοπρεπούς» συνθήματος!

** Δημήτρης Γληνός. «Δημιουργικός Ιστορισμός». Ανακοίνωση στην «Εταιρεία Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών», 13 Μάρτη 1920.