Το περασμένο καλοκαίρι ψάχνοντας πληροφορίες για τα δημοσιεύματά μου σχετικά με την Ερμοπύλη, απευθύνθηκα τηλεφωνικά στο δραστήριο Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Φίλιας «Ερμοπύλαια» και ζήτησα από την αγαπητή κυρία Μαντώ Μουστάκα, έντυπο υλικό. Εκείνη πρόθυμα μού έστειλε δωρεάν το πλούσιο σε κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες, χρήσιμο, βιβλίο έρευνας του Παναγιώτη Τσουνά: «Μεσαιωνικοί Οικισμοί Λέσβου ΙΙ», όπως και το εξαίρετο ενημερωτικό, ιστορικό και λαογραφικό κείμενο του Αντώνη Τενέδιου με τίτλο: «Οδοιπορικό στην όμορφη Φίλια του Δήμου Καλλονής Λέσβου καθώς και μια σύντομη ματιά στην ιστορία της».

Σήμερα ευχαριστώντας την κυρία Μαντώ, αντιγράφω από το φυλλάδιο του Συνεταιρισμού:
«Ξεκινήσαμε τον Αύγουστο του 2004 μια παρέα από 11 γυναίκες μέλη, με πολύ μεράκι και διάθεση να προσφέρουμε στον εαυτό μας αλλά και στο χωριό μας γενικότερα, γιατί πιστεύουμε ότι ο συνεταιρισμός πέρα από την απασχόληση έχει και ένα άλλο στόχο: Να περάσουμε στις επόμενες γενιές σαν ζωντανή κληρονομία, γεύσεις, συνήθεις, ήθη και έθιμα που εμείς κληρονομήσαμε. Για την άψογη φιλοξενία των κατοίκων που την προσφέρουμε απλόχερα, για να δοκιμάσουν τις γεύσεις που εμείς κληρονομήσαμε που σχετίζονται με την γη, τα ήθη, τα έθιμα και τη γευστική μας κουλτούρα, που προσπαθούμε να διασώσουμε και να διαδώσουμε μέσα από τις δράσεις του συνεταιρισμού μας.

Η Φίλια υπάρχει στη θέση αυτή εδώ και αρκετούς αιώνες. Βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του ορεινού όγκου “Σκοτεινό” που είναι η σημερινή ονομασία του βουνού. Το όνομα του όρους αυτού όπως αναφέρει ο αρχαίος Γεωγράφος Στράβων ήταν Πύλαιον όρος ή Φύλαιον όρος. Εκεί στην ευρύτερη περιοχή υπήρχε το χωριό “Ερμοπύλαια” που βρισκόταν ανάμεσα στη σημερινή Φίλια και στα δύο μοναστήρια Λειμώνος και Μυρσινιωτίσης».

Θα επισκεφθούμε τον Αύγουστο τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Γυναικών Φίλιας, ο οποίος σύμφωνα με το ενημερωτικό του φυλλάδιο, αναλαμβάνει κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους, αρραβώνες, βαφτίσεις και παρασκευάζει: Γλυκά κουταλιού, ταψιού, βραστό αμυγδαλωτό Φίλιας καθώς και το τσουρέκι του γάμου που φτιάχνεται αποκλειστικά στο χωριό, αμυγδαλωτά φούρνου και αέρος, εργολάβους, παστάκια, μεθυσμένα, μελομακάρονα, αλεξανδρινά, τυροκούλουρα, σουσαμοκούλουρα, τυροπιτάκια, σπανακοπιτάκια. Παξιμάδια χωριάτικα, σταρένια, κριθαρένια χειροποίητα ζυμαρικά καθώς τραχανά και χάχλες. Ελιές τυποποιημένες, τουρσί, διάφορα λικέρ, καθώς και μέλι με καρύδια!

Στην περσινή καλοκαιρινή επίσκεψη στη Φίλια, σταθήκαμε και στο καφενείο του Γιάννη Νησιώτη, όπου κουβεντιάσαμε μαζί του:

- Ο φίλος Μάκης Αξιώτης, γράφει ότι το 1882, οι κάτοικοι της Φίλιας ήταν 2.500 και ότι το 1936 είχε Κοινοτικό Ελαιοτριβείο, 1 πετρελαιοκίνητο αλευρόμυλο (Καραμήτσου), 2 υδρόμυλους (Καραμούτσος, Ζιμπίλας), 3 αρτοποιεία, 10 καφενεία, 2 κρεοπωλεία, 1 μαγειριό, 12 παντοπωλεία, 1 ιατρό και τον Κοινοτικό Ξενώνα!
- Τώρα έχει τον Καλλικράτη!
- Πόσοι είναι οι μόνιμοι κάτοικοι;
- Καμιά πεντακοσαριά. Ολοένα και λιγοστεύουμε.
- Δουλεύεις το μαγαζί και τον χειμώνα;
- Τον χειμώνα είναι καλύτερα, μαζεύεται ο κόσμος στην πλατεία, δεν σκορπίζει όπως το καλοκαίρι στα χωράφια και στη θάλασσα. Αλλά τι να σας φέρω;

Μας έφερε δύο ούζα με το μεζέ τους: ψωμί, αγγουροντομάτα, τρεις παστές σαρδέλες Καλλονής, ένα πιάτο μελιτζάνες ιμάμ και λαδοτύρι. Όλα αυτά με έξι ευρώ!