Ένας άντρας καμωμένος από σφαίρες κι όνειρο. Τον βάφτισαν Ερνέστο, τον φώναζαν «Τσε». Ένας γιατρός που υπέφερε από άσθμα, ένας αστός που πολέμησε ενάντια στα συμφέροντά του, ένας πολιτικός που πέθανε αντάρτης, ένας πολεμιστής που φυλούσε τσίλιες πάνω στα δέντρα διαβάζοντας ερωτικά ποιήματα του Νερούντα. Από ειρωνεία της τύχης, αυτός που φύτεψε την επανάσταση στο μυαλό των νέων, εκτελέστηκε στις 9 Οκτωβρίου σε ένα σχολείο της Βολιβίας, παίρνοντας στον τάφο του τη μελαγχολία μονάχα από ένα τραγούδι που έμεινε μισοτελειωμένο, για να θυμηθούμε το Ναζίμ Χικμέτ.

Πριν από μερικά χρόνια, ένας μεξικάνικος εκδοτικός οίκος εξέδωσε τα εξήντα εννιά ποιήματα που περιέχονταν στο πράσινο σημειωματάριο του κομαντάντε. Αγορασμένο το 1963 στην Τανζανία, περιλαμβάνει ερωτικούς στίχους και μόνο, που ο ίδιος διάβαζε ανεβασμένος στα δέντρα κρατώντας το τουφέκι στο άλλο χέρι. Ο πολεμιστής κι ο ποιητής. Ο ρομαντισμός φλερτάρει ισότιμα με τον έρωτα και το θάνατο. Μπροστά στον πόλεμο ο άνθρωπος συχνά δειλιάζει. Μπροστά στον έρωτα, ποτέ. Τι λιγότερο στάθηκε ο Τσε από έναν αθεράπευτα ρομαντικό, έναν αιώνια ερωτευμένο έφηβο, ο οποίος διάβαζε τις τραγωδίες του Σοφοκλή, το «Φάουστ», το «Δον Κιχώτη» και το Σαίξπηρ κι ύστερα έγραφε στην αγαπημένη του: «Πάω να οικοδομήσω τις ανοίξεις του αίματος και του γουδιού κι αφήνω, στο κενό της απουσίας μου, ετούτο το φιλί το δίχως γνωστή διεύθυνση.»

Κι ανάμεσα στον προσωπικό του μύθο και στην ιστορία αυτού του κόσμου, ανάμεσα στη λογοτεχνία και στην αλήθεια των καθημερινών του στιγμών, την αποκαλούσε όπως κάθε ρομαντικός ονειροπόλος: «μοναδική μου».

Αν δεν μπορούμε όλοι μας να πάρουμε τα βουνά, κι είμαστε πολλοί αυτοί που δε θα το τολμήσουμε ποτέ, έχουμε πάντα την ευκαιρία να παραδειγματιστούμε από εκείνον τον ευαίσθητο τρελό, που έζησε όπως πολλοί δεν κατάφεραν ούτε να ονειρευτούν. Χωρίς δίχτυ ασφαλείας, γνήσια, με ευαισθησία και με αρχές, με έρωτα και πάθος, με αφοσίωση, τιμώντας πάντα όσα ένιωθε, χωρίς να τα προδώσει, αλλά και χωρίς να επιτρέψει σε κανέναν να τα ευτελίσει. «Ως τη νίκη για πάντα», ως την επίτευξη του στόχου, χωρίς επιστροφή, μπορείς πάντα να θυσιαστείς και να θυσιάσεις τα πάντα για μια ιδέα, για μια χώρα, για έναν έρωτα, που όμως το αξίζει. Για όσα ενέπνευσε στην ψυχή σου και για το σεβασμό που στάθηκε κοντά ή μακριά σου. Για τη δική του αξιοπρέπεια. «Αξίζει, φίλε μου, να υπάρχεις για ένα όνειρο, κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει.» Όπως αξίζει να ζεις για μια ιδέα, για μια αγάπη, που αναπνέει όμως, γιατί εσύ είσαι το ένα της πνευμόνι. Το ένα από τα δυο.

Τα όνειρα αντέχουν στην καθημερινή ζωή, γεννιούνται και μεγαλώνουν μαζί μας, παίρνουν ζωή από το δάκρυ και το αίμα της καρδιάς μας, όνειρα όμως είναι μονάχα αυτά που με τη σειρά τους κάνουν τη δική μας ζωή ομορφότερη.

Που είναι μονοσήμαντα προορισμένα για μας. «Θα μπορούσα να σου πω ότι μου λείπεις τόσο που έχω χάσει τον ύπνο μου, αλλά ξέρω ότι δε θα με πίστευες, οπότε συγκρατούμαι.» Στα ασφοδελά λιβάδια της ουτοπίας, δεν ανθίζει ο ρομαντισμός, ο άνθρωπος μαραζώνει, πριν την ώρα του.

Αλλά και για όποιον αντίκρισε σε ό,τι αγάπησε την άβυσσο, έχει μια ατάκα αξιοπρέπειας ο κομαντάντε. «Αντίο, μοναδική μου, μην τρέμεις μπροστά στην πείνα των λύκων ούτε στις παγωμένες στέπες της απουσίας. Σ’ έχω στο μέρος της καρδιάς και θα πορευτούμε μαζί ώσπου ο δρόμος να σβηστεί.» Οι ήρωες δεν πορεύονται μόνοι: είναι ήρωες γιατί σ’ αυτό τον κόσμο ανακάλυψαν το άλλο τους μισό. Οι πραγματικοί επαναστάτες, οι τρελοί αυτού του κόσμου, δε συμβιβάστηκαν, έφεραν τον κόσμο στα δικά τους μέτρα.