Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις

Από χρόνια, έχω στο αυτοκίνητό μου φωτοτυπημένους τους δύο τόμους του βιβλίου «Περπατώντας τη Λέσβο», Εκδόσεις Δ. Δούκας, Μυτιλήνη 1992, του φίλου Μάκη Αξιώτη, του απαράμιλλου υμνητή της νήσου, ο οποίος ως Στράβων της Λέσβου έχει γεωγραφήσει κάθε σπιθαμή της, γνωρίζει όλες τις γωνιές της και έχει θαυμαστά περιγράψει την ανθρώπινη δραστηριότητα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Συμβουλεύομαι τα κείμενά του στις περιηγήσεις μου και αποτελούν για τα γραπτά μου την πρώτη πηγή. Αναφέρθηκα σε φωτοτυπίες, μιας και το βιβλίο έχει εξαντληθεί και αναγκαίο είναι να επανεκδοθεί για να το απολαύσουν όσοι Λέσβιοι δεν το έχουν.

Από σήμερα, έχω στο αυτοκίνητό μου και ένα άλλο βιβλίο, το: «Φυτά της Ελλάδας, η έρευνα στη Λέσβο, Βοτανική - Χρήσεις - Τοξικότητα» του Μάκη και του γιου του Βαγγέλη Αξιώτη. Πρόκειται για έναν καλαίσθητο τόμο 718 σελίδων, όπου στις με ζυγό αριθμό σελίδες περιέχονται χρήσιμες περιγραφές των φυτών και στις μονές σελίδες εκτίθενται οι εξαίρετες και καλοτυπωμένες έγχρωμες φωτογραφίες τους, από το αρχείο των συγγραφέων του βιβλίου. Στη συλλογή των φυτών βοήθησε τα μέγιστα η σύζυγος του Μάκη, η αγαπητή Λεσβία. Η Ερατώ μετρώντας τις 1.135 φωτογραφίες του βιβλίου ζήτησε και της υποσχέθηκα ότι περπατώντας τη Λέσβο, με το βιβλίο οδηγό, θα αναζητήσουμε και θα φωτογραφίσουμε τα υπέρ των χιλίων φυτά.

Το βιβλίο των Μάκη και Βαγγέλη Αξιώτη είναι απαραίτητο για κάθε βιβλιοθήκη της Λέσβου δημόσια ή ιδιωτική, ως απαραίτητο συμπλήρωμα των εννέα βιβλίων: «Περί φυτών Ιστορίαι» και των έξι: «Περί φυτών αιτιών» του Θεόφραστου του Ερέσιου (372 - 327 π.Χ. ) μαθητή και διαδόχου του Αριστοτέλη του Σταγειρίτη στην Πλατωνική Ακαδημία των Αθηνών, που μαζί του έζησε δυο χρόνια στον Κόλπο Καλλονής στον τότε ονομαζόμενο Πυρραίο Εύριπο και περιηγήθηκε το νησί καταγράφοντας στην αρχαιότητα 450 φυτά.

Η έκδοση αποτελεί κόσμημα της Λέσβου, είναι μια ευχάριστη εκδοτική έκπληξη από τις εκδόσεις «Εντελέχεια» της Μυτιλήνης, που το εξέδωσαν το Δεκέμβριο του 2011 σε χαρτί illustration 115 γραμμαρίων. Περιλαμβάνει τις επιστημονικές ονομασίες των φυτών κατά οικογένεια, πλούσια εισαγωγή, βιβλιογραφία και ευρετήριο, το οποίο θα μπορούσε και έπρεπε να είναι εκτενέστερο.

Αντί οποιασδήποτε άλλης περιγραφής, δημοσιεύω στη στήλη, για το μοναδικό στην Ευρώπη «Ροδόδενδρο», τη θαυμάσια, περιεκτική, επιστημονική, απλή και χρήσιμη περιγραφή του θάμνου στη σελίδα 356 του βιβλίου:

«Rhododendron luteum:
(Ροδόδενδρον το κίτρινον, κοινώς: αγούδουρας. Το “Αγούδουρας” πιθανόν από την Τούρκικη ρίζα ayu που σημαίνει δηλητήριο.) Φυτό που απαντάται μόνο στη Λέσβο από την Ευρώπη, αφού η εξάπλωσή του είναι προς τα ανατολικά. Φύεται βασικά στον ορεινό όγκο του Άι-Λια, εμφανιζόμενο επάνω από τα Παράκοιλα (Αγιά Δοσιά) μέχρι την κορυφή (789 μ.) και κατεβαίνοντας γύρω από την Φτερούντα και τα Χύδηρα. Θάμνος έως και 3 μέτρα, σπάνια 4, φυλλοβόλος. Φύλλα ωοειδή-λογχοειδή, οδοντωτά, με οξύ άκρο, 5-10 Χ 2-4 εκ. εκφυόμενα ακτινοειδώς από την άκρη των κλαδίσκων. Άνθη μεγάλα, με ωραίο άρωμα, 3-4 εκατοστά διάμετρο, με σωληνοειδή βάση και προβάλλοντες αρκετά τους στήμονες και τον στύλο. Εκφύονται σε τούφες από 5-25 μαζί. Απρ.-Μάι. Καρποί κάψουλες, 15-25 χιλ., με αρκετούς σπόρους. Χρήσεις: Είναι τοξικό στα ζώα και μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αντίδραση φωτοευαισθησίας. Το νέκταρ είναι τοξικό (περιέχει grayanotoxin) και υπάρχουν αναφορές για δηλητηρίαση σε ανθρώπους που έφαγαν μέλι (αναφορές από την Κλασσική Ελλάδα του 4ου π.Χ. αιώνα, Ξενοφώντας).»

Το βιβλίο, εκτός από τα βοτανικά στοιχεία των αναγνωρισθέντων ειδών της Λέσβου, περιλαμβάνει φαρμακευτικές χρήσεις, τις τοξικότητες πολλών από αυτά για τον άνθρωπο και τα ζώα καθώς και τις χρήσεις τους. Το δεύτερο χρήσιμο γνωστικό αντικείμενο επιμελήθηκε με θαυμαστή και κατανοητή επιστημοσύνη ο γιος του Μάκη, Βαγγέλης Αξιώτης, πτυχιούχος Φαρμακευτικής Χημείας του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης και άμεσος συνεργάτης του στην εκπόνηση της συγγραφής του βιβλίου.